جارگون جارعا جىعادى!
دۇنيە جۇزىندەگى تازا ءوز تىلدەرىندە سويلەيتىن مەگاپوليستەر مەن شاھارلار بار. ماسەلەن، جاپونيا استاناسى توكيو، وڭتۇستىك كورەيا ورتالىعى سەۋل جانە تۇركيانىڭ رۋحاني ورداسى انادولى ايماعى. اتالعاندار جاھاننىڭ قارقىندى دامىعان قالالارى ءارى مادەني وشاقتارى بولىپ سانالادى.
ارايلىم قوجان، لينگۆيست:
جارگونمەن سويلەۋدىڭ باسى عالامتوردان باستالادى
ءقازىر قالاعا شىعا قالساڭىز، 50-60 پايىز شۇبارلاپ سويلەيتىندەردى كەزىكتىرەمىن. ۇلكەن قالالاردا جارگونسىز تازا سويلەيتىن، اراسىنا بوتەن ءسوز قوسارلامايتىندار نەكەن-ساياق. بۇل تەندەنسيا جىل سايىن ارتۋدا. مەنىڭ پايىمداۋىمشا، الەمدىك توراپتىڭ اسەرى زور. بۇگىندە جاس تا، جاسامىس تا عالامتورعا تەلمىرۋدە. بۇنى Instagram، Whatsapp، Viber، ۆك سىندى الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ىقپالىنىڭ ارتقانىمەن بايلانىستىرامىن. ويتكەنى گادجەتتەردىڭ دامۋى ادام ساناسى، ويلاۋ قابىلەتى، ءومىر ءسۇرۋ داعدىسىنا بارىنشا اسەرىن بەرەدى. وزىمىزدە كۇندەلىكتى سول ينتەرنەتتىك اعىمىنان شىعا قويمايمىز. تەز قىسقا سويلەۋگە جاتىقپىز. ويتكەنى، لينگۆيستيكا عىلىمىندا ادام كومەكەيى جەڭىل ەكپىنمەن جىلدام سويلەۋدى ءجون كورەدى دەيدى. سوڭعى كەزدەرى استارلى، ماعىنالى، ۇلتتىق قورداعى سوزدەردى قولدانۋ باسەڭدەدى. دەگەنمەن، كوپكە توپىراق شاشپايمىز.
وركەن ەربول ۇلى، ستۋدەنت:
جارگوندى ازايتقان ابزال
الماتىدا وقىپ جۇرگەنىمە بەس جىلدان استى. ساباقتان بوس ۋاقىتىمدا ءارت ۇلى جۇمىس جاسايمىن. سونداعى بايقاعانىم، قالادا «وك»، «bay»، «bro» دەپ شەتەلشەلەپ سويلەگەن مودا ەكەن. ءوزىم اۋىلدىڭ قاراپايىم بالاسى بولعان سوڭ، ادەپكىدە قۇلاعىما ءبىرتۇرلى ەستىلەتىن. كەيىن ۇيرەنەدى ەكەنسىڭ. اسىرەسە، جاستار بولىپ باس قوسۋلاردا «برات»، «شايماش»، «قىرتپاش»، «كارتوپتى جاردى»، ت.ب قوسۋ ادەتكە اينالعان. ءتىپتى، تەلەفونداعى حابارلامالاردى ساۋاتسىز جازا بەرەتىن بولدىق. ءبىر جاعىنان، وڭاي. سوندىقتان وسىلاي، قىسقا، جەڭىل ايتۋعا ۇيرەنىپ كەتتىك. ۇزاق ءارى سوزبالاعاندى كوبىسى تىڭداعىسى كەلمەيدى. مەنىڭشە، كىمگە قالاي ۇنايدى، ول سولاي ىستەيدى.
قاراتاي اقىلبايەۆ، قالا تۇرعىنى:
كوركەم ءسوز كوڭىلگە قونىمدى
مەنىڭ جاسىم 80-نەن استى! ءبىزدى كەڭەس وداعى تاربيەلەدى. باستاۋىشتى سىنىپتى اۋىلدا اياقتادىم. كەيىن قالاعا كوشتىك. الماتىدا جالعىز №12 قازاق مەكتەبى بولدى. كوبىسى وعان بارا المادى. مىنە، سول كەزدەن باستاپ كوشەدە، ساياباقتا، دەمالىس ورىندارىندا قازاقشا سويلەۋ ازايدى. ءوزىم تەحنولوگيالىق ينستيتۋتتى ورىسشا ءبىتىردىم. 1991 جىلى ەگەمەندىك الدىق. ءدال سول ۋاقىتتاردا ءبىز سياقتى ورىس تىلگە ۇيرەنىپ قالعان ازاماتتارعا قيىنىراق سوقتى. دەگەنمەن، قازاقشا گازەت، جۋرنالدار وقىپ، ءبىراز ءتىل سىندىردىم. ءبىراق، «اۋرۋ قالسا دا، ادەت قالمايدى» دەگەن راس! كەي-كەيدە شۇبارلاپ جىبەرەمىز. قاراپ وتىرسام، نەمەرەلەرىمدە اعىلشىن مەن ورىسشا جارگوندار باسىم. ولار انىق، ايقىن سويلەمەيدى. مەنىڭ تاڭقالاتىنىم دا وسى. دەگەنمەن، كوشەدە ءتاپ-تاۋىر سويلەپ بارا جاتقاندارى كورىپ، ريزا بولىپ قالامىن. وسى كۇنى تىلدەرى ەندى شىعىپ جۇرگەن شوبەرەلەرىمدى تازا سويلەۋگە، انا ءتىلىمىزدى شۇبارلاماۋعا ۇيرەتىپ جۇرگەن جايىم بار.
عابيدەن مۇستافين اتامىز: "ءتىل سالاق سويلەگەننەن بۇزىلادى" دەپتى. شىنىندا، انا تىلىمىزگە دەگەن ۇقىپتىلىق بولاشاققا سالعان ينۆەستيسيا سىندى. بۇگىندە قوعامنىڭ دامۋىنا كوز ىلەسپەيدى. اۋىلدىق جەرگە قاراعاندا ۇلكەن قالالاردا وزگەرىسكە ۇشىراۋى وپ-وڭاي. سوندىقتان وتكەن حح عاسىردا وسى جارگون سوزدەردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ءبىرقانشا ىستەر اتقارىلدى. اقىن-جازۋشىلار كىتاپتارى ۇلتتىق تامىردان ءنار الىپ، وقىرمان زەردەسىنە شۋاق شاشاتىن. سونىڭ ناتيجەسىندە شالعايداعى ەلدى مەكەندەرگە دەيىن كىتاپتى كەمىرە وقيتىن. ماناعى ءۇش بۋىننىڭ پىكىرىن سارالاي كەلگەندە، ينتەرنەتتىڭ اسەرى وراسان بولىپ تۇر. دەسە دە، «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەيدى.
بۇل - الماتى مادەنيەت وشاعى ءھام اسەم سويلەيتىن شاھارعا اينالسا دەگەن كوپتىڭ تىلەگى!