جىل قورىتىندىسى: ەنەرگەتيكا جانە مۇناي-گاز سالاسى

Primeminister.kz رەداكسياسى قازاقستان ەكونوميكاسى سالالارىنىڭ 2023 جىلعى دامۋ قورىتىندىلارىنا ارنالعان شولۋىن جالعاستىرادى. بۇگىنگى تاقىرىپ ەنەرگەتيكا جانە مۇناي-گاز سالاسى جونىندە بولماق.

ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىن ودان ءارى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن بىرنەشە رەت  اتاپ كورسەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا ترانسۇلتتىق مۇناي-گاز كورپوراسيالارىنىڭ بولۋى ەلىمىزدىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن، اتاپ ايتقاندا، ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ سالاسىنداعى زاڭنامانىڭ تۇراقتىلىعىن كورسەتەدى.

سونىمەن قاتار الداعى 5 جىلدا كەمىندە 14 گيگاۆاتت جاڭا ەلەكتر قۋاتى ىسكە قوسىلىپ، جاڭارتىلاتىن ەنەرگەتيكا جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ، سونداي-اق سۋ ەلەكتر ستانسيالارىن دامىتۋ جۇمىستارى جالعاسىن تابادى. 

2023 جىلى قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىندا قانداي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلگەنى تۋرالى وسى ماتەريالدان وقىڭىزدار.

● قاڭتار-قاراشا ارالىعىندا مۇناي جانە گاز كوندەنساتىن ءوندىرۋ كولەمى 82،2 ملن توننانى قۇرادى، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 8%-عا ارتىق. 53،8 ملرد م3 گاز ءوندىرىلدى (ءوسىم 12%). 26،9 ملرد م3 تاۋارلىق گاز ءوندىرىلدى (ءوسىم 6%).

● 64،3 ملن توننا مۇناي (ءوسىم 10%) جانە 5،3 ملرد م3 تابيعي گاز (ءوسىم 8%) ەكسپورتتالدى.

● وتاندىق مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى قاڭتار-قازان ارالىعىندا ەلىمىزدە 11،2 ملن توننا مۇناي ونىمدەرىن ءوندىرىپ، جوسپاردى (101،5%) اسىرا ورىندادى. جىل قورىتىندىسى بويىنشا 13،4 ملن توننا مۇناي ونىمدەرىن ءوندىرۋ جوسپارلانۋدا. 

● باتىس قازاقستان وبلىسىندا تابيعي گازدىڭ قوسىمشا كوزىنە اينالاتىن «روجكوۆسكوە» ءىرى كەن ورنى ىسكە قوسىلدى. 2040 جىلعا دەيىن مۇندا 14،2 ملرد تەكشە مەتر شيكى گاز جانە 7،1 ملن توننا كوندەنسات ءوندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. كەن ورنىن يگەرۋ ق ر ۇلتتىق قورىن 500 ملرد-تان استام تەڭگەگە، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتى 110 ملرد تەڭگەگە تولىقتىرادى.

● بيىلعى مامىردا «وڭتۇستىك اقساي» كەن ورنى، ال جەلتوقساننىڭ باسىندا «شىعىس ورىكتاۋ» كەن ورنى پايدالانۋعا بەرىلدى. ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا تاعى بىرنەشە گاز جوبالارىن ىسكە قوسۋ كۇتىلۋدە، ولاردىڭ قاتارىندا «ورتالىق ورىكتاۋ» (اقتوبە وبلىسى)، «باتىس پرورۆا» (اتىراۋ وبلىسى) جانە «قالامقاس» (ماڭعىستاۋ وبلىسى) جوبالارى بار.

● ەلدى مەكەندەر مەن ءىرى ونەركاسىپ وبەكتىلەرىن تۇراقتى گازبەن قامتاماسىز ەتەتىن «بەينەۋ-جاڭاوزەن» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ەكىنشى جەلىسى ىسكە قوسىلدى. جوباعا QazaqGaz جانە «سامۇرىق-قازىنا» اق-نىڭ جەكە قاراجاتى ەسەبىنەن شامامەن 180 ملرد تەڭگە ينۆەستيسيا تارتىلدى.

● ماڭعىستاۋ وبلىسىندا سارشا ەلدى مەكەنى مەن «جىلى جاعاجاي» كۋرورتتىق ايماعىنا گاز تاراتۋ قۇبىرى سالىندى. جوبا قۇنى – 8،3 ملرد تەڭگە. 

تەكەلى ق. گاز قۇبىرى مەن گاز تاراتۋ جەلىلەرىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. 2023 جىلعا 1،9 ملرد تەڭگە ءبولىنىپ، شامامەن 190 شاقىرىمى سالىندى. جۇمىستى تولىق اياقتاۋ 2024 جىلعا جوسپارلانعان.

● اتىراۋ وبلىسىندا جالپى قۇنى شامامەن 100 ملرد تەڭگە بولاتىن «ماقات-سولتۇستىك كاۆكاز» ماگيسترالدى گاز قۇبىرى لۋپينگىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. بۇل ءوڭىردىڭ گازعا ءوسىپ كەلە جاتقان سۇرانىسىن قامتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

● ءىرى مۇناي-گاز جانە مۇناي-گاز-حيميا جوبالارىن دامىتۋدىڭ 2023-2027 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى بەكىتىلدى. 

● جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردان ۇزاق ۋاقىت بويى كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماي يەمدەنىپ كەلگەن 19 جەر قويناۋى ۋچاسكەسى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى. قايتارىلعان ۋچاسكەلەر گەولوگيالىق بارلاۋعا جاڭا ينۆەستيسيا تارتۋ جانە كەن ورىندارىن ونەركاسىپتىك اينالىمعا جەدەل ەنگىزۋ ماقساتىندا اۋكسيونعا قويىلادى.

● جەتىلدىرىلگەن ۇلگىلىك كەلىسىمشارت مەحانيزمى بويىنشا (كۇردەلى جوبالاردى بارلاۋ مەن وندىرۋگە ىنتالاندىرۋ) ينۆەستيسيا كولەمى $9 ملرد قۇرايتىن جەر قويناۋىن پايدالانۋ جونىندە 5 كەلىسىمشارت جاسالدى.

● ءباا-نىڭ ەنەرگەتيكالىق كومپانياسىمەن تابيعي ۋراندى جەتكىزۋ بويىنشا تاريحتاعى العاشقى كەلىسىمشارت، سونداي-اق قحر-نىڭ ەنەرگەتيكالىق كومپانياسىمەن تابيعي ۋراندى جەتكىزۋ بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارت جاسالدى.  

● بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا ەنەرگيا نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى مەن ولاردى جاڭعىرتۋعا 146،5 ملرد تەڭگە ءبولىندى، ونىڭ ىشىندە 19 ملرد تەڭگە – جەكە ينۆەستيسيا. 8 ەنەرگوبلوك، 43 قازاندىق جانە 40 تۋربينا جوندەلدى.

● استانادا جەو-3 ءبىرىنشى كەزەگى، سونداي-اق «وڭتۇستىك-شىعىس» جانە «تۇران» گاز جىلۋ ستانسيالارى ىسكە قوسىلدى. بۇل وبەكتىلەردىڭ جيىنتىق قۋاتى ەلوردانى قاجەتتى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. 

استانا ق. جەو-3ء-تىڭ ءتورت قازاندىعى دا جۇمىس ىستەپ تۇر.«تۇران» گجس قالانىڭ سول جاعالاۋىنداعى جاڭا عيماراتتاردى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتەدى.«وڭتۇستىك-شىعىس» گاز جىلۋ ستانسياسى «باعىستان» تۇرعىن ءۇي كەشەنى، «مىڭجىلدىق اللەياسى» اۋماقتارىن، قالانىڭ سول جاعالاۋ بولىگىن جىلۋمەن قامتاماسىز ەتەدى.

● ۇكىمەت رەزەرۆىنەن كوكشەتاۋداعى قازاندىقتاردى، ەكىباستۇز جانە ريددەر قالالارىنداعى جەو-ىن كۇردەلى جوندەۋگە، سونداي-اق ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى جەو-1، جەو-2 جانە ماەك جەس-عا جابدىقتار ساتىپ الۋعا 21 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىندى. 

● ەكىباستۇز 1-ماەس-تى قۋاتى 500 مۆت بولاتىن №1 بلوكتى قالپىنا كەلتىرە وتىرىپ، جاڭعىرتۋ جانە رەكونسترۋكسيالاۋ بويىنشا اۋقىمدى جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2024 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا تولىق پايدالانۋعا بەرىلەدى. 

● بيىل ەكىباستۇز 2-ماەس-تى كەڭەيتۋ جانە رەكونسترۋكسيالاۋ بويىنشا ءىرى جوبا ىسكە اسىرىلا باستادى. وندا قۋاتى 636 مۆت-قا دەيىن جەتەتىن №3 ەنەرگوبلوك سالىنادى.

● ورالداعى جەو-نىڭ تاراتۋ جۇيەلەرىن رەكونسترۋكسيالاۋ جانە جاڭعىرتۋ، تۇركىستان، لەڭگىر، ت.ب. قالالارداعى قوسالقى ستانسيالاردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. 

● كوكشەتاۋ (240 مۆت)، سەمەي (360 مۆت) جانە وسكەمەن قالالارىندا جەس سالۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا.

● ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ 112،9  ملرد كۆت/ساع دەڭگەيىندە بولادى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار جىل سايىن ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ كولەمىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا جوبالار پىسىقتالىپ جاتىر، قولدانىستاعى ەلەكتر ستانسيالارىن جاڭعىرتۋ جالعاسۋدا. 

● 1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە ەلەكتر ەنەرگياسىن ورتالىقتاندىرىلعان ساتىپ الۋ جانە ساتۋ مەحانيزمى (ءبىرىڭعاي ساتىپ الۋشى) ەنگىزىلدى. بۇل ىشكى نارىقتا ەلەكتر ەنەرگياسىن ساتىپ الۋ-ساتۋ كەزىندە الىپساتارلىق وپەراسيالاردى جويۋعا، ءتيىمسىز دەلدالداردىڭ سانىن ازايتۋعا جانە كورشىلەس ەنەرگيا جۇيەلەرىمەن شەكارادا ەلەكتر ەنەرگياسى اعىندارىنىڭ اۋىتقۋىن بارىنشا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 

● قايتارىمدى ينۆەستيسيالاردىڭ جىلدىق ءليميتى 32 ملرد تەڭگەدەن 428 ملرد تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلدى، بۇل ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمداردىڭ نەگىزگى جابدىقتارىن جاڭعىرتۋ، رەكونسترۋكسيالاۋ، كەڭەيتۋ جانە جاڭارتۋ بويىنشا جوبالار پۋلىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

● قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىنىڭ ەلەكتر جەلىسىن نىعايتۋ بويىنشا ستراتەگيالىق ماڭىزدى جوبا جۇزەگە اسىرىلدى، ونىڭ اياسىندا جالپى ۇزىندىعى 780 شاقىرىمعا جۋىق بەس 220 كۆ ەلەكتر تاراتۋ جەلىسى سالىندى. ناتيجەسىندە باتىس ايماق جەلىسىنىڭ سەنىمدىلىگى جالپى العاندا ەكى ەسەگە ارتتى. بۇل جوبا ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ودان ءارى دامۋىنا ايتارلىقتاي سەرپىن بەرەدى.

● جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالاسىندا جالپى ەل ەكونوميكاسىنىڭ جانە سالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن ءبىرقاتار ماڭىزدى وقيعالار بولدى:

– 2027 جىلعا دەيىن جالپى قۋاتى 6،7 گۆت بولاتىن جەك وبەكتىلەرىنىڭ قۇرىلىسىنا 5 جىلدىق اۋكسيوندىق ساۋدا-ساتتىق كەستەسى بەكىتىلدى. بۇل سالاعا ينۆەستيسيا تارتىپ، الداعى جىلدارى ەلىمىزدە ەكولوگيالىق تازا ەنەرگيا ءوندىرىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

– جالپى قۋاتى 495،6 مۆت بولاتىن 16 جەك وبەكتىسى ىسكە قوسىلدى. جالپى ينۆەستيسيا كولەمى شامامەن $450 ملن قۇرادى.

2023 جىلى بالقاشتا قۋاتى 4،77 مۆت بولاتىن جاڭا كۇن ەلەكتر ستانسياسى ىسكە قوسىلدى. ينۆەستيسيالىق جوبا «كوۋنراد» (Kounrad Copper Company) كومپانياسى قاراجاتى ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلدى.

– جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىندا جاڭا اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن ءبىرقاتار كەلىسىمگە قول قويىلدى. ءباا، Total Energies جانە China Power International Holding-پەن بىرلەسە جالپى قۋاتى 3 گۆت بولاتىن ءۇش جەل ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جوسپارلانۋدا.