جەتى اتاسىن تانىماق تۇرماق، قازاق ەكەنىن ۇمىتقان.
ارحەولوگتارمەن بىرلەسە وتىرىپ، گەنەتيكتەر كونە سۇيەكتەردىڭ دنق ايىرىپ ءارتۇرلى زامانعى، ولاردىڭ گەنەتيكالىق ۆاريانتتارىن انىقتاپ، سولارمەن سالىستىرىپ، اقپارات بەرۋگە بولاتىنىن انىقتاعان، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz 24.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
«بىزگە تاپسىرعان ادامداردىڭ تولىق ءۇ-حروموسومالارىن سالىستىرا كەلىپ، كەيبىر ادامداردىڭ كونە يرانداعى ۆاريانتتارمەن ۇقساستىعىن كورسەتتى»، - ادام گەنەتيكاسى زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماقسات جاباعين.
ءدال وسىنداي ءوز بيوماتەريالىن وتكىزگەن ادامنىڭ گەنەتيكالىق اقپاراتتارى بوتاي قونىسىنان تابىلعان كونە سۇيەكتەن الىنعان گەنەتيكالىق اقپاراتتارمەن سايكەس كەلگەن.
«مۇنداي زەرتتەۋلەر تەك تاريحتى ءبىلۋ ەمەس، بۇل كۇندە ەلگە كەلمەك بولعان قانداستارىمىزعا دا زور مۇمكىندىك»، - دەيدى تاريحشى جاقسىلىق ءسابيتوۆ.
«يران، اۋعانستان، پاكىستانداعى قانداستارىمىزعا قارايتىن بولساق، ولاردا قۇجات جوق. ياعني قازاق ەكەنىن دالەلدەي المايدى. ءبىراق مۇنى تەكسەرۋ قاجەت. سەبەبى اۋعانستاندا تۇرۋدى ەشكىم قالاي قويماس. ال ەلگە كەلۋ وڭاي بولسا، ءبارى قازاقپىز دەپ تە شىعا الادى»، - دەيدى تاريحشى جاقسىلىق ءسابيتوۆ.
سوندىقتان دا وسى ارقىلى ولاردىڭ ءسوزى قانشالىقتى راس ەكەنىن انىقتاۋعا كومەكتەسە الادى. ال شەشىمدى باسقا دا ماسەلەلەر بويىنشا قاداعالايتىن باسشىلىقتار شەشە الادى. 2000 جىلداردان باستاپ الەمدە كەڭىنەن تارالعان گەنەتيكالىق زەرتتەۋلەر ءبىزدىڭ ەلدە دە تىڭ جاڭالىقتار اشىپ جاتىر. بۇگىندە گەنەتيكتەر مەن تاريحشىلار بىرلەسىپ، تاريح بەتىندەگى ارحيۆ اشا الماعان سىرلاردى اقتارىپ كەلەدى. ونىڭ ءبىرى – دنق تاپسىرۋ ارقىلى اتاتەكتى، اتا-باباڭىزدىڭ قايدان كەلگەنىن، ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى قاي تايپاعا قانشالىقتى قاتىسىڭىز بار ەكەنىن انىقتاۋ.
«بۇل – گەنەولوگيالىق دەرەكتەردى زەرتتەۋگە قاتىستى قولدانبالى قۇرال. مىسالى، ءبىزدىڭ ەلدە كوپتەگەن حاندىق، تايپا، رۋ بولدى. ال گەنەتيكا وسىنىڭ قايسىسى شىندىق، قايسىسى وتىرىك ەكەنى انىقتاي الادى. اسىرەسە قازاقتاردىڭ شەجىرە ينستيتۋتىنا كومەگى مول. گەنەتيكا بۇل ينستۋتۋتتىڭ قانشالىقتى شىنايى ەكەنىن، سونداي-اق گەنەولوگيالىق جانە گەنەتيكالىق جاستارىنىڭ سايكەستىگىن انىقتايدى»، - دەيدى تاريحنى جاقسىلىق ءسابيتوۆ.
ءوز تەگىن، رۋىن بىلمەيتىن ادامدار دا وسى دنق تاپسىرۋ ارقىلى انىقتاي الادى. ءتىپتى شەتەلدىكتەر اسىراپ العان بالالار دا وسى ارقىلى ءوز تۋىسقاندارىن تاپقان.
«ءار رۋدىڭ قالىپتاسۋى وتە كۇردەلى، تاريحي جاعىنان قارايتىن بولساق. شەجىرەگە قارايتىن بولساق، بارلىعىن وزدەرى ءبىر رۋدىڭ وكىلدەرى، ءبىر اتادان تارايمىز دەيدى. ءبىراق ونى زەرتتەي كەلە ءبىز ولاردىڭ تولىق ءۇ-حروموسوما بويىنشا 100% ءبىر اتادان تارايتىنىن كورمەدىك. 70%ء-ى ءبىر اتادان تارايدى. قالعانى وسى رۋدىڭ قالىپتاسۋى بارىسىندا كىرمە بولۋى مۇمكىن. ياعني دنق 100% ادامنىڭ قاي رۋعا جاتاتىنىن ايتا الماسا دا، ونىڭ گەنەتيكالىق تۇرعىدا قانداي ۇ-حروموسومامەن ۇقسايتىنىن ايتا الادى. سولاي ءوز تۋىسقاندارىڭىزدى انىقتاي الاسىز»، - دەيدى ادام گەنەتيكاسى زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماقسات جاباعين.
«100% دنق ارقىلى رۋدى ايتۋعا بولمايدى. ءبىراق ونىڭ رۋلارمەن تۋىستىعىن ايتۋعا بولادى. ورتاق اتاسىنىڭ كىم بولعانىن جانە قاشان ءومىر سۇرگەنىن انىقتاۋعا بولادى. ءقازىر ءومىر ءسۇرىپ جاتقان باسقا حالىقتارمەن سالىستىرا كەلىپ، پايىزدىق مولشەردە وڭىرلەردى كورسەتە الادى. 80%، مىسالى، ورتالىقازيالىق، 10% شىعىسازيالىق، 10%، مىسالعا، ەۋروپالىقتارمەن كەزىندە بۇرىن ورتاق اتا-بابالارىڭىزدان قالعان گەنەتيكالىق ۆاريانتتار بار ەكەنىن كورسەتەدى»، - دەيدى ادام گەنەتيكاسى زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماقسات جاباعين.
مۇنىڭ تاريحپەن بايلانىسىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، وزىڭىزدە قانداي تايپانىڭ گەنەتيكالىق بيوماتەريالى بار ەكەنىن بىلە الاسىز. ونداي زەرتتەۋلەردىڭ ەلدە بىرنەشەۋى جۇرگىزىلگەن. دنق ءبىزدىڭ شىعۋ تەگىمىزدىڭ ىقتيمال پوپۋلياسياسىن 70%-كە دەيىن انىقتاي الادى. بۇل تۇستا شەجىرە مەن گەنەتيكا دا 70-80% سايكەستىك كورسەتكەن.