ءبىراق، سوعان قاراماي، ميلليونداعان ادام دەننىڭ ساۋلىعى ءۇشىن مايلى تاعامنان باس تارتىپ كەلەدى.
سوندا ماي جەمەيتىندەر وزدەرىنە تەك زيان جاساپ جاتىر ما؟
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋشىلاردىڭ داستارحانىننان مايلى تاعامداردىڭ ىسىرىلعانىنا ءبىراز بولدى. سۇرانىس بار جەردە ۇسىنىس بار. مايلاردىڭ ورنىنا دۇكەن سورەلەرى مايونەز جانە ءسۇت سياقتى تانىس ونىمدەردىڭ مايسىز بالامالارىمەن تولدى. سوندا بۇل نىمدەر كادىمگى تاعامنان گورى پايدالى ما جانە مايلى تاعامنان تولىعىمەن باس تارتۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ بۇگىن وسى تاقىرىپتى ءوربىتىپ كورەمىز.
مايدان باس تارتۋ نەسىمەن ءقاۋىپتى؟
ارتىق سالماقتان ارىلعىسى كەلەتىندەردىڭ كوبى تاماقتانۋ مازىرىنەن الىپ تاستاعىسى كەلەتىن مايلار شىن مانىندە ادام اعزاسى ءۇشىن وتە قاجەت. بۇل تۋرالى «لەنتا.رۋ» باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا تەراپيەۆت ءارى كارديولوگ ليۋدميلا فرولوۆا دا ايتقان. دارىگەر تاماقتانۋ راسيونىندا بولۋ قاجەت مايلاردى زياندى دەۋ نەگىزسىز ەكەنىن ايتادى. شىن مانىندە ولار ەنەرگيانىڭ ماڭىزدى كوزى ءارى جاسۋشالار مەمبراناسى ءۇشىن قۇرىلىس ماتەريالى ىسپەتتى. سونىمەن بىرگە، ماي گورمونداردى سينتەزدەۋ ءۇشىن قاجەت.
سونداي-اق، مايلار مايدا ەريتىن دارۋمەندەردىڭ (A، D، E، K) تاسىمالدانۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە ولاردىڭ سىڭۋىنە ىقپال ەتەدى
ماي سونىمەن قاتار قورعانىس فۋنكسياسىن ورىندايدى: ول ماڭىزدى مۇشەلەردى قورشايدى (مىسالى، بۇيرەك) جانە مەحانيكالىق زاقىمدانۋدىڭ امورتيزاتورى رەتىندە قىزمەت ەتەدى، دەپ اتاپ ءوتتى مامان. ونىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن مۇنداي زاقىمدانۋ ءقاۋپى ارتادى، قابىنۋ پروسەستەرى كۇشەيەدى، تەرى قۇرعاق جانە كومەسكى تارتادى.
ماي جاسۋشالارى تەك ومىرتقالىلاردا بولادى، ولار ەنەرگيانى ساقتاۋ ءۇشىن قاجەت. مايدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى سوزىلمالى شارشاڭقىلىققا اكەلەدى
سوندىقتان، دارىگەردىڭ ايتۋىنشا، مايلاردى تۇتىنۋدان تۇبەگەيلى باس تارتۋ دەنەنىڭ كوپتەگەن جۇيەلەرىنىڭ جۇمىسىن بۇزىپ قانا قويماي، ادامنىڭ سىرتقى كەلبەتىنە تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن.
مايلار نە ءۇشىن قاجەت؟
اعزاعا تاماقپەن بىرگە كەلەتىن مايدىڭ نەگىزگى بولىگى ونىمدىلىكتى ساقتاۋ ءۇشىن قاجەت، دەيدى ليۋبەرستەگى 100med كلينيكاسىنىڭ باس دارىگەرى، حيرۋرگ گەورگيي ششەپەتوۆ. دارىگەر بۇلشىقەت جۇمىسىنا، سۇيەك كەمىگىنىڭ دەنساۋلىعىنا، جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ ءليپيدتى مەمبرانالارىنا ماي قاجەت ەكەنىن ءتۇسىندىردى.
«سكولكوۆو» حالىقارالىق مەديسينالىق كلاستەرىندەگى يزرايلدىك «حاداسسا» كلينيكاسى فيليالىنىڭ نيەۆروپاتولوگى انتون تيحونوۆسكيي مايلار جۇيكە يمپۋلستارىنىڭ وتكىزىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن جۇيكە تالشىقتارىنىڭ ميەلين قابىعىنا دا قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى — ياعني ورتالىق جانە پەريفەريالىق جۇيكە جۇيەلەرىنىڭ نەگىزگى قىزمەتىن قامتاماسىز ەتەدى.
مي، دالىرەك ايتساق، ورتالىق جۇيكە جۇيەسىن قۇرايتىن ميەلين 75-80 پايىز ليپيدتەردەن (مايلاردان) تۇرادى، قالعان بولىگى اقۋىزداردان تۇرادى.
ورتالىق جۇيكە جۇيەسى دەنە سالماعىنىڭ ەكى پايىزىن عانا الادى، ال ول ورگانيزمدەگى بارلىق حولەستەريننىڭ تورتتەن بىرىنەن استامىن قۇرايدى، دەپ تولىقتىردى مامان. دەگەنمەن، دارىگەر مايدىڭ ميعا دا زيان تيگىزۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى: ليپيدتەر الماسۋى بۇزىلعان كەزدە اتەروسكلەروتيكالىق تۇيىنشەكتەردىڭ پايدا بولۋ ىقتيمالدىعى ارتادى، بۇل ينسۋلت پەن ينفاركت ءقاۋپىن ارتتىرادى.
مايلى تاعامدار تاعى قانداي كەزدە اعزاعا زيانىن تيگىزەدى؟
سەمىزدىك تەك مايلى تاعامنىڭ سالدارىنان بولاتىنى راس پا؟
ارىقتاعىسى كەلەتىن ادامدار ءجيى قولداناتىن مايلى تاعامداردان باس تارتۋ دەنساۋلىققا ءقاۋىپتى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار سالماق جوعالتۋ تۇرعىسىنان دا پايداسىز. «مەديسينا» اق ەندوكرينولوگى (اكادەميك رويتبەرگ كلينيكاسى) ناتاليا تاناناكينا ارتىق سالماق پەن سەمىزدىك مايلى تاعامنان ەمەس، قوزعالىس جەتىسپەگەن كەزدە ارتىق كالوريادان پايدا بولاتىنىن ءتۇسىندىردى. سونىمەن، قوزعالىسسىز ءومىر سالتىمەن جانە قوسىمشا مىڭ كالوريامەن ادام كۇنىنە ءبىر گرامم ارتىق ماي جيناي الادى. ال زات الماسۋى باياۋ ادامداردا كۇنىنە 100 گراممعا دەيىن ماي قوسىلۋى مۇمكىن.
سونىمەن قاتار، كەيدە ارتىق سالماق قوسۋعا وسى مايسىزداندىرىلعان تاعامدار سەبەپ بولىپ جاتادى. «كوبىنەسە مۇنداي ونىمدەر تەك پايدالى تاعام رەتىندە «ۇسىنىلادى». ولاردىڭ قۇرامىندا باۋىرعا زياندىعى مايدان كەم بولمايتىن كەلتىرەتىن قانت كوپ»- دەپ ەسكەرتتى مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، دجوردجيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىزمەتكەرى كشيشتوف چايا.
كەيدە سالماق قوسۋ ادامنىڭ نە جەيتىنىنە بايلانىستى ەمەس. وسىنداي سەبەپتەردىڭ قاتارىنا ديەتولوگ ماماندار كەلەسىدەي سەبەپتەردى اتايدى:
* قاتتى كۇيزەلىس؛
* ۇيقىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى؛
* كەيبىر دارى-دارمەكتەردى قابىلداۋ (انتيدەپرەسسانتتار، نەيرولەپتيكتەر، گيپوگليكەميالىق پرەپاراتتار، كەيبىر گيپوتەنزيۆتى جانە انابوليكالىق ستەرويدتەر، كونتراسەپتيۆتەر)؛
* گورمونالدى بۇزىلۋلار.
مايلى تاعامدى قالاي دۇرىس تۇتىنۋ كەرەك؟
دەنى ساۋ بولىپ، جاقسارماۋ ءۇشىن ديەتاداعى ماي مولشەرى 30 پايىزدان اسپاۋى كەرەك،- دەيدى ديەتولوگ-دارىگەر گالينا بيكبۋلاتوۆا. ول مايلاردىڭ سيپاتتامالارىن ەسكەرۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى: جانۋارلار نەمەسە وسىمدىكتەر، قانىققان نەمەسە قانىقپاعان، سونىڭ ىشىندە مونو جانە پوليقانىقپاعان دەپ ءبولۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
ديەتاداعى نەگىزگى كومپونەنتتەر قانىقپاعان ماي قىشقىلدارى بولۋى كەرەك، دەپ تولىقتىردى تاعى ءبىر بەكبولاتوۆا ەسىمدى مامان. ولار ومەگا-3، ومەگا-6 جانە ومەگا-9 ماي قىشقىلدارىنا باي جانە دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزدى. تەراپيەۆت فرولوۆانىڭ ايتۋىنشا، وسىمدىك مايلارىندا، جاڭعاقتاردا، تۇقىمداردا جانە تەڭىز بالىقتارىندا كەزدەسەتىن قانىقپاعان ماي قىشقىلدارى ەرەكشە قۇندى.
قاجەتتى ومەگا-ز مولشەرىن الۋ ءۇشىن اپتا سايىن ەكى پورسيا (ءارقايسىسى 110-150 گرامم) مايلى بالىق جەۋ كەرەك، دەپ اتاپ ءوتتى فرولوۆا.
ءبىراق مايسىز ونىمدەر زياندى بولادى، دەيدى ماماندار. ديەتولوگ سارا گارونە مايى از تاعامدار، سونىڭ ىشىندە مايسىز بالمۇزداق نەمەسە جەڭىل مايونەز تەك كەيبىر سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدارعا پايدالى، ال تۇتىنۋشىلاردىڭ نەگىزگى بولىگى ءۇشىن زياندى ەكەنىن ءتۇسىندىردى.
كوبىنەسە وندىرۋشىلەر ونىمنەن الىنعان تابيعي مايدى ەمۋلگاتورلارمەن جانە قۇرامىندا قورەكتىك زاتتار جوق باسقا ينگرەديەنتتەرمەن الماستىرادى، دەيدى ول. مىسالى، مايونەز ومەگا-3، فوليي قىشقىلى، ا، ك، ە، ۆ12 دارۋمەندەرى، سەلەن، كالسيي، فوسفور، بيوتينگە باي جۇمىرتقانىڭ سارىسى بولعاندىقتان قۇندى. ولاردىڭ ورنىنا مايسىز مايونەز، كوپتەگەن باسقا ونىمدەر سياقتى، اعزاعا ەشقانداي پايداسى جوق ينگرەديەنتتەردى قوسادى.