سوعىس جىلدارى پارتيزاندارعا كومەكتەسكەن قارشاداي قازاق قىزى جايلى نە بىلەمىز؟
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايدان دالاسىندا كەڭەس جاۋىنگەرلەرى ميليونداپ شەيىت بولسا، وككۋپاسيادا بولعان ايماق تۇرعىندارى دا از شىعىنعا ۇشىراعان جوق. جاۋ قولىندا قالعان جەرلەردىڭ ازاماتتارى پارتيزان وتريادتارىن جاساقتاپ، مۇزداي قارۋلانعان فاشيستەرمەن جان اياماي سوعىستى. وككۋپاسياداعى تۇرعىندار ولارعا بارىنشا كومەكتەستى. جاسىرىن تۇردە ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك تاسىدى. فاشيستەر جايلى دەرەكتەر جەتكىزدى. سونداي وككۋپاسيادا قالعان ايماقتا فاشيستەرگە قارسى تۇرعان پارتيزاندارعا كومەكتەسىپ، قارشاداي قازاق قىزى كاميلا دا ءجۇردى.
بۇل كۇندەرى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ تىكەلەي كۋاگەرى – عاسىر جاساعان كاميلا اجە الماتىدا، ۇلكەن قىزى جاناتتىڭ قولىندا تۇرادى. جاسى جۇزگە كەلسە دە ءالى تىڭ، باقۋاتتى، ءتىپتى ۇلتتىق بۇيىمدار، كيىم-كەشەك تىگىپ، ولەڭ دە شىعارادى. اسىل اجەمىزدىڭ ءومىرىنىڭ باستاۋى اتا-بابادان جەتكەن تەكتىلىكتەن ورىلگەن. ول كىسىنىڭ سوناۋ بالالىق شاقتان باستاپ، اجەلىككە دەيىنگى عۇمىر جولى باتىلدىق پەن قايسارلىققا تولى ءور مىنەزدىڭ، تىنىمسىز ادال ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى.
تالايلى تاعدىر
كاميلا قاسىموۆا اجەي 1925 جىلدىڭ 16 مامىرىندا باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ وردا ايماعىندا دۇنيەگە كەلىپتى. بۇل سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ بيلىككە كەلىپ، بايلار مەن كەدەيلەردى ەكى تاپقا ءبولىپ، ۇجىمداستىرۋ ساياساتى باستالىپ جاتقان كەزەڭ ەدى. 1928 جىلى كونفيسكاسياعا ىلىككەن اۋقاتتى اكەسى عازيز وتىزداي وتباسىمەن بىرگە رەسەيدىڭ ستاۆروپول ولكەسىنە جاسىرىن كوشۋگە ءماجبۇر بولادى. قىزىل بيلىكتىڭ قىسپاعىنان قاشىپ ءجۇرىپ، تەرسك مەكەنىنە تۇراقتايدى.
كوشپەلى، قۋعىن ءومىر كاميلا قىزدى ەرتە شيراتتى. جەتى جاسىندا ۇلكەندەر ءپىشىپ بەرگەن كيىمدەردى تىگىن ماشيناسىندا تىگە بەرەتىن. ال ون ەكى جاسىنان ەشكىمنىڭ كومەگىنسىز-اق كيىمدى ءوزى ءپىشىپ، ءوزى تىگە باستادى. بۇل ونەر كەيىنگى ومىرىندە تالاي قاجەتىنە جارادى كاميلانىڭ. تەكتىنىڭ تۇقىمى عازيز اكەسى كاميلاعا سەگىز جاسىنان كونەشە ءىلىم بەرىپ، ناماز ۇيرەتەدى. سەگىز جاسىنان ۇيرەنگەن نامازىن بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ۇزگەن ەمەس. قارشاداي كاميلا اتا-اناعا قولعانات بولا ءجۇرىپ، 1935 جىلى مەكتەپتىڭ باستاۋىشىنا باردى. 1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالىپ كەتىپ، باستاۋىشتان كەيىنگى وقۋ جالعاسپاي قالدى. وقۋ بىلاي تۇرسىن، ەلدىمەكەنگە فاشيستەر باسىپ كىرگەن ەدى سول جىلى.
مايدان مەن تىلدىڭ ماقساتى ءبىر
سوعىس باستالعان جىلى-اق نەمىس سولداتتارى كاميلا تۇراتىن ەلدىمەكەنگە باسىپ كىرگەن. نەمىس وكۋپاسياسىنداعى ەلدىمەكەننىڭ ەر ازاماتتارى پارتيزان وتريادتارىن قۇرىپ، ورماندى تۇراق ەتتى. وككۋپاسياداعى سەلو تۇرعىندارىنىڭ بارار جەر، باسار تاۋى جوق، امالسىزدان بۇيرىق سولاي دەپ ءومىر ءسۇرىپ جاتتى.
ول جىلداردا مايداننىڭ دا، تىلدىڭ دا ماقساتى بىرەۋ – وتان قورعاۋعا ۇلەس قوسۋ بولاتىن. وككۋپاسياداعى ەلمەن بىرگە كاميلا دا پارتيزاندارعا جاسىرىن ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك تاسىدى، سەلوداعى نەمىستەر جايىندا اقپارات جەتكىزدى. كامەلەتكە تولماعان قىز بالا ءۇشىن بۇل ۇلكەن ەرلىك ەدى.
بىلايشا ايتقاندا، قازاق قىزى وتان قورعاۋعا وسىلاي ۇلەس قوسىپ ءجۇردى. بۇعاناسى قاتايماي سوعىستى ءوز كوزىمەن كوردى. بۇلار تۇرعان سەلو 1941-1942 جىلدارى جارتى جىلدان استام ۋاقىت وككۋپانتتاردىڭ قاراماعىندا بولىپ، قىزىل ارميا جاقىنداعاندا فاشيستەر ەلدىمەكەندى تاستاپ قاشادى. ىزبە-ىز كەلگەن كەڭەس اسكەرلەرى ەلدىمەكەندى فاشيستەردەن تازارتىپ، تىنىش ءومىر قايتا باستالادى.
تىنىش دەيتىندەي ەمەس، ەلدىمەكەندەگى ۇيلەر مەن قورالاردى قالپىنا كەلتىرۋ، اۋىلدى تۇلەتۋ دەگەندەي جۇمىستار باستالادى. وسى كەزدە كاميلا قىز پەش سالۋدى مەڭگەرىپ الادى. ونىسى كەيىن دە تالاي پايداسىنا جارادى. اسىرەسە، 1942 جىلى چەرنوزەمەل اۋدانىنا قونىس اۋدارعاندا. نەمىس باسقىنشىلارىنان ازات ەتىلگەن اۋداندا ءومىر قايتا باستالىپ، سوۆحوز قۇرىلىپ ەدى سوندا. ازات ەتىلگەن اۋداندا شاشىلىپ كەتكەن مالدى جيناپ، مال قورالاردى، ۇيلەردى جوندەيدى. جەركەپەلەر جاساپ، پەش سوعادى حالىق. ون التى-ون جەتى جاستاعى كاميلا سول تىرلىكتەردىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇردى. وسىندا ءجۇرىپ كاميلا 1944 جىلى تۇرمىس قۇرادى، بوپەلى بولادى. بۇل ۇرىستاردىڭ سوۆەت جەرىنەن «كوشىپ»، سول سوعىستى باستاعان ەلدىڭ اۋماعىندا ءجۇرىپ جاتقان كەزى ەدى...
سوعىستان كەيىنگى جىلدار
قاھارمان قىز 1947 جىلى كاسپيي جاعالاۋىنداعى لوگان ەلدىمەكەنىنە قونىس اۋدارادى. بۇندا دا سوعىستان كەيىنگى جاعداي. بالىق اۋلاۋ مەزگىلىندە شاعىن كەمەلەرمەن تەڭىزگە شىعادى. قىستا سوۆحوز مالىن كۇتىپ-باعادى. كاميلا بۇندا دا ەڭبەكتەن ايانىپ قالعان جوق. 1958 جىلى جاستىق شاعى وتكەن چەرنوزەمەل ەلدىمەكەنىنە قايتا كوشىپ كەلەدى. وندا دا كاميلانىڭ ىستەمەگەن جۇمىسى قالمادى. شيراق قىز قارا جۇمىسشى دا، ساتۋشى دا بولدى. تراكتور بريگاداسىندا ەسەپشى، پارتيا ۇيىمىنىڭ قوعامدىق نەگىزدەگى حاتشىسى بولىپ ەڭبەكتەندى. تىگىنشىلىگىن دە تاستاماي، كوركەمونەرپازدار ۇيىرمەسىنە دە قاتىستى. وسى مەكەندە كەشكى مەكتەپكە بارىپ، ورتاشا ءبىلىمى تۋرالى اتتەستات تا الدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سوعىستان كەيىنگى ەڭبەك مايدانىنىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇردى تىنىمسىز كاميلا. ول سونداي كەزەڭ ەدى.
تۋعان توپىراققا ورالۋ
تالايلى تاعدىر يەسى، نارەستە كەزىنەن تۋعان جەردەن جىراقتا بولعان كاميلا قاسىموۆا 1973 جىلى عانا تاريحي وتانىنا ورالادى. الماتى وبلىسىنداعى ەسىك قالاسىنا قونىستانادى. وسى جىلى ەسىك قالاسىنداعى تىگىن فابريكاسىنا جۇمىسقا شىقتى. كىشكەنتايىنان ەڭبەكپەن وسكەن كاميلا ابىرويلى بولدى. جۇمىسقا 3-رازريادتى تىگىنشى بوپ كىرىپ، جىلعا جەتپەي 8-رازريادتى شەبەر اتاندى. وزات تىگىنشى 1977 جىلى «ەڭبەك داڭقى» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. ەڭبەك ارداگەرى 1980 جىلى زەينەتكە شىقتى.
كاميلا اپايدىڭ تۋعان جەردە ەكىنشى تىنىسى اشىلدى دەسە بولعانداي. شىعارماشىلىق تىنىسى. 2004 جىلى «شاتتىق شۋاعى» دەگەن اتاۋمەن ولەڭدەر جيناعى جارىق كوردى. بۇدان سوڭ تاعى ەكى ولەڭ جيناعى شىقتى. ال 2017 جىلى «ەستە قالعان ەلەستەر» دەگەن ءومىرباياندىق پوۆەسىن جاريالادى. 2019 جىلى كاميلا قاسىموۆانىڭ شىعارماشىلىعى بويىنشا زەرتتەۋ مونوگرافياسى جارىق كوردى.
سوناۋ بالاۋسا كەزىندە اكەسى قۇران ۇيرەتكەن كاميلا اپاي 2017 جىلى الماتىداعى مەدرەسەدە اراب ءتىلىن مەڭگەرىپ، قۇراندى اراب تىلىندە وقۋ دارەجەسىنە جەتەدى. قولونەر شەبەرلىگى مەن ونەرگە جاقىندىعىن دا تاستاماعان كاميلا اپاي 2016 جىلى تۇركىستان قالاسىندا وتكەن ابىلاي حاننىڭ 300 جىلدىعىنا قاتىسىپ، بۇيىمدارى جوعارى باعالانىپ، «حالىقارالىق قولونەر شەبەرى» التىن مەدالىمەن ماراپاتتالدى.