الماتىنىڭ تازالىعى – ءاربىر تۇرعىننىڭ ءومىر ساپاسىنا اسەر ەتەتىن باستى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى. قالانىڭ رەتتى كەلبەتىنىڭ استارىندا تاڭمەن تالاسا جۇمىس ىستەپ، قالا كوشەلەرىن تازالاپ، جول بويىن قار مەن قوقىستان ارىلتىپ جۇرگەن جانداردىڭ ەڭبەگى جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى – اۋەزوۆ اۋدانىنداعى وتپەلى كوشەلەردىڭ تازالىعىنا جاۋاپتى «حاسەن تاس جول» ج ش س ۇجىمى. ءبىز ءبولىم باسشىسى قۋانىش جايلاۋبايەۆپەن كەزدەسىپ، تازالىق سالاسىنداعى ەڭبەك پەن جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى اڭگىمەلەستىك.
قۋانىش قۇرمانعالي ۇلى
«حاسەن تاس جول» ج ش س ءبولىم باسشىسى
– قۋانىش قۇرمانعالي ۇلى، ەڭ الدىمەن مەكەمەنىڭ نەگىزگى قىزمەتى تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز...
– ءبىزدىڭ سەرىكتەستىك الماتى قالاسى اۋەزوۆ اۋدانىنداعى وتپەلى كوشەلەردىڭ تازالىعىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى ءۇش جىلدىق كەلىسىم نەگىزىندە اتقارىپ جاتىرمىز. نەگىزگى مىندەتىمىز – كولىك جولدارى مەن تروتۋارلاردى تازالاۋ، جازدا شاڭ مەن قوقىستى جويۋ، قىستا قاردان تازارتىپ، كوكتايعاقتىڭ الدىن الۋ. ارىقتاردىڭ تازالىعىن ساقتاۋ دا ءبىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمىزدە. اۋدان اۋماعىندا وتپەلى كوشەلەر بويىنشا ءقازىر 2 بريگادا جۇمىس ىستەيدى. ءبىرى ساين كوشەسىنىڭ شىعىس باعىتىنا جاۋاپ بەرسە، ەكىنشىسى باتىس باعىتى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. ەكى جاقتا دا توقتاۋسىز جۇمىس اتقارىلادى.
– اۋدان بويىنشا وتپەلى كوشەلەردىڭ ۇزىندىعى قانشا شاقىرىمدى قۇرايدى؟
– اۋدانىمىزداعى وتپەلى كوشەلەردىڭ جالپى ۇزىندىعى 75 شاقىرىم. ونىڭ ىشىندە 44 شاقىرىمى – تروتۋارلار، 22 شاقىرىمى – ارىق جۇيەلەرى مەن كوگالداندىرىلعان ايماقتار. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ءقازىر قالا قوزعالىسى قارقىندى، حالىق تا، كولىك تە كوپ جۇرەدى. سول سەبەپتى، ءبىز تازالىق جۇمىستارىن تاۋلىگىنە بىرنەشە رەت جۇرگىزەمىز. قىستا قار قالىڭ تۇسكەن كۇندەرى جۇمىسشىلار تاڭعى تورتتەن باستاپ جۇمىس ىستەيدى.
– «قىستىڭ قامىن جازدا ويلا» دەگەندەي، كۇز-قىس ماۋسىمىنا دايىندىق قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟
– ءقازىر جاپىراقتار ءتۇسىپ جاتقان كەز. سول سەبەپتى، ارىقتار مەن جول جيەكتەرىن تازالاۋعا ەرەكشە كوڭىل بولۋدەمىز. ويتكەنى، ۋاقىتىندا تازالانباعان جاپىراق سۋ وتكەلدەرىن بىتەپ، جاڭبىر كەزىندە جولعا سۋ شىعارادى. بۇل جاعدايعا جول بەرمەۋ ءۇشىن بارلىق كۇش جۇمىلدىرىلعان. قىسقا دايىندىق جۇمىستارى دا تولىق ءجۇرىپ جاتىر. تەحنيكالار جوندەلدى، تۇز بەن قۇم قورى جەتكىلىكتى، جۇمىسشىلارعا جىلى كيىمدەر مەن قاۋىپسىزدىك قۇرالدارى بەرىلدى. قىسقا تولىق دايىنبىز دەپ ايتۋعا بولادى.
– قار تازالاۋ جانە كوكتايعاقتىڭ الدىن الۋ قالاي ۇيىمداستىرىلادى؟ جالپى، جينالعان قاردى قايدا شىعاراسىزدار؟
– قار جاۋا باستاعان ساتتەن-اق ارنايى تەحنيكا كوشەلەرگە شىعىپ، تۇز ارالاس قۇم سەبۋدى باستايدى. بۇل – جولدىڭ تايعاق بولماۋى مەن كولىك قوزعالىسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جاسالاتىن شارا. سونداي-اق، جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولدارىنا دا رەاگەنتتەر سەبىلىپ، تۇرعىندارعا قولايلى جاعداي جاسالادى. قىس مەزگىلىندە تاۋلىك بويى كەزەكشىلىك ۇيىمداستىرىلىپ، اۋا رايىنا قاراي جەدەل ارەكەت ەتەمىز.
نەگىزى، قار – ەرىگەن كەزدە ۇلكەن كولەمدەگى سۋعا اينالاتىن ماسسا. ەگەر ونى دەر كەزىندە شىعارماساق، كوشەلەردە سۋ جينالىپ، كولىك قوزعالىسى مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە كەدەرگى كەلتىرەدى. سول سەبەپتى، قاردىڭ مولشەرىنە قاراي ءتيىستى شارالار قابىلدايمىز: كەي جاعدايدا تۇز سەۋىپ ەرىتەمىز، ال قالىڭ قار بولسا، ونى ارنايى تەحنيكامەن جيناپ، جول جيەگىنەن شىعارامىز. اسىرەسە، مەكتەپ پەن بالاباقشا ماڭىنداعى كوشەلەردەگى قار ارنايى پوليگوندارعا جەتكىزىلەدى. بۇل باعىتتا قالاداعى قار قابىلداۋ پوليگونىمەن كەلىسىمشارت جاسالعان، سونىڭ نەگىزىندە قاردى شىعارۋ جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلەدى.
– تازالىق جۇمىستارى تەحنيكاسىز اتقارىلمايتىنى بەلگىلى. تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرىڭىز تولىق پا؟
– دۇرىس ايتاسىز، تازالىق جۇمىسىنىڭ ونىمدىلىگى ەڭ الدىمەن ارنايى تەحنيكا مەن ەڭبەك ادامداردىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى. بۇگىندە جۇمىسشىلارىمىز تولىقتاي قاجەتتى كولىكتەرمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. قولدانىستا قار تازالايتىن تەحنيكا، قۇم-تۇز سەبەتىن ماشينالار، تروتۋار تازالايتىن شاعىن تراكتورلار، جۇك كولىكتەرى جانە كوشە جۋاتىن ارنايى ماشينالار بار. بارلىق تەحنيكا ۋاقىتىلى تەكسەرىستەن وتەدى. ءقازىر مەملەكەت تاراپىنان ۇسىنىلىپ جاتقان جەڭىلدىكتەردى پايدالانۋ ماسەلەسىن قاراپ جاتىرمىز. سول ارقىلى اۆتوپاركتى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جاڭارتۋ جوسپاردا بار.
– قالا باسشىلىعى ەڭبەك ادامدارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا باسا ءمان بەرىپ كەلەدى. جاقىندا قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى الماسحان سماتلايەۆ اۋلا سىپىرۋشىلاردىڭ جالاقىسىن كوتەرىلەتىنىن ايتتى. بۇل جونىندە نە ايتا الاسىز؟
– ءيا، بۇل باعىتتا جاقسى جاڭالىقتار بار. مەملەكەت باسشىسى جاريالاعان «جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى» اياسىندا قالا اكىمدىگى قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەڭبەگىن باعالاپ، جالاقىسىن كوتەرۋدى قولعا الدى. بۇل – ءبىزدىڭ سالاداعى جۇمىسشىلارعا ۇلكەن قولداۋ. شىن مانىندە، تاڭنان كەشكە دەيىن قالانىڭ كوركى ءۇشىن تەر توگەتىن جانداردىڭ ەڭبەگىن – قالا كەلبەتنىڭ باستى كەپىلى. ولاردىڭ ەڭبەگى مەملەكەت تاراپىنان عانا ەمەس، قوعام تاراپىنان دا قۇرمەتتەلۋى كەرەك دەپ سانايمىن.
سۇحباتتاسقان قۇرالاي يمانبەك قىزى.
سۋرەتتى تۇسىرگەن سامات قۇسايىنوۆ.