ورگانداردى ترانسپلانتاسيا جاساۋعا ءدىن رۇقسات ەتە مە؟

2. بۇل امال قۇراندا ايتىلعانداي، ءبىر ادامدى ولىمنەن قۇتقارۋ – بارشا ادامدى قۇتقارۋمەن تەڭ. اللا تاعالا بىلاي دەيدى:

   «كىم كىسى ولتىرمەگەن نەمەسە جەر جۇزىندە بۇزاقىلىق قىلماعان بىرەۋدى ولتىرسە، سوندا شىنايى تۇردە بارلىق ادامدى ولتىرگەنمەن تەڭ جانە كىم ونى تىرىلتسە، (ولىمنەن قۇتقارسا) بارلىق ادامدى تىرىلتكەنمەن تەڭ»[3].

ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا قاتەر تونگەن جاعدايدا تىرىدەن تىرىگە اعزالاردى تارانسپلانتاسيا جاساۋ رۇقسات بولعانداي، ءزارۋ بولعان جاعدايدا ولگەن ادامنىڭ اعزالارىن ءتىرى ادامعا دا اۋىستىرۋعا بولادى. ويتكەنى، ولگەن ادام قۇران مەن حاديستە  ايتىلعانداي، ءتىرى اداممەن بىردەي قۇرمەتكە لايىق بولادى. ءارى، ولگەننەن كەيىن مۇشەلەرىن باسقا بىرەۋگە اۋىستىرعان جاعدايدا دا ونىڭ قۇرمەتى تومەندەمەيدى.

سونىمەن بىرگە، ءتىرى ادامنىڭ مۇددەسى ولىگە قاراعاندا جوعارى تۇرادى. سەبەبى، ءتىرى پەندە تىرشىلىگىن جاساپ، اللانىڭ شاريعاتى مەن ءدىنىن ناسيحاتتايدى، جالعىز جاراتۋشىعا قۇلشىلىق ەتەدى. يسلام شاريعاتى بويىنشا انانىڭ جانىن ساقتاپ قالۋ – جاتىرداعى بالانى ولىمنەن قۇتقارۋدان جوعارى تۇرادى دەپ بەكىتىلگەن. ويتكەنى، انانىڭ جانىن ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بار، ال بالانىڭ ءتىرى تۋىلۋى ەكىتالاي.

مىنە، انا ءومىرىنىڭ جاتىرداعى بالادان جوعارى تۇرۋى دا ءتىرى ادامنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ءولى ادامنىڭ اعزاسىن تىرىگە اۋىستىرۋىنا رۇقسات ەكەندىگىنە دالەل. جانە بۇل ارەكەت ولگەن ادامعا زيان جاساۋ نەمەسە قورلاۋ بولىپ سانالمايدى.

 دونوردىڭ وزىنە نەمەسە ولگەننەن كەيىن ميراسقورلارىنا اعزا وتەمى رەتىندە ماتەريالدىق قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋ شارتىمەن، ساۋدا-ساتتىق، پايدا تابۋ سەكىلدى ماقساتتار كوزدەلەتىن بولسا ترانسپلانتاسيا  جاساۋ رۇقسات ەتىلمەيدى. ال، جالپىلاما العاندا، تىرىدەن تىرىگە نەمەسە ولىدەن تىرىگە اعزانى اۋىستىرۋ ءۇشىن مىنانداي شارتتار تولىق بولۋى ءتيىس:

1. ءتىرى ادامنىڭ اعزا مۇشەسىن ەكىنشى ءبىر ءتىرى ادامعا اۋىستىرۋ شارتتارى:

1) اسا قاجەتتىلىك، زارۋلىك بولسا. ياعني، سەنىمدى، ءادىل مەديسينا ماماندارىنىڭ شەشىمىمەن ناۋقاس ادامدى اۋرۋىنان ايىقتىرۋدىڭ جالعىز جولى – ترانسپلانتاسيا جاساۋ بولعان جاعدايدا. سونداي-اق، اعزاسىن بەرۋشى باليعات جاسىنا تولعان، اقىل-ەسى ءبۇتىن، ەرىكتى بولۋى شارت.

2) اعزانى وزگەگە سالۋ وتاسى ءساتتى ءارى تولىقتاي پايدالى بولاتىنىنا تولىقتاي كوز جەتسە. ياعني، بوس قيناۋ بولماۋى كەرەك. ويتكەنى، كەيبىر دەنەلەر باسقا دەنە مۇشەلەردى قابىلداماۋى ىقتيمال.

3) دوناردىڭ اعزاسىن الۋ وتاسى وعان ەشقانداي زيان جەتكىزبەيتىنىنە نەمەسە ونىڭ ەرتەڭگى ءومىر تىرشىلىگىنە كەرى اسەرىن تيگىزبەيتىندىگىنە مەديسينا ماماندارىنىڭ ناقتى تۇجىرىمدارى بولۋى ءتيىس[6]. ويتكەنى، ناۋقاستىڭ مۇددەسى اعزاسىن بەرۋشى ادامنىڭ مۇددەسىنەن جوعارى تۇرمايدى.

4) بۇل امال ەشقانداي ماتەريالدىق نەمەسە رۋحاني قايتارىمسىز جۇزەگە اسۋى ءتيىس. ياعني، اعزانى ساتۋ، پايدا تابۋ ماقساتىندا بەرىلمەۋى ءتيىس.  

5) ەڭ كەمى ءۇش ادامنان (مەديسينا مامانى) قۇرىلعان ءادىل، سەنىمدى ءارى وسى وتا جاساۋ ارقىلى پايدا تابۋدى كوزدەمەيتىن كومميسسيا وتا جاسالماستان الدىن وسى ەمدەۋ جولىنىڭ رەسيپيەنتكە (اعزا مۇشەلەرى اۋىستىرىلىپ جاتقان ادامعا) ناقتى پايداسى تيەتىنىن جانە كەلەشەكتە دونوردىڭ (اعزانى بەرۋشىگە) دەنساۋلىعىنا، ومىرىنە زيان تيمەيتىنى جايلى جازباشا تۇردە ناقتى شەشىم شىعارىپ، ونى دونور مەن ناۋقاسقا  بەرۋى شارت.

6) اۋىستىرىلاتىن اعزا ۇرپاق تاراتۋ جۇيەسىنە (جىنىستىق مۇشەلەرگە)  بايلانىستى بولماۋى شارت.

2. ءولىنىڭ اعزا مۇشەلەرىن ءتىرى ادامعا كوشىرۋ شارتتارى:

1) شاريعات كوزقاراسى جاعىنان اعزا بەرۋشىنىڭ ءولىمى ناقتى بولۋى ءتيىس. ياعني، رۋحى تانىنەن اجىراپ، بۇكىل دەنە-مۇشەلەرى قايتا قالپىنا كەلتىرە المايتىنداي جاعدايعا جەتىپ، جەرلەۋگە رۇقسات بەرەتىن دارەجەدە بولۋى كەرەك. كلينيكالىق ءولىم نەمەسە ميى ءولىپ، باسقا دەنە مۇشەلەرى ىستەپ تۇرۋى شاريعي ءولىم بولىپ سانالمايدى. تەك جۇرەك سوعىسى، تىنىسى توقتاپ، ميدىڭ بۇكىل قىزمەتتەرى ىستەن شىعىپ، رۋحى مەن دەنەسى بىر-بىرىنەن اجىراعاندا عانا ولىك بولىپ ەسەپتەلەدى. ادامنىڭ جانى شىققانى نەمەسە شىقپاعانى ءۇش ادامنان قۇرىلعان بىلىكتى، سەنىمدى مەديسينا ماماندارىنىڭ جازباشا تۇردە كۋالىك ەتۋىمەن بولادى. بۇل كومميسسيا مۇشەلەرى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە راستالعان ماماندار بولۋ كەرەك. ەگەر وسى اتالعان شارتتار ورىندالماي، ادامنىڭ اعزا مۇشەلەرى تاسىمالدانسا، ونى ولتىرگەنمەن تەڭ كۇناعا باتادى.  

 2) ترانسپلانتاسيا جاساۋ، شىنىمەن دە زارۋلىك جاعدايدا بولۋى شارت. ياعني، دارىگەرلەر ناۋقاستى تەك ءتىرى نەمەسە ءولى ادامنىڭ ساۋ مۇشەلەرى ارقىلى ەمدەۋدەن باسقا امالدىڭ جوعىن، ءارى اۋرۋ ادامعا ونىڭ پايداسى تيەتىنىن ناقتى ايتۋى ءتيىس.

3) اعزانى بەرۋشى ادام ءوز ەركىمەن ءتىرى كەزىندە اقىل-ەسى دۇرىس ساتىندە ولگەننەن كەيىن بەلگىلى مۇشەلەرىن باسقا ادامعا بەرۋىن وسيەت ەتكەن بولۋى شارت. ويتكەنى، ترانسپلانتاسيا جاساۋ ادامدى قورلاۋعا الىپ بارماۋ كەرەك. ياعني، وسيەتى ادامنىڭ دەنەسى بوساپ قالاتىنداي كوپتەگەن اعزا مۇشەلەرىن قامتىماۋى ءتيىس. سەبەبى، بۇل قۇراندا ادامدى ارداقتاپ كەلگەن اياتقا قايشى ارەكەت. اللا تاعالا بىلاي دەيدى:

وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ.   

«راسىندا ادام بالاسىن ارداقتادىق»[7].

4) ولىدەن تىرىگە كوشىرگەلى جاتقان اعزا ۇرپاق تاراتۋ جۇيەسىنە بايلانىستى بولماۋى شارت. ياعني، ۇرپاق تاراتۋعا اتسالىساتىن ادام اعزالارى بولماۋى قاجەت.

5) مۇنداي وتا تۇرلەرى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە راستالعان، قاتاڭ باقىلاۋ اياسىنداعى مەكەمەلەردە جاسالۋى شارت. جانە اعزانى كوشىرۋ ەشبىر ماتەريالدىق قايتارىمسىز جۇزەگە اسۋى ءتيىس.

مىنە، وسى سياقتى ءپاتۋانى مىسىردىڭ الدىڭعى مۇفتيلەرى دە شىعارعان، اتاپ ايتقاندا، 1959 جىلى حاسان مامۋن، 1966 جىلى احماد حاريدي، 1979 جىلى ءجاددۋل حاق الي ءجاددۋل حاق، 1989 جىلى مۋحامماد سايد تانتاۋي. سول سياقتى «ءال-ازھار» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باس شەيحى احمەت ءال-تايىپ جانە د. الي جۋما.

قورىتا كەلگەندە، جوعارىدا اتالعان قاعيدالار ساقتالعان جاعدايدا اللانىڭ ەڭ كوركەم جاراتىلىسى ادام بالاسىنا ءومىر سىيلاۋعا سەبەپكەر بولۋدىڭ مارتەبەسى جوعارى ەكەندىگىن ۇعىندىق.

اللا تاعالا بارشامىزدىڭ تۋرا جولدا بولۋىمىزدى ءناسىپ ويلاپ، ساۋاپتى شاعبان ايىندا ساليحالى امالدارىمىزدى كوبەيتىپ، ساعىنا كۇتكەن رامازانعا امان-ەسەن قاۋىشۋىمىزدى تاعدىر ەتكەي! ءامين!