Almaty-akshamy.kz سايتىندا بۇگىن جاريالانعان جاڭالىقتارعا شولۋ – كۇن كەرۋەنى
«قايتقان مالدا قايىر بار»
بۇگىن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتتى. ەسكىلى-جاڭا قۇرامداعى ۇكىمەت مۇمەلەرىنىڭ الدىندا مەملەكەت باسشىسى كوپ ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ ايتتى. سونىڭ ءبىرى – ەلدەن زاڭسىز شىعارىلعان اكتيۆتەردى قايتارۋ ينۆەستيسيانىڭ تاعى ءبىر قاينار كوزى بولۋعا ءتيىس.
پرەزيدەنت قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى دا جۇگەنسىزدىككە جول بەرمەۋگە ءتيىس ەكەنىن ەسكە سالدى.
«تاعى دا ەسكەرتەمىن، «شاش ال دەسە، باس الىپ»، اسىرا سىلتەمەۋ كەرەك. مەن مۇنداي ءجونسىز ارەكەتتىڭ قاي-قايسىسىن دا قاتاڭ ايىپتايمىن. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز – كاسىپكەرلەردىڭ ەركىندىگىن شەكتەۋ ەمەس، كەرىسىنشە، ەلىمىزدە بيزنەسكە جانە ينۆەستيسياعا جايلى ورتا قالىپتاستىرۋ»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
«بارماق باستى، كوز قىستى» بولمايدى!
پرەزيدەنت ۇكىمەتكە اۋديتورلاردىڭ قىزمەتىن رەتتەۋدى تاپسىردى.
«مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ، مەملەكەت پەن جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى، قۇرىلىس سالاسىن رەتتەۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ قاجەت. بۇل جۇمىس ينۆەستيسيا تارتۋ جانە بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ىسىندەگى رەفورمالارمەن بارىنشا ۇيلەسىپ، ونى تولىقتىرا تۇسۋگە ءتيىس. ءقازىر ماجىلىستە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى زاڭ جوباسى قارالىپ جاتىر. بۇل قۇجاتتى پىسىقتاپ، جەتىلدىرۋ قاجەت. پارلامەنت دەپۋتاتتارىنان وسىعان ەرەكشە ءمان بەرۋدى سۇرايمىن. ەڭ الدىمەن، اۋديتورلاردىڭ قىزمەتىن رەتتەۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.
سالىققا سالاق قاراماۋ كەرەك!
«مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىندە 2000-2014 جىلدارى ىسكە قوسىلعان 14 اقپاراتتىق جۇيە بار. ولاردىڭ كوبى كەڭىنەن قولدانىلمايدى. 2021 جىلى بۇل جۇيەلەردىڭ ءبارى حالىقارالىق قارجى ۇيىمدارىنىڭ قولداۋىمەن 12 جىل بويى جاسالعان جاڭا جۇيەلەرمەن الماستىرىلۋى كەرەك ەدى. ءبىراق قاراجات يگەرىلگەنىنە قاراماستان، ەش ناتيجە جوق. ۆەدومستۆونىڭ بارلىق اقپاراتتىق جۇيەسىنە تاۋەلسىز Iت-اۋديت جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. جاڭا سالىق كودەكسىن ازىرلەۋمەن قاتار مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ جاڭا اقپاراتتىق ارحيتەكتۋراسىن قالىپتاستىرۋ قاجەت»، دەدى پرەزيدەنت.
قۇرىلىس كودەكسى قايتا قاراۋدى قاجەت ەتەدى
«جوبالاردىڭ قۇنىن سمەتالىق ەسەپتەر ارقىلى انىقتاۋ ادىستەمەسى الەمدىك ستاندارتتارعا ساي ەمەس. ينۆەستورلار ۋاقىتىن، قاراجاتىن جانە جۇمىسقا دەگەن قۇلشىنىسىن جوعالتىپ، اقىرى قۇرىلىسقا رۇقسات بەرەتىن قۇجاتتار كوپ تالاپ ەتىلمەيتىن ەلدەرگە كەتىپ قالادى. ۇكىمەت حالىقارالىق تاجىريبەنى نەگىزگە الا وتىرىپ، ينۆەستورلار ءۇشىن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردى بەكىتۋ ءتارتىبىن بارىنشا جەڭىلدەتۋ كەرەك»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
بيزنەسكە قامقورلىق كەرەك
«مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جانە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ۇسىنۋ كەزىندە ورتا بيزنەسكە باسىمدىق بەرىلۋى كەرەك. وسى ماسەلەلەردى مىندەتتى تۇردە شەشۋ قاجەت. بيزنەسكە اكىمشىلىك قىسىم كورسەتۋدى ازايتۋ كەرەك، سونىڭ ىشىندە رەتتەۋ قاعيداتىن قولدانۋ ارقىلى ىقپال ەتۋدى دوعارعان ءجون. توقەتەرىن ايتساق، وسى سالاعا ساپالى وزگەرىس جاساۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
«سۋدىڭ دا سۇراۋى بار»
«بۇكىل ەل بولىپ سۋدى ۇنەمدەپ پايدالانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. كورشى مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەپ، ءتيىمدى تۇستارىن الۋ قاجەت. ەلدى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ – اسا ماڭىزدى مىندەت، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دەۋگە بولادى. ونەركاسىپتە، اگروسەكتوردا، كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا، جالپى، بارلىق سالادا سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە ءمان بەرۋ قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت.
جول ساپالى بولۋى ءتيىس
«قالىپتاسقان تاجىريبەگە قاراساق، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردىڭ تەندەرىن كوپ جاعدايدا تەك شەتەل كومپانيالارى ۇتىپ الادى. مۇنداي جوبالارعا قولىنان ءىس كەلەتىن، ءتيىستى تەحنيكامەن جابدىقتالعان ءوز كاسىپورىندارىمىزدى تارتۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، جول قۇرىلىسىنا قاجەتتى تەحنيكانى ەلىمىزدە شىعارۋ جولدارىن دامىتىپ، ءوزىمىزدىڭ دايىن ءونىمدى پايدالانۋ كەرەك. جالپى، جول ماسەلەسىنە كەلگەندە ءبىر عانا ماقسات بولۋعا ءتيىس. رەسپۋبليكالىق نەمەسە ايماقتىق جول بولسىن، ەلىمىزدەگى جولدىڭ ءبارى ساپالى بولۋى كەرەك. ازىرگە جاعداي ءماز ەمەس»»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
الەۋمەتتىڭ الەۋەتى قانداي؟
«رەفورما جۇرگىزگەن كەزدە الەۋمەتتىك كومەكتىڭ كىمگە جانە قالاي بەرىلەتىنىن تۇگەل قايتا قاراۋ قاجەت. ياعني، بولىنگەن قارجىنى بارىنشا ءتيىمدى جۇمساپ، ونى شىن مانىندە كومەككە مۇقتاج ادامعا بەرۋ كەرەك. قازىرگى تاڭدا ءتورت جارىم ميلليونعا جۋىق ادام مەملەكەتتەن الەۋمەتتىك كومەك الادى. بۇل – شامامەن ەلىمىزدىڭ ءاربىر بەسىنشى تۇرعىنى دەگەن ءسوز. باسىم كوپشىلىگى – ەڭبەككە جارامدى ازاماتتار. حالىققا الەۋمەتتىك كومەك بەرەمىز دەپ، ءبىز، شىنى كەرەك، قوعامدا ماسىلدىق پسيحولوگياعا جول بەردىك. وركەنيەتتى ەل بولامىز دەسەك، مۇنداي جاعىمسىز ۇدەرىسكە توسقاۋىل قويۋىمىز كەرەك. تۇراتىن ءۇيى، ءتىپتى، استىندا قىمبات كولىگى بار ازاماتتارعا ەمەس، كومەككە ءزارۋ ادامدارعا كومەك بەرىلۋى قاجەت. جالپى، ازاماتتارعا الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتۋ جۇيەسىن قايتا قاراعان ءجون»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.
وندىرىسكە سەرپىن بەرۋ قاجەت
«بارشاعا تۇسىنىكتى جانە ءتيىمدى يندۋستريا ساياساتىن جۇرگىزۋ ءۇشىن بىلتىر جەكە مينيسترلىك قۇرىلدى. سودان بەرى ءبىراز ۋاقىت ءوتتى، ەندى جۇمىستىڭ ناتيجەسىن كورسەتۋ كەرەك. مينيسترلىك سالانىڭ دامۋ باعدارىن انىقتاپ، ينۆەستورلارعا جول كورسەتۋى كەرەك. وزىق تەحنولوگيانى قولداناتىن جاڭا وندىرىستەر اشۋ قاجەت. الايدا، ناقتى شارالار مەن ادىس-تاسىلدەر دايىن ەمەس»، دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
شيكىزات وندىرىسىنە عانا سەنىپ وتىرۋعا بولمايدى
اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن وڭدەۋمەن بەلسەندى تۇردە اينالىسۋ كەرەك.
«ۇكىمەت وسى ماسەلەگە ايرىقشا نازار اۋدارۋعا ءتيىس. اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانام دەۋشىلەر سانىن مەيلىنشە كوبەيتۋ كەرەك. داقىل ءتۇرىن كوبەيتىپ، ەگىننىڭ شىعىمىن ارتتىرىپ جاتقان ديقاندارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتكەن ءجون. سونداي-اق، ءبىرىڭعاي جەر سالىعىن قولدانۋ ماسەلەسىن قايتا قاراستىرۋ قاجەت. سەبەبى، ءىس جۇزىنە كەلگەندە، ءبىراز تۇيتكىلدەر بار. نەگىزگى تالاپ – سالىق تولەۋدى جەڭىلدەتۋ عانا ەمەس. ەڭ باستىسى، شارۋالار جەردى ءتيىمدى پايدالانىپ، بارىنشا مول ءونىم بەرۋگە ۇمتىلۋى كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
تەمىرجولدى سيفرلاندىرۋ بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى
«ۆاگونداردى جاڭارتۋ جۇمىسىن تەزدەتۋ كەرەك. كونتەينەرلەردىڭ تاپشىلىعىن جويۋ قاجەت. ماگيسترالدى جەلىلەردى كەڭەيتۋگە قاتىستى بارلىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. ياعني، ءسوز 2028 جىلعا قاراي 1،3 مىڭ شاقىرىم جول سالۋعا قاتىستى بولىپ وتىر. جالپى، تەمىرجول سالاسىن قارقىندى تۇردە سيفرلاندىرۋ كەرەك. بۇل قادام ونىڭ تيىمدىلىگى مەن ونىمدىلىگىن ەداۋىر ارتتىرادى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
قاعازستان بولماسىن!
«قاعازباستىلىق، كوزبوياۋشىلىق دەگەندى دوعارۋ قاجەت. وسىنداي جاعىمسىز ۇدەرىستەردىڭ كەسىرىنەن جۇرتتىڭ رەفورماعا جانە ادىلەتتى قازاقستانعا دەگەن سەنىمى ازايادى. جوعارىدان تاپسىرما بەرىلگەنىن، ازاماتتاردان ارىز تۇسكەنىن نەمەسە جاعدايدىڭ ناشارلاپ كەتكەنىن كۇتىپ وتىرماۋ كەرەك. باستاما كوتەرىپ، دەربەس جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت.
مەدساقتاندىرۋدى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ كەرەك!
مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ ىسكە قوسىلعانىنا 5 جىل بولدى. سودان بەرى بۇل سالانىڭ بيۋدجەتى ەكى ەسە ارتتى. بيىل 2،6 تريلليون تەڭگە بولىنەدى.
«الايدا، مەديسينالىق كومەكتىڭ ساپاسى ايتارلىقتاي جاقساردى دەپ ايتۋعا بولمايدى. كوپتەگەن قىزمەت ءالى دە قولجەتىمدى ەمەس. بۇدان بولەك، كوپ جاعدايدا رەسۋرستار ءتيىمسىز جۇمسالادى. سونىڭ سالدارىنان بۇل سالاعا قوسىمشا قارجى ءبولىپ، بيۋدجەتكە سالماق سالۋعا تۋرا كەلەدى. ۇكىمەت مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ قىزمەتىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋى كەرەك. بۇل جۇيە قاراپايىم ءارى تۇسىنىكتى بولۋعا ءتيىس»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
باستە باسىڭ قالماسىن!
ەندى ءباس تىگەتىن جەكە تۇلعالاردى مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى باقىلاۋعا الادى. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدەگى 11 بۋكمەكەرلىك كەڭسە مەن توتاليزاتورلار مالىمەتتەرىن سالىق ورگاندارىنا بەرۋگە مىندەتتەلەدى. ول جەردە ءباس تىگۋشىنىڭ جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرى، ۇتىس سوماسى مەن ناتيجەسى، ويىن شوتىنداعى وپەراسيالارى تولىق كورسەتىلەدى. جيناقتالعان دەرەكتەر قۇپيا ساقتالادى. قاداعالاۋ شاراسى 12 اقپاننان باستاپ كۇشىنە ەنەدى.
جالعىزدىق قۇدايعا عانا جاراسقان...
Forbes جۋرنالى جۇرگىزگەن ساۋالناما ناتيجەسى دە وسى ءسوزدىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەيتىن سياقتى، سەبەبى ۇيلەنگەندەردىڭ 76% -ى وتباسى قۇرعالى بەرەكەسى كىرە باستاعانىن مويىنداعان. ال ءقازىر الەمدە 2 ميلليارد 100 ملن ادام جالعىز تۇرادى. بويداقتاردىڭ 89 پايىزى جىگىت نە قىزبەن كەزدەسۋگە ۇيالادى ەكەن.
گەرمانيادا «بويداقتار سالىعى» بار، ياعني وتباسىڭىز، بالاڭىز بولماي، ءبىراق جىلدىق تابىسىڭىز 60 مىڭ ەۋرودان جوعارى بولسا، وندا كىرىسىڭىزدىڭ جارتىسىن سالىققا بەرەسىز.
امەريكالىقتاردىڭ 40%-ى جالعىز تۇرادى Pew Research Center زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، اقش-تاعى ەرەسەك تۇرعىنداردىڭ 40 پايىزى جالعىز تۇرادى ءارى ولاردىڭ مۇنى وزگەرتكىسى جوق.
جاپونيادا ماسىل بويداق كوپ، ولار ۇيلەنبەگەن ادامداردى «پاراسايتو سينگۋرۋ» دەپ اتايدى ەكەن. قازاقشا ماعىناسى – «قۋباس». الەۋمەتتانۋشى ماساحيرو يامادانىڭ زەرتتەۋىنشە، ۇيلەنبەگەن جاپون جىگىتتەرىنىڭ 60 پايىزى، ال تۇرمىسقا شىقپاعان كارى قىزداردىڭ 80 پايىزى اتا-اناسىمەن تۇرادى.
قىتايدا «بويداقتار كۇنى» تويلانادى. ول ون ءبىرىنشى ايدىڭ ون بىرىندە تويلانادى. كۇن مەن ايدىڭ ءبىرىڭعاي «ءبىر» سانى بولىپ تاڭدالۋىندا دا سىر بار ەكەن. نۋمەرولوگياعا قاتتى سەنەتىن قىتايدا ءتورت «ءبىر» بويداق دەگەندى بىلدىرەدى جانە «ءبىر» ەشتەڭەسى جوق تاياقشاعا ۇقسايدى.
بويداقتار ماسەلەسى ءبىزدىڭ ەلدە دە بار. ەلدە سۇرلەنگەن بويداقتار مەن كارى قىزدار كوبەيگەن. سايكەسىنشە، نەكەگە تۇرۋ جاعى دا كەمشىن. ون جىل بۇرىن جىلىنا 160 مىڭنان اسا وتباسى شاڭىراق كوتەرسە، ءقازىر ول كورسەتكىش 40 مىڭعا از. بويداقتاردىڭ دەنى الماتى، قاراعاندى، شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا تۇرادى.