قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ كەشەگى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىمەن وتكىزگەن جيىنداعى جاساعان ۇندەۋىن جالپى ەل-جۇرت الدىڭعى ۇندەۋلەردەن بولەك، سالماق قويىپ، اسا ءبىر الاڭداۋشىلىقپەن كۇتتى دەۋگە بولادى. ويتكەنى، سوڭعى وقيعالارعا بايلانىستى، جالپى، بۇعان دەيىنگى قوعامداعى قالىپتاسقان الەۋمەتتىك سالاداعى احۋالدارعا وراي ەل ءوزىنىڭ كوكەيىندەگى ساۋالدارعا جاۋاپ كۇتتى دەپ ايتۋىمىز كەرەك. نەگىزىنەن، پرەزيدەنت ەكونوميكالىق سەكتورعا، الەۋمەتتىك سالاعا باسىمدىق بەرگەنىن بايقادىڭىزدار. مۇنىڭ سەبەبى دە جوق ەمەس. ويتكەنى، الەۋمەتتىك سالاداعى ءتۇرلى داعدارىستار دەپ ايتۋعا بولاتىن شىعار، جالپى، ەلىمىزدەگى كوپ بالالى انالار تاعدىرى، جاردەماقى، زەينەتاقى، جالاقى ماسەلەسى، دەنساۋلىق، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا قاتىستى ماسەلە كوپ-اق.
قوعامداعى ينفلياسيانىڭ ۇلعايۋى، ازىق-تۇلىكتىڭ قىمباتتاۋى، ونىڭ ءتيىستى جالاقىعا ساي ەمەستىگى - وسىنىڭ بارلىعى حالىقتىڭ نارازىلىعىن تۋىنداتتى. باعا ماسەلەسىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە دە ەرەكشە توقتالدى. بۇل ورايدا جەكەلەگەن كومپانيالاردىڭ ءوزارا كەلىسىم ارقىلى باعانى رەتتەۋگە كەدەرگىلەر جاساعان جايتتارى جوق ەمەس. مەملەكەت باسشىسى كەشە بۇل ماسەلەنى ءتيىستى قۇرىلىمدارعا قاتاڭ تاپسىردى.
كەشەگى بولعان جاعدايلاردىڭ استارىندا ۇلكەن الەۋمەتتىك سالماعى بار دۇنيە جاتىر. ەل پرەزيدەنتى قارۋلى كۇشتەرىمىزدىڭ، قۇقىققورعاۋ قۇرىلىمدارىمىزدىڭ جۇمىسىن قايتا قۇرۋ قاجەتتىگىن، ياعني، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ بارلىق جۇيەسىن تۇبەگەيلى قايتا قۇرۋ سىندى ستراتەگيالىق مىندەتكە ەرەكشە توقتالدى. پرەزيدەنتىمىز ىشكى ىستەر سالاسىندا دا، اسكەري سالادا دا قايشىلىقتار بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل الداعى ۋاقىتتا كۇشتىك قۇرىلىمدار سالاسىندا ۇلكەن رەفورما جۇرەتىنىن بىلدىرسە كەرەك.
ءبىزدىڭ قوعامىمىزدا وسى جىلداردىڭ ىشىندە وليگارحتاردىڭ – باي تاپتاردىڭ نەگىزدى-نەگىزسىز، شەكتەن تىس بايۋى دا قوعامدا ۇلكەن اڭگىمە وزەگىنە اينالدى. مۇنى مەملەكەت باسشىسى اشىق ايتتى.
ودان كەيىنگى حالىقتىڭ ارقاسىن ايازداي قارىعان نارسە – اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنداعى سۋبسيديانىڭ «بارماق باستى، كوز قىستى» جاعدايدا ۇلەستىرىلۋى. شىن مانىندە، وتكەن جىل اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى ءۇشىن اۋىر بولدى. استىق ءوندىرۋ سالاسىندا 4 ميلليونعا دەيىن كورسەتكىش تومەندەپ كەتتى. الداعى جىلى دا وڭاي بولايىن دەپ تۇرعان جوق. ويتكەنى، وڭتۇستىك وڭىرلەردە قاردىڭ جاۋۋى باسەڭ. بۇل الداعى ناۋقاندا، ەگىن ورۋ كەزىندە بولسىن كەرى اسەرىن اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. مالمەن، جەرمەن اينالىساتىن اعايىننىڭ ۇكىمەتكە يەك ارتۋى ورىندى. سول سەبەپتى سۋبسيديانىڭ ءادىل ءارى اشىق تۇردە بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى قاتاڭ تاپسىردى.
ەل كۇتكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى – «سامۇرىق-قازىنا» قورى. ەلىمىزدەگى ىشكى ءونىمنىڭ 60 پايىزىن قۇرايتىن ەڭ ۇلكەن قۇرىلىم بولادى. پرەزيدەنت بۇل رەتتە اتالمىش قور ءوز قىزمەتىن لايىقتى اتقارىپ وتىر ما دەگەن ساۋالدى توتەسىنەن قويدى. قوعام تاراپىنان نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق تاعى ءبىر ماسەلە - ۋتيلدىك الىم ماسەلەسى. بۇل رەتتە پرەزيدەنت «وپەراتور روپ» جەكە كومپانياسىنىڭ قىزمەتىن توقتاتۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.
استانا تورىندەگى لرت - ايلاپ، جىلداپ ايتىلىپ كەلە جاتقان جاۋىر بولعان ماسەلە. الداعى ۋاقىتتا بۇل باعىتتا دا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلادى دەگەن ويدامىز.
كەدەندەگى بىلىقتار، اسىرەسە، وڭتۇستىك وڭىردەگى جۇڭگو مەن قازاقستان شەكاراسىندا ورنالاسقان قورعاس كەدەنىندەگى سالىقتان جالتارعان بىرنەشە مىڭداعان جۇك كولىكتەرىنىڭ ارەكەتتەرى ۇلكەن مىنبەردە ءسوز بولدى. مەنىڭشە، بۇل ماسەلەنىڭ دە ءبىر شەشىمى تابىلۋى ءتيىس. ويتكەنى، بۇعان دەيىن قورعاس ءىسى بويىنشا 47 ادام ءىستى بولعان. سودان ءالى كۇنگە دەيىن ەشكىم ساباق العان جوق. دەمەك، الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلە ءوزىنىڭ قۇقىقتىق باعاسىن ايقىندايتىن حالىقتىڭ ساۋالىنا لايىقتى جاۋاپ بەرىلەدى دەپ ويلايمىز.
مەملەكەت باسشىسى جاستار ساياساتىنىڭ كەمشىندىگى، ەلدەگى جۇمىسسىزدىقتى جويۋ ماسەلەسى، مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىنگى جاستاردىڭ قوعامنان تىس قالىپ جاتاتىندىعىنا دا ەرەكشە ءمان بەردى. وسىعان بايلانىستى وڭىرلەردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن جاڭا ءبىر بەلەسقا، جاڭا ءبىر ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى. سوندىقتان ايماقتاردى دامىتۋ تۋرالى ءوڭىر باسشىلارى ءوز الدىنا، ۇكىمەتكە تالاپ قويدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كادر ماسەلەسىنە دە ەرەكشە توقتالىپ، مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنا دا كەشەندى رەفورما قاجەت ەكەنىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى اكىمشىلىك ورىندار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە جاڭا كوزقاراسپەن كەلۋىن ءتۇسىندىردى. دەمەك، بىزگە مەملەكەتتىك قىزمەتكە حالىقپەن اشىق ديالوگ قۇرا الاتىن، ءتۇرلى بيۋروكراتيالىق بارەرلەردى جيناپ قويىپ، حالىقتىڭ جاعدايىنا جاقىننان ۇڭىلەتىن، قولمەن ۇستاعانداي، كوزبەن كورگەندەي تۇيىندەي الاتىن شەنەۋنىكتەر كەرەك.
ەلىمىزدە «قازاقستان حالقىنا» اتتى قور قۇرىلدى. الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا قول ۇشىن بەرەتىن قوردى جۇرەگى، ارى تازا، ءوز مىندەتىن ۇيلەستىرە بىلەتىن ازاماتتار باسقاراتىنىنا سەنىم مول. بۇعان العاشقى بولىپ كاسىپكەر ازاماتتار وزدەرىنىڭ بەيىلدى ەكەنىن اڭعارتتى. بۇل كوڭىل توعايتاتىن نارسە. سوندىقتان «قازاقستان حالقىنا» دەيتىن قور مەملەكەتتىڭ قازىناسىنان بولەك، حالىققا قولداۋ كورسەتەتىن ۇلكەن قارجىلىق كوز بولادى عوي دەگەن ءۇمىتىمىز بار.
الەۋمەتتىك جەلىلەردە «پرەزيدەنت نەگە تەك قانا ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك سالاعا عانا توقتالدى؟ رۋحانيات، مادەنيەت سالاسىنا قاتىستى نەگە ۇندەۋدە ايتىلمادى؟» دەگەن پىكىرلەر ايتىلىپ جاتتى. مەنىڭشە، بۇل - ەلدەگى احۋالعا بايلانىستى داعدارىستان كەيىن تۋىنداعان ماسەلە. سول سەبەپتى پرەزيدەنت ەڭ الدىمەن ەكونوميكالىق سالانىڭ تىكتەلۋىنە، الەۋمەتتىك سالانىڭ وڭ باعىت الۋىنا كۇش سالدى. ارينە، ەلىمىزدە يدەولوگيالىق سالادا اتقارىلۋعا ءتيىستى شارۋا ۇشان-تەڭىز. دەيتۇرعانمەن قوعام تەك قانا مادەنيەت پەن رۋحانياتتان تۇرمايدى. مادەنيەتى، رۋحاني ساياساتى جوق ەلدىڭ ەرتەڭى دە بۇلىڭعىر. سوندىقتان قۇستىڭ قوس قاناتى سەكىلدى ءبىر جاعى ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك سالادان، ەكىنشى جاعى مادەنيەت، رۋحانيات، ادەبيەت دەيتىن قۇندىلىقتارى ارقىلى مەملەكەت داميدى. سوندىقتان ءدال قازىرگى جاعدايدا مادەنيەتتى الەۋمەتتىك سالامەن ارالاستىرىپ، قويىرتپاق جاساۋدىڭ قاجەتى شامالى. بۇل باعىتتا مەملەكەت باسشىسى الداعى ۋاقىتتا ۇندەۋ جاريالايتىنىنا سەنىمدەمىز.
ساياسي رەفورمالارعا قاتىستى مەملەكەت باسشىسى تاراپىنان ءالى دە جاعىمدى جاڭالىقتار بولاتىنىنا ءوز باسىم سەنىمدىمىن.