الەمدە ءارتۇرلى كوشباسشىلار، رەفورماتورلار مەن كونسەرۆاتورلار، ارمانشىلدار مەن پراگماتيكتەر بولدى جانە بار. ال ءبىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ – باتىستىڭ يننوۆاسيالارىنا ۇمتىلىس تانىتىپ، كارى قۇرلىقتىڭ داستۇرلەرىنە، سان عاسىرلىق قۇندىلىقتارىنا شىعىسقا ءتان وشپەس ىزگىلىكتى ۇيلەستىرە بىلگەن جاسامپاز كوشباسشى. ەلباسى تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقاندا-اق ءوز جەتىستىكتەرىنىڭ ەڭ باستى قۇپياسىن ءدال ايقىنداپ بەرگەن: «حالىقپەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، حالىق ءۇشىن ءومىر ءسۇر». ارادا وتكەن جىلدار ىشىندە ەلباسى ۇلت پەن ونىڭ كوشباسشىسىنىڭ بىرلىگىن نىعايتا وتىرىپ، ويىمەن دە، ىسىمەن دە وسى قاعيداتتى بەرىك ۇستاندى، ەل تاعدىرى – ءوز تاعدىرى ەكەنىن ايعاقتادى.
سونىمەن قاتار نۇرسۇلتان نازاربايەۆ الەمدىك پروسەستەرگە ايتارلىقتاي اسەر ەتە الدى. تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ تابىستى قۇرىلىسى بويىنشا ەلباسىنىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسى، «قازاقستان جولى» الەمنىڭ بەلگىلى ساراپشىلارىنىڭ، ساياساتكەرلەرىنىڭ جانە تالداۋ ورتالىقتارىنىڭ ەلەۋلى زەرتتەۋلەرىنىڭ نىسانىنا اينالعانى كەزدەيسوق ەمەس.
ەلباسىنىڭ كوشباسشىلىق قاسيەتتەرى، باتىلدىعى، كورەگەندىگى مەن دانالىعى جانە تۋعان ەلىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىگى 1991 جىلعى تامىز توڭكەرىسىنىڭ قيىن-قىستاۋ كۇندەرىندە ايقىن كورىندى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز 19 تامىزداعى رەسپۋبليكا حالقىنا ءۇندەۋىندە قازاقستاندا توتەنشە جاعداي ەنگىزىلمەيتىنىن، بارلىق بيلىك جەرگىلىكتى ورگاندارعا تيەسىلى ەكەنىن نىق ءارى ءبىرجاقتى مالىمدەدى جانە قازاقستان حالقى جوعارى سانالىلىق، قىراعىلىق پەن اۋىزبىرشىلىك تانىتاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. مۇنى تەك وزىنە جانە ءوز حالقىنا سەنىمدى تۇلعا عانا ايتا الادى. ول ءوز حالقىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن ءومىرىن قيۋعا دايىن بولدى. بۇل جاي عانا ءسوز ەمەس، ويتكەنى سول كۇندەرى ماسكەۋدىڭ قولىندا كەز كەلگەن بۇلىكشىنى ورنىنا قويۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىك بولدى، ال قازاقتار 1986 جىلعى 16-17 جەلتوقساندا كرەملدىڭ نە ىستەي الاتىندىعىن انىق سەزىنگەن.
سونداي-اق نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى كسرو-داعى بەلگىلى دە بەدەلدى ساياساتكەر رەتىندە ماسكەۋدە قان توگىلمەۋى جانە بۇلىك ازاماتتىق سوعىسقا اكەلمەۋى ءۇشىن قولىنان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادى. سول ءبىر مازاسىز ءۇش كۇن مەن ءتۇننىڭ بارىندە مەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ اقىل-ويىنا دا، جان-تانىنە دە ۇلكەن سالماق تۇسىرگەن بەلسەندى ءىس-قيمىلىنىڭ كۋاسى بولدىم. ول ءار ساعات سايىن جان-جاقتى اقپارات الىپ، ونى تالداپ، شەشىم قابىلدادى جانە ءتيىستى تاپسىرمالار بەردى. ۇنەمى رەسپۋبليكانىڭ تامىرىن باسىپ، وراسان زور حالىق شارۋاشىلىعى كەشەنىنىڭ جۇمىسىنا ءبىر سەكۋند تا ىركىلىس بەرگىزبەي، قازاقستانداعى زاڭدىلىقتى، تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى ساقتاي ءبىلدى. سونىمەن قاتار وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ باسشىلارى مەزگىل-مەزگىل ونىمەن بايلانىسقا شىعىپ وتىردى. وسىلايشا، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كوشباسشىلىعى سول قايعىلى كۇندەردە تاعى ءبىر مويىندالدى.
21 تامىزدا كەشكە ميحايل گورباچيەۆ نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا قوڭىراۋ شالدى. سودان كەيىن ول تۇندە رەسپۋبليكالىق تەلەديداردان داعدارىستىڭ اياقتالعانىن جاريالادى جانە وتانداستارىنا وسى قيىن كۇندەردە شىدامدىلىق تانىتىپ، قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى ساقتاعاندىقتارى ءۇشىن العىس ايتتى. ءۇش كۇن بويى پرەزيدەنتتىڭ قاسىندا بولعان ءبىز ونى وسى مازاسىز كۇندەردىڭ اياقتالۋىمەن قۇتتىقتاپ، قوشتاسا باستادىق. الايدا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى مەنى وزىمەن بىرگە جۇرۋگە شاقىردى. ءبىز ونىڭ ۇيىنە باردىق. ءتۇن ورتاسى بولسا دا، سارا الپىس قىزى ونى ۇرەيلەنە كۇتىپ وتىر ەكەن. سوندا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ كوپ جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن قايتادان تەمەكى تارتقانى ەسىمدە. سول ساتتە مەن ءوز حالقى مەن ەلى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن تاڭعاجايىپ ادامدى كوردىم. ءبىزدى ۇزاق جىلدار بويى جاقسى قارىم-قاتىناس بايلانىستىرىپ كەلگەنىمەن، ءدال وسى ساتتە مەن حالقىما تەكتونيكالىق وزگەرىستەر كەزىندە قۇداي سىيلاعان ادامعا دەگەن باۋىرمالدىق پەن جاناشىرلىق سەزىمىن باستان كەشتىم. ءبىز ءۇنسىز وتىردىق، ءبىراق بۇل ۇنسىزدىك بارلىق سوزدەن قىمبات بولدى. تاڭعى ساعات 5-تە مەن ن.نازاربايەۆتىڭ ۇيىنەن شىعىپ، ونىڭ دەنساۋلىعى مەن ساتتىلىگى ءۇشىن دۇعا ەتتىم. ەندى ءومىر قايتادان قالىپتى باعىتقا ورالادى جانە ءبىز ادەتتەگى جۇمىسىمىزعا كىرىسەمىز دەپ ويلادىم.
ءبىراق بۇلىك اياقتالعاننان كەيىن ءبىر كۇن وتكەن سوڭ، ءبىز پرەزيدەنتپەن ەگجەي-تەگجەيلى سويلەستىك. ول بىلاي دەدى: «ەندى ءبىز ماسكەۋمەن مۇلدەم باسقا قارىم-قاتىناستا بولامىز، كوكپ بولمايدى، ال كسرو جاقىندا بولماۋى مۇمكىن». شىنىمدى ايتسام، بۇل ءسوز مەن ءۇشىن ناعىز شوك بولدى.
كەيىنگى وقيعالار ن.نازاربايەۆتىڭ ايتقان ءسوزىنىڭ دۇرىستىعىن راستادى. سوندا مەن ونىڭ بىرەگەيلىگىنە، بولاشاقتى ءباءرىنەن بۇرىن كورە بىلەتىندىگىنە كوزىم جەتتى.
اڭگىمە سوڭىندا ول: «بۇل وڭاي ەمەس ۋاقىتتا ماعان ماسكەۋدەگى سەنىمدى وكىل كەرەك، ول ورتالىقتاعى جاعدايدىڭ دامۋى تۋرالى تەز ارادا حاباردار ەتەتىن، قاجەت بولعان جاعدايدا گورباچيەۆ، ەلسين جانە باسقا ادامدارمەن، سونىڭ ىشىندە شەت مەملەكەتتەردىڭ ەلشىلەرىمەن تىكەلەي بايلانىس ورناتاتىن تۇلعا بولۋى كەرەك»، - دەدى.
پرەزيدەنت قازاق كسر-نىڭ كسرو-داعى وكىلەتتى وكىلىنىڭ جاڭا لاۋازىمىن تاعايىندادى، ول ءىس جۇزىندە قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى ەلشىسى بولدى. وسى تۇرعىدا 16 قىركۇيەكتە كرەملدە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى مەنى كسرو-نىڭ ءبىرىنشى جانە سوڭعى پرەزيدەنتى ميحايل گورباچيەۆپەن تانىستىردى.
قازاقستاننىڭ كوپ ەتنوستى حالقى 1991 جىلعى 1 جەلتوقساندا العاشقى ەركىن سايلاۋدا ءوزىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەتىپ نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى ءبىراۋىزدان سايلادى. سودان كەيىن ول ماسكەۋگە قاراماي، العاش رەت الماتىدا وداقتىق رەسپۋبليكالاردىڭ باسشىلارىن جينادى. ءسويتىپ 1991 جىلعى 21 جەلتوقساندا ەلباسىمىزدىڭ باستاماسى بويىنشا الماتى دەكلاراسياسى قابىلداندى. كسرو بەيبىت تۇردە تاراتىلىپ، تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى قۇرىلدى.
«ۇلكەن ەلدىڭ كۇيرەۋ ەنەرگياسى تولىق اۋقىمدى ازاماتتىق سوعىسقا اكەلمەگەندىگىنە نازاربايەۆتىڭ قوسقان زور جەكە ۇلەسىن تاريح لايىقتى باعالايتىنىنا سەنىمدىمىن». سول كەزدە اقش پرەزيدەنتىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ءجونىندەگى كەڭەسشىسى بولعان گەنەرال سكۋكروفت وسىلاي دەگەن ەدى.
ەلدىڭ اسا كۇردەلى گەوساياسي جاعدايىنا سۇيەنە وتىرىپ، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ جاعدايىندا مۇمكىن بولاتىن بىردەن-بىر دۇرىس كوپ ۆەكتورلى سىرتقى ساياسات ستراتەگياسىن ايقىندادى. ايتا كەتۋ كەرەك، ول ءوز مىنەزىمەن دە، ىس-ارەكەتىمەن دە سەنتريست. وسى جىلدار بويى كۇردەلى ىشكى جانە سىرتقى سىن-قاتەرلەرگە قاراماستان، وراسان زور شىدامدىلىق، دانالىق پەن باتىلدىق تانىتا وتىرىپ، ەلباسى ەل ىشىندە دە، حالىقارالىق ارەنادا دا قانداي دا ءبىر شەكتەن شىعۋعا جول بەرمەدى. ءدال وسى ۇستانىم وعان ءاردايىم مانيەۆر جاساۋ ەركىندىگىن، تەز وزگەرەتىن الەمدەگى كەز كەلگەن سىن-قاتەرگە بارابار جانە ۋاقتىلى جاۋاپ بەرۋ مۇمكىندىگىن بەردى.
كسرو ءبىرتۇتاس وندىرىستىك-ەكونوميكالىق كەشەنىنىڭ جويىلۋى بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ بارلىعىن ەكونوميكالىق كۇيرەۋگە اكەلدى. وسىعان وراي، 1992 جىلعى 17 قاڭتاردا ماسكەۋ قالاسىندا ن.نازاربايەۆ پەن ب.ەلسين تاۋارلاردىڭ، كاپيتالداردىڭ، قىزمەتتەر مەن جۇمىس كۇشىنىڭ ەركىن قوزعالىسى تۋرالى قازاقستان – رەسەي مەملەكەتارالىق كەلىسىمىنە قول قويدى. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى بولاشاق ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ وزىندىك باستاۋشىسى بولىپ تابىلاتىن وسى كەلىسىمنىڭ ءماتىنىن بوريس نيكولايەۆيچ ەلسينمەن كەلىسسوزدەر قارساڭىندا ءبىر دەممەن ايتىپ بەردى. الايدا سول كەزدەگى رەسەيلىك شەنەۋنىكتەردىڭ كەيبىر ەيفورياسى مەن كورەگەندىگىنىڭ شامالىلىعىنان سول كەزدە بۇل ستراتەگيالىق قۇجاتتى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەدى. ءبىراق ۋاقىت وسى تاريحي باستامانىڭ دانالىعى مەن قاجەتتىلىگىن راستادى. بۇگىندە قاتىسۋشى ەلدەردىڭ يگىلىگى ءۇشىن جەمىستى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق وسىنىڭ ايقىن دالەلى.
بارلىق ينتەگراسيالىق كۇش-جىگەردە ەلباسى ءارقاشان كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ەگەمەندىگىمىزگە قول سۇعىلماۋىنا ەرەكشە ءمان بەرگەندىگىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ماسەلەن، ول ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قاتىسۋشى ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق، وندىرىستىك-لوگيستيكالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ تەتىگى رەتىندە عانا كوردى. وسىعان بايلانىستى قازاقستان ءوزىنىڭ ەگەمەندىگىنە نۇقسان كەلگەن جاعدايدا بىردەن كەز كەلگەن بىرلەستىكتەن شىعاتىنىن ءبىرنەشە رەت مالىمدەگەن بولاتىن. بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقايەۆ ەاەو-عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ وتىرىسىندا ەلباسىنىڭ وسى مىزعىماس ۇستانىمىن قاتاڭ دا ايقىن بىلدىرگەنىن ايتا كەتكەن ءجون.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ جانە الەمدەگى قۋاتى بويىنشا ءتورتىنشى يادرولىق ارسەنالدان باس تارتۋ سياقتى جاھاندىق اۋقىمداعى ءقاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى تاريحي ۇلەسىن ءادىل باعالاۋ كەرەك.
تامىز بۇلىگى اياقتالعاننان كەيىن ءبىر اپتادان سوڭ، 1991 جىلدىڭ 29 تامىزىندا قازاق كسر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ سەمەي يادرولىق پوليگونىن جابۋ تۋرالى تاريحي جارلىققا قول قويدى. بۇل ەلباسىنىڭ جەكە باسىنىڭ باتىلدىعىنىڭ ايعاعى ەدى. سونداي-اق يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتۋ تۋرالى بىردەن-بىر دۇرىس ستراتەگيالىق تاريحي شەشىم قابىلداعان پرەزيدەنت يادرولىق دەرجاۆالاردان ءقاۋىپسىزدىگىمىزدىڭ كەپىلدىكتەرىنە قول جەتكىزىپ، ەلىمىزگە شەتەلدىك ينۆەستيسيالار مەن تەحنولوگيالاردىڭ كەلۋىن جول اشتى.
تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ جاس تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلعان شەكارالارىن زاڭدى رەسىمدەۋ ماسەلەسى ماڭىزدى باسىمدىققا اينالدى. شەكارامىزدىڭ كوپ بولىگى رەسەيمەن جانە قىتايمەن بايلانىستى ەكەنى بەلگىلى. ءتىپتى كسرو قىتايمەن شەكارا ماسەلەسىن رەتتەي الماعان. وسى ستراتەگيالىق تاعدىرشەشتى مىندەتتى شەشۋ ءۇشىن پرەزيدەنت 1992 جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارالارىن ايقىنداۋ جانە زاڭدى تۇردە بەكىتۋ جونىندە وراسان زور، دايەكتى، كەيدە تىنىمسىز جۇمىس جۇرگىزگەن تالانتتى ديپلومات قاسىم-جومارت توقايەۆ باستاعان ارنايى توپ قۇردى. بۇل توپقا قاتىسۋشىلار ديپلوماتتار مەن تاريحشىلار، كارتوگرافتار مەن توپوگرافتەر، گەودەزيستەر مەن گەولوگتەر بولۋى كەرەك ەدى. توپ جۇمىسىن ۇنەمى، قولمەن باسقارۋ رەجىمىندە ەلباسى ءوزى باعىتتاپ وتىردى. شەكارالاردى رەسىمدەۋ ماسەلەسىندە ونىڭ كورنەكتى كوشباسشىلىق جانە كەرەمەت ادامي قاسيەتتەرى انىق كورىندى. ول مەملەكەت باسشىسى رەتىندە عانا ەمەس، ادام رەتىندە قحر باسشىسى سزيان سزەميندى قازاقستان-قىتاي شەكاراسى تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋعا جەكە سەندىرۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادى. ايتا كەتۋ كەرەك، جۇڭگو باسشىسى ن. نازاربايەۆتىڭ جەكە وزىنە دەگەن ەرەكشە ادامي قاتىناسىن كورسەتتى: «نۇرسۇلتان، مەن ساعان باسقا ەلدىڭ باسشىسى رەتىندە عانا قارامايمىن، مەن ساعان دوس رەتىندە قارايمىن جانە اشىق ايتامىن، ەگەر ءبىز بۇل ماسەلەنى ءقازىر شەشپەسەك، بولاشاقتا بۇل ماسەلەنى شەشۋ قيىنعا سوعادى. ۇرپاقتار وزگەرەدى، باسشىلار وزگەرەدى». ۇلى جۇڭگو كوشباسشىسىنىڭ جاس مەملەكەت پرەزيدەنتىنە دەگەن كوزقاراسى ءبىز ءۇشىن وتە قىمبات بولدى.
ۇزىندىعى 7591 شاقىرىم بولاتىن قازاقستان – رەسەي شەكاراسى تۋرالى ماسەلەنى تالقىلاۋ پرەزيدەنت ب.ەلسينءنىڭ كەزىندە باستالدى. ونىمەن نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى وتە دوستىق قارىم-قاتىناستا بولدى. رەسەي پرەزيدەنتى بولىپ ۆلاديمير پۋتين سايلانعان سوڭ پروسەسس ودان ءارى جالعاستى. قۇدايعا شۇكىر، ن.نازاربايەۆ پەن ۆ. ءپۋتيننىڭ اراسىندا قالىپتاسقان وتە سەنىمدى جانە مەيىرىمدى ادامي قارىم-قاتىناستاردىڭ ارقاسىندا ءبىزءدىڭ ەلدەرىمىز تاعدىرشەشتى كەلىسىمگە كەلدى.
ءسويتىپ، كوپ جىلعى كۇش-جىگەردىڭ ناتيجەسىندە قازاقستان 2002 جىلى قحر-مەن جانە 2005 جىلى رەسەيمەن ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارالارى بويىنشا ءتيىستى مەملەكەتارالىق كەلىسىمدەرگە قول قويدى. وسىلايشا، قازاقتاردىڭ كوپتەگەن ۇرپاقتارىنىڭ سان عاسىرلىق ارمانى ورىندالدى، ولاردىڭ قاسيەتتى جەرى حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلعان مەملەكەتتىك شەكارالارعا يە بولدى. بۇل تاريحي داۋىرلىك جەتىستىك، ەڭ الدىمەن، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ ستراتەگيالىق كورەگەندىگىنىڭ، تۋعان جەرگە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگى مەن ادالدىعىنىڭ، زور ەرىك-جىگەرىنىڭ جانە جوعارى ديپلوماتيالىق دارىنىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.
نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسى سياقتى حالىقارالىق قۇرىلىمداردى قۇرۋدىڭ باستاماشىسى بولعانى بەلگىلى. ەلباسىنىڭ تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىعى كەڭەسىن قۇرۋىنىڭ ارقاسىندا باۋىرلاس حالىقتاردىڭ ادىلەتءسىز كۇيرەگەن تاريحي جانە رۋحاني بىرلىگى قالپىنا كەلتىرىلدى.
تۇركيا پرەزيدەنتى تۇرعىت ءوزال 1991 جىلعى ناۋرىزدا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جەكە شاقىرۋىمەن كەڭەستىك قازاقستانعا كەلگەن العاشقى شەتەلدىك كوشباسشى بولدى. تۇركيانىڭ ەكونوميكالىق جاندانۋىنىڭ اتاسى سانالاتىن تۇرعىت ءوزال ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزگە نارىقتىق ەكونوميكاعا ءساتتى ءوتۋ تۋرالى العاشقى كەڭەستەر بەردى. ونىڭ: «ەگەر ەكونوميكادا قۇلدىراۋ باستالسا، بيزنەسكە تاعى نە كومەكتەسە الادى دەپ ويلايمىن»، دەگەنى ەسىمدە. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى داعدارىستاردىڭ بارلىق كەزەڭىندە وسىنداي ءتاسىلدى بىرنەشە رەت قولداندى جانە بۇگىنگى قازاقستاندىق بيزنەس كوپ جاعدايدا ەلباسىنىڭ تۇراقتى قولداۋىنىڭ ارقاسىندا دامىدى. سوندىقتان ول تاياۋدا تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا مەملەكەت بيزنەسمەندەرگە كومەكتەستى، ەندى ءقازىرگى الەمدىك داعدارىس كەزىندە ولار ەل مەن وتانداستارىمىزعا كومەكتەسۋى ءتيىس دەپ ءادىل مالىمدەدى. ال ەلىمىزدىڭ بيزنەسمەندەرى ەلباسىنىڭ ۇندەۋىنە بەلسەندى ءارى جومارتتىقپەن ءۇن قوستى.
نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ تۇركيانىڭ كەيىنگى پرەزيدەنتتەرىمەن دە اسا سەنىمءدى قارىم-قاتىناسى قالىپتاستى. ءتۇركيا – رەسەي قارىم-قاتىناسىنداعى داعدارىس كەزىندە پرەزيدەنت تاييپ ەردوعان ەلباسىعا كومەك سۇراپ جۇگىنگەنى كەزدەيسوقتىق ەمەس. پرەزيدەنت ءپۋتيننىڭ ن. نازاربايەۆقا دەگەن جوعارى قۇرمەتى مەن سەنىمىنىڭ ارقاسىندا قازاقستانعا جاقىن ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ۇزاققا سوزىلعان كيكىلجىڭ ءساتتى شەشىلدى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋ جونىندەگى جوعارى حالىقارالىق بەدەلى مەن كوپ جىلعى جەمىستى كۇش-جىگەرىن مويىنداۋ بەلگىسى رەتىندە ولاردىڭ باسشىلارى ءبىراۋىزدان ءبىزدىڭ ەلباسىمىزعا تۇركى الەمىنىڭ اقساقالى اتاعىن بەردى.
بۇگىندە نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تۇركى الەمىنىڭ اقساقالى عانا ەمەس، سونداي-اق بۇكىل الەمدىك ساياساتتىڭ مويىندالعان پاتريارحى بولىپ سانالادى. وسى جىلدار ىشىندە ول اقش-تىڭ بەس پرەزيدەنتىمەن، قىتايدىڭ ءۇش توراعاسىمەن جانە رەسەيءدىڭ ءۇش پرەزيدەنتىمەن، ازيا مەن ەۋروپا ەلدەرى كوشباسشىلارىمەن تابىستى جۇمىس ىستەدى.
قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى تاعى ءبىر جەتىستىگى – 2010 جىلى ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا ءتوراعالىق ەتۋى.
2003 جىلدان باستاپ نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ءوزىنىڭ بارلىق حالىقارالىق كەزدەسۋلەرى مەن كەلىسسوزدەرىندە قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا ءتوراعالىق ەتۋ تۋرالى ۇسىنىسىن نىق ءارى دايەكتى تۇردە العا تارتتى. وسى مارافون ەلباسىنىڭ 2006 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە ۆاشينگتوندا پرەزيدەنت دجوردج بۋشپەن كەزدەسۋىنىڭ ناتيجەسىندە اياقتالدى.
ەكى پرەزيدەنتتىڭ كەزدەسۋىنە دايىندىق بارىسىندا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى كوندوليزا رايس بىزدەن ەقىۇ تاقىرىبىن اق ۇيدە كوتەرمەۋىمىزدى سۇرادى، ول قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا بولاشاق ءتوراعالىعى ماسەلەسىن ءوز دەڭگەيىندە شەشۋگە ۋادە بەردى.
سوندىقتان سول كەزدە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقايەۆ پەن اقش-تا ەلشى بولىپ جۇرگەن مەن ەلباسىن ءوز تاراپىنان بۇل ماسەلەنى د.بۋشتىڭ الدىندا كوتەرمەۋگە كوندىرۋگە تىرىستىق. دەگەنمەن نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى كەلىسسوزدەر بارىسىندا اقش پرەزيدەنتىنە قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا ءتوراعالىق ەتۋ ماسەلەسىن وسى جەردە جانە ءقازىر شەشۋ جونىندە تاباندى ءوتىنىش ءبىلدىردى. ناتيجەسىندە ول كوزدەگەن ماقساتقا قول جەتكىزدى، ءبىزءدىڭ ءتوراعالىعىمىز اقش-تىڭ ناقتى قولداۋىنا يە بولدى. سول كۇننەن باستاپ ەلباسى ۇنەمى قولمەن باسقارۋ رەجيمىندە قازاقستاننىڭ ەقىۇ-عا ءتوراعالىق ەتۋىنە دايىندىقپەن اينالىسا باستادى.
2010 جىلعى 1-2 جەلتوقساندا 11 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن وتكەن 56 مەملەكەت پەن 40 حالىقارالىق ۇيىم كوشباسشىلارىنىڭ استانا ءسامميتى ءبىزدىڭ ەقىۇ-عا ءتوراعالىعىمىزدىڭ ءتاجى جانە قازاقستان استاناسى مەن ونىڭ كوشباشىسىنا الەمدىك قوعامداستىق پەن ب ا ق نازارىن اۋدارعان XXI عاسىردىڭ ءبىرىنشى ونجىلدىعىنداعى ءىرى حالىقارالىق وقيعالاردىڭ ءبىرى بولدى.
ن.نازاربايەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا جانە ونىڭ توراعالىعىمەن ەقىۇ-نىڭ تاريحي استانا دەكلاراسياسىن قابىلداۋ ۇيىمعا قاتىسۋشى بارلىق مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ورتاق تابىسى بولدى، ولار نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وسى فورۋمدى وتكىزۋدەگى جانە ۇزاق ۇزىلىستەن كەيىن ەقىۇ-نىڭ اسا ماڭىزدى ساياسي قۇجاتىن قابىلداۋداعى ەرەكشە ءرولىن ءبىراۋىزدان اتاپ ءوتتى.
ءوزىنىڭ تاۋەلسىز دامۋىنىڭ 30 جىلى ىشىندە تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اسا كورنەكتى باسشىلىعىنىڭ ارقاسىندا حالقىمىز بۇرىنعى كەڭەس يمپەرياسىنىڭ قيراعان ۇيىندىلەرىنىڭ ءبىر بولىگىنەن ەكونوميكالىق قۋاتتى، دەموكراتيالىق دامىعان، الەمدە قۇرمەتتى مەملەكەت قۇرا الدى.