فەيك اككاۋنتتار
قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ ماماندارى، سونداي-اق الماتى قالاسى پوليسيا دەپارتامەنتى كريمينالدىق پوليسيا باسقارماسىنىڭ باستىعى قۋاتبەك ناۋاتوۆ قاتىسقان الماتى ق. وكق الاڭىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا ارنالعان بريفينگ اياسىندا ازاماتتار قارجىلىق الاياقتىقتىڭ نەگىزگى سحەمالارى جايىندا ەسكەرتىلدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz BAQ.KZ-كە سىلتەمە جاساپ.
الەۋمەتتىك ينجەنەريا جانە جالعان ينۆەستيسيالار
قازىرگى زامانعى الاياقتار الەۋمەتتىك ينجەنەريا ادىستەرىن قولدانادى، ياعني ءار ءتۇرلى پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتانۋشىلىق ادىستەر، ايلا-شارعىلار مەن اT-تەحنولوگيالار ارقىلى قۇرباندارىنا شابۋىل جاسايدى. ناتيجەسىندە ادام الەۋمەتتىك ينجەنەرلەرگە بارلىق قاجەتتى اقپاراتتى: تولەم كارتالارىنىڭ دەرەكتەمەلەرىن، ەلەكتروندىق پوشتانىڭ، ءموبيلدى بانكينگتەگى جەكە كابينەتتىڭ قۇپيا سوزدەرىن جانە باسقا دا قۇپيا اقپاراتتى ءوز ەركىمەن بەرەدى.
سونىمەن بىرگە، الەۋمەتتىك ينجەنەرلەردىڭ سۇيىكتى قۇرالى – فيشينگ. ەگەر بۇرىن قاسكۇنەمدەر جاي عانا فيشينگتىك سايتتارعا سىلتەمەلەردى ەلەكتروندىق پوشتا نەمەسە SMS ارقىلى جىبەرەتىن بولسا، بۇگىندە ولار الەۋمەتتىك جەلىلەردە پايدالانۋشىلاردى فيشينگتىك سايتتارعا اپاراتىن فەيك اككاۋنتتار اشادى.
مىسالى، الماتى تەلەارناسىنىڭ اككاۋنتى تۇرىندە قاسكۇنەمدەر يلون ماسك قۇرعان Tesla كومپانياسىنىڭ بيرجادا «اكسيالار مەن التىن ۆاليۋتالاردى ساۋدالايتىن-مىس» پلاتفورماسى تۋرالى سيۋجەتتى «جاڭالىق» تۇرىندە تاراتادى. بۇل – قور نارىعىنداعى اۆتوماتتى تۇردە ساۋدا جاسايتىن روبوت. تۇراقتى نەگىزدە تۇراقتى جانە ءپاسسيۆتى كىرىس العىسى كەلەتىندەر تەك پلاتفورمادا تىركەلىپ، وقۋعا جارتى ساعات ۋاقىت جۇمساپ، ينۆەستيسيا سالا باستاۋى كەرەك. پلاتفورمانى جاساۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قاراجاتتى شىعارۋ تىركەلگەننەن كەيىن كەلەسى كۇنى، 24/7 رەجيمىندە قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن كارتاسىندا قولجەتىمدى جانە 5 مينۋتتان 10 مينۋتقا دەيىن ۋاقىت الادى. الايدا، كومپانيا قىزمەت كورسەتكەنى ءۇشىن سالىنعان قاراجاتتىڭ 1،5%-ىن الادى.
وسى پلاتفورما تۋرالى پوستتىڭ استىندا ءوز پايداسىن كورسەتىپ، وسى پلاتفورماعا اقشا سالۋعا شاقىراتىن، ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن ينۆەستورلاردىڭ جالعان پىكىرلەرى جاريالانعان.
تاعى ءبىر مىسال – KAZ Minerals، قازاقمىس، قازمۇنايگاز كومپانيالارىنىڭ بىرەگەي ينۆەستيسيالىق جوبالارى، ول جوبالار تۋرالى اقپاراتتى الاياقتار تانىمال الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تاراتادى. الاياقتار پايدالانۋشىلارعا «باستاپقى ينۆەستيسياسى 53 مىڭ تەڭگە، 4 اپتاعى كىرىسى 890 مىڭ تەڭگەگە دەيىن» دەپ ۋادە بەرىپ، مۇناي-گاز جانە مىس وندىرەتىن كومپانيالاردىڭ كومانداسىنا قوسىلۋعا شاقىرادى. پلاتفورماعا كىرۋ ءۇشىن فيشينگ سايتتا ساۋالنامادان ءوتۋ قاجەت، وندا ءوز دەرەكتەرىڭىزدى: ءاتى-جونىڭىزدى، ەلەكتروندىق مەكەنجايىڭىزدى جانە تەلەفون ءنومىرىڭىزدى قالدىرۋ قاجەت. الەۋمەتتىك ينجەنەرلەرگە ادامنىڭ ۇزاق ۋاقىت ويلانعانى قاجەت ەمەس، سوندىقتان ولار ءوز جازبالارىندا پلاتفورماعا تىركەلۋ جاقىندا اياقتالاتىنىن حابارلايدى.
اڭعارىمدى پايدالانۋشىلار پوستتار مەن فيشينگ سايتتاردا الاياقتاردىڭ اتىنان ارەكەت ەتەتىن كومپانيالاردىڭ لوگوتيپتەرى قولدانىلاتىنىنا قاراماستان، كوپتەگەن گرامماتيكالىق قاتەلەر بار ەكەنىن بايقايدى. قالاي بولسا، سولاي جاسالعان ديزاينى مەن وعاش URL مەكەنجايى كوزگە ەرسى كورىنەدى.
"ەگەر ءسىز الاياقتارعا سەنىپ، ينۆەستيسيالىق شوتىڭىزدى «تولتىرۋ» ءۇشىن ولارعا اقشا اۋدارساڭىز، وندا قاراجاتىڭىزدى سىزگە ەشكىم قايتارمايدى. الەۋمەتتىك ينجەنەريا ادىستەرىن قولداناتىن الاياقتار الدىمەن سىزگە ءساتتى ينۆەستيسيالاردان كۇندەلىكتى كىرىستىڭ «ءوسۋى» بەينەلەنگەن سۋرەتتەر جىبەرەدى. ءبىراق ءىس جۇزىندە قور نارىعىندا ەشقانداي ساۋدا-ساتتىق جۇرگىزىلمەيدى"، - دەدى بريفينگ بارىسىندا اگەنتتىك باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ وكىلى دميتريي اكمايەۆ.
"ەگەر سىزگە جەلىدە ينۆەستيسيانىڭ 99%-نىڭ قايتارىلۋىمەن قور نارىعىندا وڭاي تابىس تابۋعا ۇسىنىل جاسالسا نەمەسە كاپيتالىڭىزدى قىسقا مەرزىمدە كوبەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كەرەمەت پلاتفورمالارعا قولجەتكىزۋ ءۇشىن ساۋالنامادان ءوتۋدى سۇراسا، سەنبەڭىز"
بالالار دا الاياقتاردىڭ قۇربانى بولۋى مۇمكىن!
قازىرگى بالالارعا اسەر ەتۋى مۇمكىن قارجىلىق الاياقتىقتىڭ كوپشىلىگى، ادەتتە، ءموبيلدى نەمەسە كومپيۋتەرلىك ويىنداردى ساتىپ العان كەزدە پايدا بولادى. كوپتەگەن ونلاين-ويىنداردا پايدالانۋشىلارعا قۇرال-جابدىقتى، ەڭ جوعارى دەڭگەيگە دەيىن «جۇكتەۋ» بونۋستارىن ساتىپ الۋ نەمەسە قانداي دا ءبىر جاڭا ورىنداردى بۇعاتتان الۋ ۇسىنىلادى.
ويناۋعا ارنالعان بەلگىلى ءبىر زاتتاردى جەڭىلدىكپەن ساتىپ الۋ نە اقىلى ويىندى جارناماسىز ارزان باعامەن ساتىپ الۋ تۋرالى ۇسىنىستار ارباۋى ءسوزسىز. الايدا، بۇل ساتىپ الۋدىڭ ءبارى ءقاۋىپسىز ەمەس. وسىلايشا قاسكۇنەمدەر زياندى قوسىمشالاردى تاراتادى. بەلگىسىز دەرەككوزدەن «جەڭىلدىكپەن الىنعان» ويىننىڭ ورنىنا بالا جەكە دەرەكتەردى، ونىڭ ىشىندە گەودەرەكتەردى جينايتىن ۆيرۋستىق باعدارلامانى جۇكتەي الادى. ياعني، الاياقتار ءسىزدىڭ قايدا تۇراتىنىڭىزدى، جۇمىس ىستەيتىنىڭىزدى، بالاڭىزدىڭ قايدا وقيتىنىن، ۋاقىتىڭىزدىڭ كوپ بولىگىن قايدا وتكىزەتىندىگىڭىزدى، دەمالاتىنىڭىزدى، ادەتتە نەنى ونلاين ساتىپ الاتىنىڭىزدى جانە تاعى باسقالارىن وڭاي انىقتاي الادى. وسىلايشا، الاياقتارعا ءوزىڭىزدىڭ جانە بالالارىڭىزدىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ءبىلۋ قيىن بولمايدى. ال كەيبىر قوسىمشالار كيبەرالاياقتارعا پوشتا قىزمەتتەرىنە، الەۋمەتتىك جەلىلەرگە كىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل وتە ءقاۋىپتى، سەبەبى الەۋمەتتىك ينجەنەرلەر بانكتىك كارتالارىڭىز بەن شوتتارىڭىز تۋرالى اقپارات الا الادى.
ساق بولىپ، قىراعىلىق تانىتىڭىز! بالالارعا تەلەفونىڭىزدى بەرمەڭىز، وعان بانك كارتالارى، اسىرەسە جالاقى كارتاسى بايلانىستىرىلعان نەمەسە باسقا دا ماڭىزدى اقپارات ساقتالعان. سونىمەن بىرگە تەلەفونداردان ساتىپ الۋعا شەكتەۋلەر قويىپ، بالا كەزدەيسوق جاساي الاتىن اقىلى جازىلىمداردى ۇنەمى تەكسەرىپ وتىرۋ كەرەك.
اتا-انالارى كارتا جاساعان جانە ءوز گادجەتى بار ەرەسەك بالالارعا كۇماندى ليسەنزيالانباعان قوسىمشالاردى جۇكتەگەندە سالدارى قانداي بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ كەرەك. ەگەر ءسىز بالاڭىزبەن بىرگە ونلاين-ساتىپ العىڭىز كەلسە، وندا وسى ماقساتتار ءۇشىن ۆيرتۋالدى كارتانى قولدانعان دۇرىس، وعان ءسىز جۇمسايتىن سومانى عانا اۋدارۋىڭىز كەرەك.
"بارلىق ونلاين-ساتىپ الۋلاردى جالاقىمەن بايلانىستىرىلماعان جەكە تولەم كارتاسىنىڭ كومەگىمەن جانە تەك تەكسەرىلگەن سايتتاردا جاساڭىز. گادجەتتەرگە قوسىمشالاردى تەك رەسمي دۇكەندەردەن جۇكتەپ الىڭىز. ەلەكتروندىق پوشتا مەن مەسسەندجەرلەرگە جىبەرىلگەن بەلگىسىز فايلداردى اشپاڭىز. ينتەرنەت-بانكينگ سەرۆيستەرىن قوساتىن قۇرىلعىلاردا ليسەنزيالىق ۆيرۋسقا قارسى باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋدى پايدالانىڭىز"، - دەپ كەڭەس بەرەدى قارجىلىق رەتتەۋشىنىڭ وكىلى.
"الەۋمەتتىك ينجەنەرلەرمەن قارىم-قاتىناس جاساۋ كەزىندە اقشالاي شىعىنداردى بولدىرماۋدىڭ جالعىز جولى – لوتەرەيا ۇتىپ الۋ، وڭاي اقشا تابۋ نەمەسە ءتيىمدى ينۆەستيسيالار بولسىن، اقشاعا قاتىستى كەز-كەلگەن ۇسىنىستى سىني تۇرعىدان قابىلداپ، اقپاراتتى قايتا-قايتا تەكسەرۋ، ماڭىزدى قارجىلىق شەشىمدەر قابىلداعان كەزدە ەشقاشان اسىقپاۋ قاجەت. ساندىق گيگيەنانى ساقتاڭىز جانە ءوزىڭىزدى جانە اقشاڭىزدى قارجىلىق الاياقتاردان قورعاۋ ءۇشىن كەڭەستەرىمىزگە قۇلاق سالىڭىز"،- دەلىنگەن حابارلامادا.