باس جوسپار اياسىندا كولىك ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ قاعيداتتارى (كولىك بايلانىستارى)
الماتى قالاسىنىڭ جاڭا باس جوسپارى ازىرلەنۋ بارىسىندا قالا تۇرعىندارىنىڭ ونى تالقىلاۋعا بەلسەندى قاتىسۋى ەرەكشە بولدى: ولار 1400-گە جۋىق ۇسىنىس ەنگىزدى، ونىڭ ىشىندە كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ءبولىمى بويىنشا. ءبىز، جوبا اۆتورلارى رەتىندە، ولاردى جۇمىسقا قابىلدادىق جانە قۇجاتتا ىڭعايلى كولىك جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن شارالار ەنگىزدىك، سونىڭ ىشىندە كەيبىر قۇرىلىس ەرەجەلەرى مەن قوعامدىق كولىكتەرگە ارنالعان ارنايى دالىزدەر، وسىلايشا ادامداردىڭ قوزعالىسى رەتتەلەدى ءارى كولىك از جۇرەتىن بولادى.
جالپى العاندا، جاڭا باس جوسپار قوعامدىق كولىك دالىزدەرىنىڭ قۋاتىنا قاراي اۋماقتاردى دامىتۋعا باعىتتالعان ترانزيتتىك-باعدارلانعان دامۋ (تبد) قاعيداتىنا نەگىزدەلەدى.
تبد پرينسيپتەرىن ناقتى شەشىمدەردە ىسكە اسىرۋ
تبد-نى ناقتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ماگيسترالدىق قوعامدىق كولىك دالىزدەرىن (برت، لرت، مەترو) ۇيىمداستىرۋ جانە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە قول جەتىمدىلىك راديۋسىندا بولىنگەن جولاقتاردى قۇرۋ، سونداي-اق وسى دالىزدەرگە جاياۋ جۇرگىنشىلەر ينفراقۇرىلىمى، ۆەلوجولدار مەن ۆەلوجولاقتار، ۆەلوسيپەدتەر مەن ەلەكتر سكۋتەرلەردى جالعا بەرۋ جۇيەلەرىن جەتكىزۋ قاجەت.
مۇنىڭ ءبارى قوعامدىق كولىكتىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جەكە اۆتوكولىكپەن ءجۇرۋ قاجەتتىلىگىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. حالىقتىڭ قولدانىستاعى جانە بولاشاقتا ءوسىپ كەلە جاتقان تىعىزدىعىن، سونداي-اق جاڭا پوليورتالىقتاردىڭ قالىپتاسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، ءقازىردىڭ وزىندە بۇرىنعى جانە بولاشاق شوعىرلانۋ جانە جۇمىس ورىندارىن بايلانىستىرۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اراسىنداعى ۋچاسكەلەردى قارقىندى ەتۋ قاجەت.
ناتيجەسىندە، بۇل قالا دەڭگەيىندە دامىعان كوشە-جول جەلىسى جانە قوعامدىق كولىكتىڭ جۇردەك تۇرلەرىن ۇيىمداستىرۋ ارقىلى بەس پوليورتالىق بايلانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيدە، ءبىراق جاياۋ جانە ۆەلوسيپەدپەن جۇرۋگە ۇلكەن نازار اۋدارا وتىرىپ، ءدال وسىلاي جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
كولىك اۋىستىرۋ توراپتارىنىڭ (كات) ءرولى
مەترو، برت، لرت (جەدەل ترامۆاي)، سونداي-اق بولىنگەن جولاقتار قالانىڭ بەلگىلى ءبىر جەرلەرىندە قالالىق جانە اۋداندىق ماڭىزى بار كولىك-اۋىستىرۋ توراپتارىمەن (كات)، جەرگىلىكتى بايلانىستار دەڭگەيىندە ءوزارا بايلانىستى بولادى، سونداي-اق ولارعا مۇمكىندىگىنشە ۆەلوينفراقۇرىلىم (ۆەلوجولدار، ۆەلوجولاقتار) جەتكىزىلەدى، ال كات اۋماعىندا قالالىق جانە اۋداندىق ماڭىزى بار كولىك-اۋىستىرۋ توراپتارىمەن (كات) جەكە ۆەلوسيپەدتەر مەن قالالىق ۆەلوسيپەدتەردى جالعا بەرۋ ستانسيالارى. وسىلايشا، كات قولجەتىمدىلىك ايماعى، ۆەلو جانە قوعامدىق كولىكتەردىڭ تارتىمدىلىعى تابيعي تۇردە ارتادى. سونىمەن قاتار، كات ءبىرقاتار اۆتوبۋس مارشرۋتتارىن وڭتايلاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، وسىلايشا ماگيسترالدىق جانە تاسىمالداۋ مارشرۋتتارى پايدا بولادى، ال ماگيسترالداردا جولداعى قاشىقتىقتى تومەندەتۋ ارقىلى قوزعالىس ارالىعىن ازايتۋعا بولادى. ايتا كەتۋ كەرەك، تولىققاندى كات الماتى - 2 ۆوكزالىندا پايدا بولادى. بۇل رايىمبەك باتىر مەترو ستانسياسىن دا قولجەتىمدى ەتۋگە، سونداي – اق قالا ماڭىنداعى اۆتوبۋستاردىڭ باعىتتارىن قونايەۆ قالاسىنا، سونداي-اق قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىنا ەلەكتر پويىزىمەن كەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ۆوكزالعا تىكەلەي جەتكىزۋگە، «اينالما» جاساپ، رايىمبەك-سۇيىنباي قيىلىسىنان ابىلاي حان داڭعىلىنا دەيىن بارۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. الماتى -1 ۆوكزالىنىڭ جانىندا مەتروعا اۋىسۋ قولجەتىمدى بولادى، ال ۇزارعان جەلىنىڭ ءوزى دە برت جانە لرت-مەن تۇيىسەتىن بولادى.
جەرگىلىكتى كات-تى ۇزارتۋ ارقىلى اۆتوموبيلمەن تاۋ ورتالىقتارىنا بارۋ قاجەتتىلىگىن ازايتۋ ءۇشىن اسپالى جول ستانسيالارىمەن بىرىكتىرۋ مۇمكىندىگى ودان ءارى پىسىقتالۋدا. كەيبىر كات اۋماعىندا جۇرگىزۋشىلەردى دەمالۋعا جانە اۋىستىرۋعا ارنالعان جاعدايلارى بار تۇراق-بۇرىلۋ الاڭدارى دا پايدا بولادى.
جرك مەن جاك تۋرالى
ماگيسترالدىق كولىكتىڭ جەكەلەگەن دالىزدەرى تۋرالى ايتا وتىرىپ، تيميريازيەۆتەگى جاك تاجىريبەسى تۇرعىندار ءبىر جىل ىشىندە كولىك ارتىقشىلىقتارىن تەز قابىلداسا، وندا جەكە كولىك ءىس جۇزىندە ازايادى جانە جۇردەك كولىكتەردىڭ ارقاسىندا جولاۋشىلار اعىنى شامامەن 2 ەسە ارتاتىن بولادى. سوندىقتان باس جوسپاردا كولىككە ءمىنۋدىڭ ىڭعايلىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جاك دالىزدەرىنىڭ سانىن، ونىڭ ىشىندە ولاردىڭ مەترو جانە جرك دالىزدەرىمەن بايلانىسىن ۇلعايتۋ كوزدەلگەن.
جرك جوباسى قالادا كوپتەن بەرى قاجەت بولىپ كەلەدى، الماتىدا ول ءجۇرىس بولىگىندەگى جۇردەك ترامۆاي تۇرىندە كولىك اعىنىنىڭ قالعان بولىگىنەن وقشاۋلاناتىن بولادى.
تولە بي كوشەسى بويىنداعى «زەردەلى» شاعىناۋدانىنا شىعاتىن تراسسادان باسقا جانە قالانىڭ باتىسى مەن سولتۇستىك-باتىسىنداعى «بارلىق» بازارى اۋدانىنداعى كات-تان باسقا، سونداي-اق رايىمبەك داڭعىلى ارقىلى «شىعىس قاقپاسى» كات-عا شىعاتىن بەلگىلى تراسسادان باسقا، «وربيتا» شاعىناۋدانىندا، «الماگۇل» شاعىناۋدانىندا (تورايعىروۆ كوشەسىن شىعىسقا قاراي جاروكوۆ كوشەسىنە دەيىن تەسۋ ارقىلى) جانە «قازاقفيلم» شاعىناۋدانىندا قالىپتاسقان تراسسا ايماعى ارقىلى برت جەلىسىن وتكىزۋ جانە تورايعىروۆ كوشەسى مەن ب. مومىش ۇلى كوشەسىنىڭ قيىلىسى ارقىلى وسى اۋدانداردى مومىش ۇلى كوشەسىندەگى شاعىناۋداندارمەن بايلانىستىرۋ ۇسىنىلادى، ناتيجەسىندە كات بايلانىستارىن ايتپاعاندا، مەترو، برت جانە باسقا لرت جەلىلەرىمەن بىرنەشە بايلانىس قالىپتاساتىن بولادى.
كەلەشەكتە جرك جەلىسى الماتى - 3 جاڭا ستانسياسىنا (ۆوكزالىنا) جەتەدى، سولتۇستىك-شىعىستا جرك جەلىسى اۋەجاي اۋماعىنا دەيىن باراتىن بولادى.