«ايتەۋىر زيالىلار وقىپ ءجۇر عوي، كۇنىگە «ۆەچەركادان» اۋدارمانى»

«الماتى اقشامىنا» – 35 جىل. ءقازىر گازەت شىعارۋ جۇمىرتقا باسىپ شىعارۋدان دا وڭاي. زامانىندا قازاقستان ءبىر شەگە شىعارۋ ءۇشىن دە ماسكەۋمەن ماقۇل­داساتىن. ال «الماتى اقشامىنىڭ» ءقادىرلى، باعالى بولاتىنى – كەسىرلى كەزەڭدە ۇلت زيالىلارىنىڭ سۇراپىل كۇرەسىنىڭ ارقاسىندا جارىق كوردى. بۇل كۇرەستىڭ باسىندا ءو.جانىبەكوۆ، ر. بەردىبايەۆ، م.بايدىلدايەۆ ءتارىزدى تۇلعالار تۇردى. «الماتى اقشامى» سول كۇن­دەردە ەندى جاندانا باستاعان ايتىستىڭ دا ارقاۋىنا اينالدى. «راحمەت، قۇتتىقتاۋلار قاۋلار تاعى، ايتسە دە باسىلمايدى داۋلار جاعى. ايتەۋىر زيالىلار وقىپ ءجۇر عوي كۇنىگە «ۆەچەركادان» اۋدارمانى. جەڭەشە، جىبەرىڭىز، احاۋ، وت الدىرىپ-اۋ، شىن قاينى اسەلحانعا اتاندىرىپ. سول، «اقشام» شىركىن، جەڭەشە، شىقسا قايتەدى ءبولىنىپ ءوز الدىنا وتاۋ بولىپ»، – دەپ اسەلحان مەن ازىمبەك قوعامدا رۋحاني ءدۇمپۋ تۋعىزدى. سول كەزدىڭ كوزىمەن قاراعاندا بۇل شىن مانىندەگى سەنساسيالىق ايتىس ەدى. بۇل ەندى ۇزاق اڭگىمە. باسىلىمنىڭ العاشقى رەداكتورى يسلامعالي بەيسەبايەۆ بولدى. ودان سوڭ ەرعالي ساعات باسقاردى. جارىقتىق، يسەكەڭ ءبىلىمدى، ساۋاتتى، اقىندىعى بار كىسى ەدى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىن ەل ىشىندە وتكىزدى. «لەنينشىل جاستا» ەراعاڭنىڭ قول استىندا ىستەدىم. ول كىسى – جاۋاپتى حاتشى. ءبىزدى سۇلۋ تورى اتتاي جۇرىس-تۇرىسىمەن تاربيەلەدى. ءومىرى دە، ونەرى دە سۇلۋ، ءبىر بەكزات جان.

اسىل اعالارىمىزدىڭ رۋحى شات بولسىن! عازيز جاندار «اقشامدى» اياعىنا تۇرعىزدى، قالىپتاستىردى، ەل قاتارىنا قوستى. ءبىز سول جولدى جالعاستىردىق. 2005 – 2021... اتتاي ون التى جىل. وسىناۋ اتقان وقتاي زۋلاعان زىمىران جىلدار ىشىندە باسىلىمدا ءۇش بۋىن وكىلدەرى ادەمى ۇيلەسىممەن قىزمەت ىستەدى.

گەراعا – گەرولد بەلگەر تۇراقتى وقىرمانىمىز ەدى. ول كىسى ومىردەن وزعان سوڭ دا رايسا جەڭگەمىز «اقشامنىڭ» تىگىندىسىن جاساپ وتىرىپتى. سول گەراعاڭ امانحان تۋرالى: «وزىندە اسقارسۇلەيمەنوۆتىك بىردەڭە بار»، – دەۋشى ەدى. گازەتكە سونداي «اسقارسۇلەيمەنوۆتىك بىردەڭەسى بار» ءبىر تالانتتى شوعىر كەلدى. ولار – ە.بايتىلەس، د.اناش، ءا.ءباعداۋ­لەت قىزى، م.بەكبوسىن، ءا.ساۋىتبەك. ر.ارەن، ءو.جويامەرگەن، ج.ءبايدىلدا، ا.قاسىم، ج.ىسقاقباي، س.قىزايبەك ۇلى، ءا.رايىس – ءقازىر ءار قيىردا، ءوز سالاسىندا ەل تانىعان قالامگەرلەر. باسىلىمداعى بۇل ءداستۇر جالعاسىپ جاتىر.

بۇگىندە «الاتاۋ-اقپارات» جشس-ىنە بىرىكتىرىلگەن ەكى باسىلىم مەن سايتتاردىڭ تىزگىنىن جاس تا بولسا جالى بيىك، ءوز ورتاسىندا مويىندالعان جۇيرىكتىڭ ءبىرى ەرجان قالىمباي ۇلى ۇستاپ، ۇجىمدى قازىرگى جاڭا مەديا تالاپتارىنا ساي ىرگەلى ىزدەنىس جولىنا ءتۇسىردى. تۇنەۋگۇنى «جۇلدىزداعى» جۇمىس ورنىما «الاتاۋ-اقپارات» (كەزىندە وسى اتاۋدى ءوزىم قويعان ەدىم) ج ش س باس ديرەكتورى ە.قالىمباي ۇلى مەن «الماتى اقشامى» باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، اقىن، كومپوزيتور ءا.اۋەلبەك كەلىپ، كەلىستى كەڭەس بولدى. جىگىتتەر باسقا دا بالاداي قۋاناتىن جاعدايمەن بىرگە باسىلىمنىڭ قۇتتىقتاۋىن تابىستادى. بىلاي دەپتى-ەي: «...ءسىز «الماتى اقشامى» گازەتىندە ۇزاق جىلدار بويى قىزمەت ەتىپ، بار كۇش-قايراتىڭىزدى جۇمسادىڭىز. سونىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ گازەتىمىز بيىككە كوتەرىلىپ، بىردەن-بىر وقىلىمدى باسىلىمعا اينالدى. سول ءۇشىن دە ءسىزدىڭ بۇرىنعى ۇجىمىڭىز ءسىزدى جاقسى كورەدى، ۇلكەن قۇرمەتپەن ەسكە الىپ جۇرەدى...» ماقتاعاندى كىم جەك كورسىن. ءتاۋىر گازەت جاساساق، ول ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي بولعان ۇجىمنىڭ ارقاسى. مىنا ءىلتيپات سونى جەتكىزىپ وتىر. قادىر اعا مىرزا ءالي: («اقشامنىڭ» قىزمەتكەرى، تۇراقتى اۆتورى، افوريزمدەرىن وسى باسىلىمنان باستاعان) «ءوزىم تۋرالى ءوزىم ءبىر وكىرتىپ جازعىم كەلەدى»، – دەۋشى ەدى. «ءسوزىڭدى بىرەۋ سويلەسە، اۋزىڭ قىشىپ بارا ما؟» دەمەكشى، ول ءسوزدى ءوزىمنىڭ ۇجىمىم ايتىپتى. بۇدان ارتىق باعا بولمايدى.

«اقشامدىقتار» اقاڭنىڭ مۇراجاي-ۇيىندە

«حراپۋنوۆتىڭ قالپاعىن قايىرىپ جىبەرگەن عالىم»

نەمەسە «مىڭ جاساعان شاھاردىڭ شامشىراعى» ماڭدايشا ءسوزى قالاي جازىلدى؟

ءبىز نە جازدىق؟ نە دەدىك؟ كوكتەي شولىپ، سيپاي قامشىلاساق تا ءبىراز جەرگە دەيىن شوقىتۋعا بولاتىن ءتارىزدى. قانشا دەگەنمەن 16 جىلدى وسىندا وتكەردىك قوي. حراپۋنوۆتىڭ زامانىندا الما­تىنىڭ 150 جىلدىعىن وتكىزۋ ءۇشىن نە امال جاسالمادى دەسەڭىزشى. قالا كۇنى وتكەن سايىن ەلدىڭ كوزى ۇيرەنە بەرسىن دەيتىن بولۋى كەرەك «الماتىعا – 150، 151» دەگەن ءتارىزدى جازۋ ءار جەردەن قىتىققا ءتيىپ، قىلتيىپ تۇراتىن. ورىستىق ءشوۆينيزمنىڭ شىلاۋىنداعى باسىلىمدار ءبىرىنشى بەتىنە «ۆەرنىيعا – 150 جىل» دەپ تە شىعىپ جاتتى. ارينە بۇل ءبىزدىڭ نامىسىمىزعا ءتيدى. ءبىر كۇنى تىلشىلەردى جينادىم دا «ءارقايسىڭ گا­زەتتىڭ ماڭدايشاسىنا ءسوز ويلاڭدار» دەپ تاپ­سىرما بەردىم. اقىر سوڭىندا ويلانا كەلە، «مىڭ جاساعان شاھاردىڭ شامشىراعى» دەپ جازدىردىم. ارينە مۇنداي شارۋانى ەڭ الدىمەن قۇرىلتايشىمەن كەڭەسۋ كەرەك. اكىم – يمانعالي تاسماعامبەتوۆ. اۋەلدە ول كىسىنىڭ بۇعان قارسى بولماسىن ىشتەي سەزگەنمەن دە كوڭىل كۇپتى بولىپ ءجۇردى. دەيتۇرعانمەن دە «دۇرىس جاسادىڭ» دەدى. ەندىگى جەردە قۇيتىرقى حراپۋنوۆتىڭ بۇل باعىتتاعى جانتالاسىنىڭ قالاي اياقتالعانى جونىندە دە ءمالىم بولىپ قالعان ەدى.

بۇل تۋراسىندا الدىمەن اكادەميك مامبەت قويگەلدىنى تىڭداپ الايىق. – الماتى قالاسىنىڭ تاريحى، اتى اۋىق-اۋىق ديسكۋسسيا تاقىرىبىنا اينالىپ وتىرادى. بۇل ارينە كەزدەيسوق نارسە ەمەس. قالانىڭ ەل ومىرىندەگى الاتىن ەرەكشە ورنىنا بايلانىستى نارسە بولسا كەرەك. بۇل ماسەلەنىڭ ار جاعىندا مادەنيەتتەر ەگەسى تۇر. وسى جاعدايعا بايلانىستى لاتىنامەريكالىقتار مەن ەۆروپالىقتاردىڭ اراسىندا ورىن العان ءبىر داۋ ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. ەۆروپالىقتار امەريكا كونتينەنتى اشىلۋىنىڭ 500 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋدى ۇسىندى. بۇل ۇسىنىسقا لاتىنامەريكالىق جەرگىلىكتى حالىقتار ۇزىلدى-كەسىلدى قارسى شىقتى. ارگۋمەنتتەرى: ەۆروپالىقتاردىڭ اياعى تيگەنگە دەيىن-اق دامىعان وركەنيەتى بولعان (استەك، ينكتەر ج.ب) حالىقتار ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كونتينەنتتى قالاي اشۋ مۇمكىن؟ لاتىن امەريكالىقتاردىڭ ءۋاجى نەگىزدى بولعان سوڭ اتالعان داتا كۇن تارتىبىنەن ءتۇسىپ قالدى. سول سياقتى قازاق جەرى كونە مادەنيەت­تەر تامىر جايعان مەكەن. ماسەلەن، شۋ وزەنىنىڭ بويىنداعى بالاساعۇن اتالاتىن شاھاردا ءجۇسىپ بالاساعۇن دەگەن عۇلاما عالىم جانە اقىن «قۇتادعۋ بىلىك» سياقتى عاجاپ، دانىشپاندىققا تولى ەڭبەك جازدى. ادامزاتتىڭ يگىلىگىنە اينالعان كىتاپ. وزەكتى يدەياسى - مەملەكەت، ونىڭ حالقى قايتكەندە باقىتتى ومىرگە جەتەدى؟ اۆتوردىڭ پىكىرى بويىنشا، ونداي بولاشاققا ءبىلىم مەن پاراسات قانا جول اشپاق. وسى جاعدايدان مالىمەتى جوق كىسىلەر سىزدەرگە مەملەكەتتىلىك مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن ءبىز الىپ كەلدىك دەيدى. مۇنداي پىكىرمەن كەلىسە سالۋعا ارينە بولمايدى. سول سياقتى قالا قۇرۋ مادەنيەتىن دە بازبىرەۋلەر بىزگە قيعىسى كەلمەيدى. ەسىمدە، 2003 جىلى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنا جوعارى بيلىك ورىندارىنان حاتتار كەلىپ جاتتى. ولاردا سول كەزدەگى الماتى قالاسىنىڭ اكىمى حراپۋنوۆتىڭ قالانىڭ 150 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ جونىندە ۇسىنىس جاساعانىن، سوعان بايلانىستى ينس­تيتۋتتان تاريحي نەگىزدەمە بەرۋ تۋرالى اي­تىلعان ەدى. مەن ول كەزدە ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى قىزمەتىندەمىن. ءبىر كۇنى قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى شاقىرىپ جاتىر دەدى. اكىم ورىنباسارى كىرگەن بەتتە الدىما ءبىر پاراق قاعازعا جازىلعان قالانىڭ 150 جىلدىعىنا بايلانىستى تاريحي نەگىزدەمەنى تاستاپ، قول قوي دەدى. مەن كوز جۇگىرتىپ شىقتىم دا، قول قويا المايمىن دەدىم. قۇجاتتىڭ استارىندا ساياسي پيعىلدىڭ جاتقانىن ايتتىم. جۇمىسقا كەلگەن بەتتە پرەزيدەنتتىڭ اتىنا حات جازدىم دا، تەز ارادا جونەلتتىم.

ارادا بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ الماتىعا كەلگەن سول كەزدەگى مەملەكەتتىك حاتشى ي.تاسماعامبەتوۆ شاقىرىپ، جوعارى بۇرىشىنا پرەزيدەنت پىكىرى جازىلعان حاتىمدى كورسەتتى. ول كىسى ماسەلەنى عالىمدارمەن كەڭەسىپ وتىرىپ شەشۋدى ۇسىنعان ەكەن. مەنىڭ ريزاشىلىعىمدا شەك بولعان جوق. باياندالعان پيعىل نەنىڭ كورىنىسى؟ كۇنى وتكەن تاكاپپارلىقتىڭ، «ءتۇپ­نۇسقا مادەنيەت مەندە، ال سەن كوشىرمە مادەنيەتتىڭ وكىلىسىڭ» دەگەن بىلىمسىزدىكتىڭ كورىنىسى. فرانسۋز جازۋشىسى ەرۆە بازەن: «ەۆروپا جەردىڭ ۇلكەنى ەمەس» دەگەن ماقالا جازدى. جازۋشى ماقالاسىندا «مەن اقشالى ەۆروپاعا سەنبەيمىن، ول ءۇشىن كوپ ۇلتتى ەۆروپا جامىلعى عانا... مەن الەمدى بيلەۋ پيعىلىنان باس تارتقان، سونداي-اق، ءوزىنىڭ اۋىزبىرلىگى ارقىلى عانا ءوزىن باسقاعا بيلەتپەيتىن ەۆروپاعا سەنەمىن» دەگەن وي ايتتى. مەنىڭشە، بۇل بارلىق ەلدەرگە ورتاق ۇستانىم بولۋعا لايىقتى پىكىر. بۇدان قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟ ءقازىر تاريح جازعىشتار كوبەيدى. دەمەك بىزدە تاريحپەن شەنەۋنىكتەر دە اينالىسا بەرەدى دەگەن ءسوز. ەگەر م.قويگەلدىنىڭ ورنىندا عالىمدىعىنان گورى زالىمدىعى، شەنەۋنىكتىگى باسىمداۋ بىرەۋ بولعاندا مىڭجىلدىق تاعدىرى قالاي شەشىلگەن بولار ەدى. قىسقاسى، بۇل گوي-گويدى كەيىنىرەك وسى «اقشامدا» جاريالانعان «حراپۋنوۆتىڭ قالپاعىن قايىرىپ جىبەرگەن عالىم» اتتى ماقالامدا دا جان-جاقتى ايتقان­مىن. كورنەكتى قالامگەر، سەناتور ن.ءجۇسىپ «قاليدىڭ قولتاڭباسى» اتتى ماقالاسىندا دا بۇل جايدى جەرىنە جەتكىزىپ جازدى.

باس رەداكتورلار باس قوسقاندا

كەنەسارىنى شاتىر تىگىپ كۇتكەن

الماتىنى قورعاعان تويشىبەك باتىردى بىلەسىز بە؟

سونىمەن ماڭدايشاداعى «مىڭ جاساعان شاھاردىڭ شامشىراعى» ىشكى بەتتە دە رۋبريكاعا اينالىپ، مىڭجىلدىق تۋرالى توپتامانى جالعاستىرا بەردىك. ايتقانداي، حراپۋنوۆتىڭ قالپاعىن قايىرىپ جىبەرگەننەن كەيىن مامبەت اعامىز ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىزدى قابىلداپ، الماتى تاريحىنا ەرەكشە قۇلشىنىسپەن كىرىستى. كەزىندە جەتىسۋ وڭىرىندە المالى بەكىنىسىن (الماتى دەپ ءتۇسىنىڭىز) پاتشالى رەسەي يمپەرياسىنىڭ جەندەتتەرىنەن قورعاعان تويشىبەك باتىر تۋرالى «الماتى اقشامىنا» تىڭ تاريحي دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن سۇحبات بەردى. تويشىبەكتىڭ توعىز ۇلى بولىپتى. ولار اكەسىنىڭ ەرلىك ىستەرىن جالعاستىردى. سونىڭ ىشىندە بايسەيىت دەگەن جاۋجۇرەك بالاسىنىڭ شاپىراشتى سۇرانشى باتىرمەن بىرگە تىزە قوسىپ سوعىسۋى ورىستاردى قاتتى ساستىرادى. بايسەيىتكە ارناپ ءسۇيىنباي ولەڭ جازعان. تويشىبەك باتىرلىعىمەن قوسا بي بولعان. كەنەسارىنى جەتىسۋعا كەلگەندە شاتىر تىگىپ كۇتىپ العان. بۇل الماتىنىڭ تاريحىن ۆەرنىي بەكىنىسىنەن باستايتىندارعا دەر كەزىندە قويىلعان توسقاۋىل ەدى. وسىدان سوڭ مىڭجىلدىقتارعا تەرەڭدەپ، الماتى – ءۇيسىن مەملەكەتىنىڭ ورتالىعى بولعانىن دالەلدەيتىن بۇلجىمايتىن تاريحي دەرەك، دايەكتەرمەن نەگىزدەلگەن ماقالالار شوعىرى بەرىلە باستادى. مىڭجىلدىق حالىقارالىق كونفەرەنسيالاردىڭ تاقىرىبىنا اينالدى. كوپ ۇزاماي يۋنەسكو دەڭگەيىندە اتالىپ ءوتتى. وكىنىشكە قاراي، ءقازىر الماتىدا «ۆەرنىي» دەپ اتالاتىن ويىن-ساۋىق وتاۋلارى كوبەيە باستادى. كەيبىر كولىكتەرگە باتتىيتىپ جازىپ قويعان.

زەنكوۆتىڭ «ورىسشا-قازاقشا سوزدىگى»

راس، مەملەكەتتىك، بىلاي ايتقاندا، بيلىكتىڭ باسىلىمى بولعاننان كەيىن ونىڭ ءوز باعىتى، ءوز كوزدەگەنى، اقپاراتتىق ساياساتى بولادى. ارينە رەسمي جاريالانىمدار دا جەتىپ ارتىلادى. شەراعاڭشا ايتقاندا «مۇزدى مۇحيتتى» بۇزىپ، بىردەڭە جاساۋ دا وڭايعا سوققان جوق. بۇل رەتتە ءبىزدى الدىمىزعا ايقىن ماقسات قويىپ جۇمىس ىستەۋ، سوعان وراي تۋىنداعان ءتۇرلى جوبالار قۇتقاردى. سونىڭ ءبىرى – «الماتىنى باسقارعاندار». مەنىڭ بىلۋىمشە، بۇل جوبا بۇرىن-سوڭدى قولعا الىنباعان. سوناۋ زەنكوۆ زامانىنان بەرمەن قاراي شاھاردى باسقارعانداردى تۇگەندەدىك. تىلشىلەر ارحيۆتىڭ شاڭىن قاقتى. ەڭ الدىمەن ءار تۇلعا تۋرالى جاريالانىمداردىڭ حرونولوگيالىق سيپات الىپ كەتپەۋىنەن ساقتاندىق. ءار باسشىنىڭ شىنايى ءوز بولمىسىن جازۋ نازاردا بولدى. ونىڭ قيىن، قىزىق، قيلى تاعدىر جولى ناقتى دەرەك، دايەكتەرمەن بەدەرلەندى. ماسەلەن، پاۆەل زەنكوۆ اسا زيالى بولعان ادام. جەرگىلىكتى حالىقپەن تىعىز قارىم-قاتىناس ۇستاپ، ونىڭ ءداستۇر-سالتى، ادەت-عۇرپى، مىنەز قۇلقىنا دەيىن شاعىن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ وتىرعان. قالانى جاياۋ ارالاپ، باسقارعان. سونىڭ ناتيجەسى – قالا تۇرعىندارىمەن ءجيى سويلەسىپ، كيىز كىتاپ اشىپ «ورىسشا-قازاقشا سوزدىك» جاساۋعا كىرىسكەن. ءسويتىپ ءجۇرىپ قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ العان. قازاقتىڭ اۋقاتتى، بەدەلدى ادامدارىمەن كوپ كەڭەسىپ وتىرىپ، ءىس قىلۋدى داعدىعا اينالدىرعان. سونىڭ ءبىرى اتاقتى مەدەۋ پۇسىرمانوۆ بولعان. ادام، تۇلعا، ەلگە قىزمەت ەتۋگە كەلگەندە ولاردىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بولدى دەگەندە كوكتەي شولىپ ايتساق، بىلاي بولىپ شىعار ەدى. كەڭەستىك بيلىكپەن ارپالىسىپ ءجۇرىپ اباي ەسكەرتكىشىنىڭ تۇعىرىن بيىكتەتكەن، قالادا تۇڭعىش رەت بيىك ۇيلەر مەن عيماراتتار سالۋعا قارسى شىققان، تەاتردىڭ ءار پرەمەراسىنان قالمايتىن، سەيفۋللينگە داڭعىل اتىن بەرۋ ءۇشىن جۇرگەن قيان-كەسكى شايقاس جانە ونى بىلمەگەنى ءۇشىن قالالىق مادەنيەت ءبولىمىن باس­قاراتىن ەۆرەي قاتىنىن جۇرت الدىندا قىزمەتىنەن الىپ تاستاعان، ومىردەن وزارىندا ءاميانىندا 50 دوللار قالعان اكىم، قالادا قازاق سانىن 40 پايىزعا جەتكىزگەن، كىمدەر ەكەنىن ءبىرىمىز بىلسەك، ءبىرىمىز بىلمەيمىز ارينە. وسى جوبا «الماتىنى باسقارعاندار»، «گرادوناچالنيكي الماتى» دەگەن كىتاپقا اينالىپ، احمەتجان ەسىموۆتىڭ العىسوزىمەن جارىق كوردى. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە جارىق كورگەن «زاكەڭنىڭ سوڭعى سۇحباتى» اتتى ماقالامدا دا بۇل جوبا جونىندە كەڭىرەك باياندالعان.

«تۇلعاتانۋ». «الماتى اقشامىنىڭ كىتاپحاناسى» نەمەسە تاڭداندىرعان تالاسبەك

حالقىنان كەشىرىم سۇراعان تۇڭعىش قازاق شەنەۋنىگىن ءبىلۋشى مە ەدىڭىز؟ تۇڭعىش باعبان، تۇڭعىش ترامۆايشى كىم ەكەنىن شە؟ «كاۋكەن كافەگە» جولىڭىز ءتۇسىپ پە ەدى؟ وسى مىنا 2-الماتى ۆوكزالىنىڭ تۇبىندە بالا كۇنىندە نۇرعيسانىڭ ءۇيى بولعانىن ەستىپ پە ەدىڭىز؟ قۇرمانعازى وركەسترىن احاڭنان سوڭ 45 جىل باسقارعان كسرو حالىق ءارتيسى شامعون قاجىعالييەۆ ۇزاق جىل توسەك تارتىپ جاتقاندا «ينسۋلتكە يىلمەگەن» دەگەن ماقالا جازىپ، كىسىنىڭ كوڭىلى بوساۋى دەگەننىڭ قانداي بولاتىنىنا دا ۇجىم بولىپ، كوز جاسىمىز مولتىلدەپ كۋا بولىپ ەدىك. مۇنداي جاريالانىمدار از بولعان جوق. بىردە وپەرا جانە بالەت تەاترىندا ۇزاق جىل ەدەن جۋعان ورىس ايەلىنىڭ كۇلاش، شابال، شارالار تۋرالى ەستەلىگىن بەرگەندە الگى كىسىنىڭ ءجۇزى قۋانىشتان بال-بۇل جانىپ، ساياجايىنان رەداكسياعا قىپ-قىزىل اپورت اكەلىپ تاراتقانى دا ەسكە ءتۇسىپ وتىر. ەستەلىك دەمەكشى، ق.بادىروۆتىڭ (ءا.سىعاي دايىنداعان) كۇندەلىكتەرى، س.ورازبايدىڭ، ا. ءاشىم ۇلىنىڭ عاجاپ اڭگىمەلەرى (جەكە-جەكە كىتاپ بولىپ جارىق كوردى)، ءا.سىعايدىڭ «جارىق جۇلدىزدارى» ەستەلىك-ەسسەنى قالاي ەسىلتىپ جازۋدىڭ ءنازيرا ۇردىسىندەي بولدى. قازاق ءسوزىن ۇتقىر، تاپقىر اۋدارمالارىمەن بايىتقان، ۇمىت قالعان ءىسلام جارىلعاپوۆتىڭ ۇرپاعىمەن زورعا كەلىسىمگە كەلىپ، ول جينادى دەگەن 500 ءسوز ەمەس، مىڭ ءبىر ءسوزىن تاۋىپ، وتەش قىرعىزبايەۆتىڭ «ءسوز زەرگەرى ءىسلام جارىلعاپوۆ» اتتى كىتابى جارىق كوردى. وسى زەردەلى زەرتتەۋدىڭ سوڭى ءى.جارىلعاپوۆ اتىنداعى حالىقارالىق كونفەرەنسيانىڭ وتۋىنە مۇرىندىق بولدى. بۇل جونىندە اكادەميك ءو.ايتبايەۆتىڭ كونفەرەنسيا مىنبەرىنەن تەبىرەنىپ سويلەگەنى دە ەستە. مەملەكەتتىك باسىلىمدا جۇمىس كۇنى – سەگىز ساعات. بۇل ءتارتىپ قاتاڭ ساقتالادى، جالاقىسى سونىمەن ەسەپتەلەدى. ءبىز ونى سانالى تۇردە بۇزدىق. ويلى جازارمانعا شىعارماشىلىق ەركىندىك بەرىلدى. ولسىز قاتىپ قالعان رەسميلىكتى، شابلوندى بۇزۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان دا تاقىرىپتان تارىلعان، توسىلعان ەمەسپىز. الماتىنىڭ رۋحاني، تاريحي تاعدىرىنا الاڭداماعان كۇنىمىز جوق. 1971 جىلى «قىز جىبەك» ءفيلمى العاش رەت بۇل شاھاردا وسى كۇنگى «سەليننىي» كينوتەاترىندا كورسەتىلدى. ول كەزدەگى جۇرتتىڭ رۋحاني سۇرانىسى سۇراپىل ەدى عوي. تەاتردىڭ ەسىك-تەرەزەسىن سىندىرىپ كىرگەن. سول كينوتەاتردىڭ اتاۋىن نەگە «قىز جىبەك» قويىپ، الدىنا ءفيلمدى جاساۋشىلاردىڭ توپتانعان بەينەسىن قويماسقا دەگەن دە ۇسىنىس ايتتىق. ءبىراق ول ءتيىستى ورىنداردىڭ قۇلاعىنا كىرمەدى. سەبەبى تەاتر عيماراتى جەكە ادامنىڭ يەلىگىنە كوشكەن. ەگەر ۇلتتىڭ رۋحاني تاريحىن قىمبات كورسە، ونى ساتىپ الۋ مەملەكەتكە تۇككە تۇرماس ەدى. «تورتەۋ توبەگە شىقتى» دەپ تە دابىل قاقتىق. كىمدەر ەكەنىن ءبىلىپ وتىرسىز. «بيتلز». كوكتوبە. تاسماعامبەتوۆ وسى كوكتوبەنى كوك تۇتىننەن، قاپتاعان كاۋاپشىلاردان سوتتاسىپ ءجۇرىپ، زورعا اجىراتىپ ەدى. ماقساتى بۇل ايماقتى رۋحاني وڭىرگە اينالدىرماق بولاتىن. سۋرەتشىلەردىڭ كوشپەلى گالەرەياسىن، كۇي كەرۋەنىن اشىپ، باستاپ تا كەتكەن. الايدا سول كەزدەگى ورىس ءتىلدى، باتىسشىل، قالتالى قازاقتاردىڭ قولداۋىمەن «بيتلز» توبى توبەگە شىقتى. تاسماعامبەتوۆ ولاردى قالانىڭ قاي قيىرىنا قۋسا دا ەشتەڭە شىقپادى. ۇكىمەت قولدامادى. ارينە بۇل ارەكەت قوعامدا جاعىمدى پىكىر تۋدىرا قويعان جوق. ءتىپتى بىردە دۋلات يسابەكوۆ لوندونداعى كەزدەسۋدە بىزدە «بيتلزعا» ەسكەرتكىش قويىلعانىنا ماقتانعانداي بولعاندا اعىلشىنداردىڭ تاڭقالىپ، ابىرجىپ قالعانىن ايتىپ ەدى. اكىمدىكتەگى ءبىر جيىندا «ول جەرگە «دوس-مۇقاسان» سۇرانىپ تۇر عوي» دەگەن نۇرلان ونەربايەۆ (مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى) ەكەۋمىزدىڭ پىكىرىمىز قاتتى قارسىلىققا كەزىككەن. الماتىدا باۋم توعايى بار. سول باۋمدى الماتىنىڭ تۇڭعىش باعبانى دەپ تە جازىپ ءجۇردى. تۇڭعىش باعبان جارقىنبايەۆ دەگەن قازاق بولعان. ول كىسى جونىندەگى تاريحي دەرەكتەردى تاۋىپ، جاريالادىق. تولىق اقپارات بەرۋگە قاپەلىمدە گازەت تىگىندىسى تاپتىرماي تۇر. العاشقى ترامۆاي ايداعان قازاق قىزى نافيزا ءابىلقاسىموۆا. ول سول كەزدەگى ورىستىق ءشوۆينيزمنىڭ سەسىنە قاراماي ايالدامالاردى قازاق تىلىندە حابارلاپ وتىرعان. تانىمال تۇلعالار، كورنەكتى قالام­گەرلەر باسىلىمنىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىن، شىعارماشىلىق الەۋەتىن كوتەرۋدە كوپ كۇش جۇمسادى. ونىڭ ءبارىن سانامالاپ ايتىپ جاتۋدى ۋاقىت كوتەرمەيدى. مەنىڭشە، «الماتى انتولوگياسى»، «الماتىعا سىيماي كەتكەن اقىندار»، «الماتىلىقتاردىڭ الدانىشى»، «الماتىنىڭ ايىمدارى»، «الماتىنىڭ اقساقالى»، «ساعىندىم الماتىمدى»، «بۇرىنعىنىڭ ادامدارى-اي»، «ءبىزدىڭ قالانىڭ تۇرعىندارى»، «ۇيىقتامايتىن قالا»، «ءبىرتۇرلى باعانا»، «تۇلعاتانۋ»، «تۇلعا-تاعدىر»، «تازارعىڭ كەلسە، تەاترعا بار»، «جاريالانباعان جازبا»، «سانا تازارماي، قالا تازارمايدى»، «تاڭسىق تاقىرىپ»، «ساعىندىرعان ساڭلاقتار»، «ونەربايان»، «نە بايقادىڭىز؟»، «مەكەمەڭىز قاي تىلدە سويلەيدى؟»، «اۋدانىڭىزدا كىم تۇرادى؟» ت.ب رۋبريكالاردىڭ اتىنىڭ ءوزى كوپ جايدان حابار بەرسە كەرەك. جالپى جان دۇنيەسى، بولمىسى قىڭىرلاۋ ەمەس، اسا ءبىر كۇرەسكەرلىككە دە جارالماعان قوڭىر ادامنىڭ جۋرنال ەمەس، كۇنارا شىعاتىن رەسمي باسىلىمدى وقىلىمدى جاساۋى جان ازابىنا تۇسۋىمەن بىردەي. الدەبىر ءساتى تۇسكەن سۇحباتتاردا «قىڭىر ەمەس، قوڭىر گازەت شىعاردىق» دەگەن ويعا يەك ارتىپ سويلەيتىنىم دە سودان. ونىڭ ۇستىنە ءبىز بىلگەندە ازەلدەن ۇلت ينتەلليگەنسياسىنىڭ بايىرعى وتانى، الاش ارداقتىلارىنىڭ تابانىنىڭ ءىزى قالعان الماتى بۇلقىنىپ جاتقان رۋحتىڭ، شابىتتىڭ قاينار كوزى ەمەس پە ەدى. ءتىپتى 2012 جىلى 2-الماتى ۆوكزالىنداعى شۋلى جەرىمىزدەن وسى كۇنگى (ماسانشى-شيەۆچەنكو) عيماراتقا قونىس اۋدارعاندا ءبىزدى ءبىر عاجاپ جاي كۇتىپ تۇردى. احاڭ – احمەت بايتۇرسىن ۇلى مۇراجايىمەن قوڭسى ورنالاسۋىمىزدى جاقسى ىرىمعا بالادىق. تايلى تاياعىمىز قالماي ۇلى رەفورماتوردىڭ شاڭىراعىنا بارىپ تاعزىم ەتىپ، دۇعا باعىشتاپ، اس بەردىك (سۋرەتتە). وسى ءبىر ساپار ءبىزدىڭ رۋحىمىزدى ودان سايىن جانىپ، رۋحاني قۋاتىمىزدى ەسەلەپ جىبەرگەندەي بولدى. سودان باستاپ احاڭنىڭ دەمى قالعان قاسيەتتى قۇتحانا ءبىزدىڭ اداستىرماس تەمىرقازىعىمىزعا اينالدى. رۋحاني ءورىسىمىز كەڭىپ، الاش رۋحىن بۇرىنعىدان بەتەر سەزىنىپ، باسىلىمنىڭ مازمۇن، ماعىناسى وزگەشە ۇردىستە سيپات الىپ، ۇلتتىق يدەيا قازىعىنا بايلاندىق. بۇعان دەيىن وقىرمان ويىنان شىققان «تۇلعاتانۋ» رۋبريكاسى اياسىندا ۇمىت قالعان، بەيمالىم تۇلعالاردىڭ تاعدىرىنا تەرەڭ بارعىشتادىق. اسىرەسە بۇل تاقىرىپتىڭ ماڭدايىن جارقىراتقان تالاسبەك اسەمقۇلوۆ بولدى. ءبىر كۇنى كابينەتىمە تالاسبەك كىرىپ كەلدى. سالعاننان «قالەكە، مىناۋ مەن ىستەيتىن گازەت ەكەن» دەدى. سودان وتىرا قالىپ، الداعى تاقىرىپتارمەن بولىستىك. ىلە ءبىر جالاقى كولەمىندە قالاماقىعا كەلىسىم-شارتقا وتىردىق. ىزدەگەنگە سۇراعان، تاكەڭنىڭ جوسپارى جويقىن بولىپ شىقتى. ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، تاكەڭ توپەدى. سول سۇراپىلدىڭ ءبىرى اسقار سۇلەيمەنوۆ تۋرالى «كەمەڭگەر ومىرىنەن ءبىر ۇزىك سىرى» باسىلىمنىڭ ونشاقتى نومىرىندە جاريالاندى. ال ەندى بۇل ەسسەنىڭ وقىلىمدى بولعانى سونشا، رەداكسياعا سول ءنومىردى سۇراپ كەلۋشىلەردىڭ ءنوپىرىن ەسكەرىپ، باسپاحاناعا تيراجعا قوسىمشا ارنايى زاياۆكا بەرىپ وتىردىق. تاكەڭ مۇنىمەن توقتامادى، تەرەڭدەي بەردى، ءتىپتى الماتىنىڭ تاريحىنا دا كىرىسىپ كەتتى. وڭاشا ءبىر اڭگىمەدە «جاتسام تۇرسام، كوڭىلىمنەن كەتپەيتىن ءتورت تۇلعا بار. عۇمىر جەتسە ولار تۋرالى جازۋىم كەرەك. ونىڭ ءبىرى اسەكەڭ ەدى، ونىڭ كىلتىن تاپقاندايمىن. قالعان ۇشەۋى – ت. توقبەرگەنوۆ، ز. سەرىكقالييەۆ، ا. سەيدىمبەك» دەپ ەدى. تاكەڭ ول ارمانىنا جەتپەدى. قايران، ءبىلىمى ۇشان-تەڭىز، تالانت تەگەۋرىنى مۇلدەم بولەك، ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا «قۇنانباي» مەن «ءبىرجان سالدىڭ» سەنارييىن جازىپ، ۇزاق جىلداردان سوڭ كينونىڭ ءتىلىن تۇزەگەن ءبىرتۋار باۋىرىمىزعا مەملەكەتتىك سىيلىقتى دا قيمادىق قوي. سوڭعى پارىزىمىز بولسىن دەدىك پە، وسى ءبىر قيانات تۋراسىندا گازەتىمىزدە ءاليا بوپەجانوۆانىڭ ارزۋ ماقالاسىن، سالقىن ءسوزىن بەرۋمەن عانا شەكتەلدىك. وعان پىسقىرعان ەشكىم دە بولمادى. ەسەسىنە ەسىل ەر «اقشامدى» ءبىر بيىككە كوتەرىپ كەتتى. بۇل ومىرگە تامساندىرۋ، تاڭداندىرۋ ءۇشىن كەلگەن قايران باۋىرىم، رۋحىڭ شات بولسىن! ەندىگى ءبىر ءوزىن ءوزى اقتاعان ءساتتى جوبا – «الماتى اقشامىنىڭ» كىتاپحاناسى». بۇل سەريامەن باسىلىمدا جارىق كورگەن تانىمال تۇلعا-اۆتورلاردىڭ ەڭبەگىن بىلاي قويعاندا، قوسىمشا قاراجات كوزىن تاۋىپ ون شاقتى رەداكسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كىتابىن دا شىعارىپ بەردىك. مۇنىڭ سىرتىندا بەرىلگەن اتاق، ماراپاتتاردى سانامالاماي، ون بەسكە جۋىق قىزمەتكەردىڭ پاتەرلى بولعانىنان عانا حاباردار ەتسەك، مۇنى نەگە ايتىپ وتىر دەيتىندەر تابىلا قويماس دەگەن ۇمىتتەمىز. ەڭ الدىمەن سول تۇستا الماتىعا يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ اكىم بولىپ كەلە قالعانىن قاراساڭىزشى. ورايى كەلگەندە ايتقان ءجون-اۋ. وسى ومىرىمدە ەكى ادامنىڭ ۋادەگە بەرىك بولعانىن ءالى كۇنگە ۇمىتا المايمىن. ونىڭ ءبىرى – شەرحان مۇرتازا، ءبىرى وسى – تاسماعامبەتوۆ. يمەكەڭ «اقشامنىڭ» ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتىپ كەتتى. پاتەردى بىلاي قويعاندا جۋرناليستەر ءۇشىن باستى ماسەلە قالاماقىنى شەشىپ بەردى. توزىپ تۇرعان كولىكتەردى جاڭارتتى. بۇل قۋانىشىمىزدى كوپ كوردى مە، رەداكسياعا جاڭا عيمارات ىزدەۋگە پارمەن بەرگەندە استاناعا الىپ كەتتى. جالپى ءوز كاسىبىنە ادال بولعان، سونىمەن اۋىرعان ادام عانا ەلگە جۇمىس ىستەيدى، بىردەڭە بەرە الادى. ءاسىلى ءبىز دە سوندايلاردىڭ ساناتىندا بولدىق-اۋ دەيمىن. ءومىرى گازەت كورمەگەندەي، يا گازەتتى جاڭا كورگەندەي جۇمىس ىستەدىك. جۇمىس دەگەننەن ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. 2009 جىلى 50 جاسقا كەلدىم. سول كۇنى تاڭالا­گەۋىمنەن شاھارباسى احمەتجان ەسىموۆ تەلەفوندادى. سونداعى قۇتتىقتاۋدان سوڭ ايتقانى: «وسى سەنى نەگە قىزمەتتەن الما­عانىمدى بىلەسىڭ بە؟» – دەدى دە، توسىن ساۋالعا نە دەرىمدى بىلمەي توسىلىپ قالعان مەنى «سەندەر جۇمىس ىستەيدى ەكەنسىڭدەر»، – دەپ ءوزى قۇتقاردى. سول احاڭنىڭ تۇسىندا «الماتى اقشامىنىڭ» 20، 25 جىلدىعى جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. اسىرەسە 25 جىلدىقتا سويلەگەن ءسوزى ەستى وقىرماننىڭ ەسىندە دەپ ويلايمىن. ماقتان ءۇشىن ەمەس، ءار نارسەنى ءوز اتىمەن، ءوز قالپىندا اڭگىمەلەۋگە داعدىلانعان ءجون دەگەن ءپرينسيپتى ۇستانىپ وتىرمىن. سوندا جۇرت ونىڭ اق-قاراسىن ءوزى اجىراتىپ الادى. ءبىز بيلىكتىڭ باسىلىمىنا قاي كەزدە دە تاس لاقتىرىپ جىبەرۋگە ۇيرەنگەنبىز عوي. وعان ءتىپتى ونداعى جۋرناليستەردىڭ دە ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن. سونداعى بار كىنامىز تۇندە كولەڭكە ىزدەمەدىك، بىرەۋدىڭ ىزىنەن شام الىپ تۇسپەدىك، كەكتەنىپ، كوكبەتتەنىپ، كەكەتىپ، مۇقاتىپ ماقالا جازبادىق. ءبىز نەگە ولاي تومەندەۋىمىز، نەگە ونداي دەڭگەيگە ءتۇسۋىمىز كەرەك؟ ونسىز دا توسىلىپ، تاۋسىلىپ، توقىراپ تۇرعان جوقپىز. ءبىز ءۇشىن ونسىز دا توسىن، تاڭسىق تاقىرىپتار جەتكىلىكتى ەدى. گازەت ىشىنەن ونشاقتى قوسىمشا باسىلىم شىقتى. قالاداعى، ەلدەگى ماسەلەلەردىڭ بارىنە سونىڭ بەتىندە جاۋاپ تابىلاتىن. اسىرەسە ءبىر عانا «ءبىز...» اتتى ساياسي-تانىمدىق قوسىمشانىڭ وقىرمان تارتۋداعى ىقپالىن ايتساق تا جەتكىلىكتى. بىردە «سەنبىلىك ساۋالنامادا» «اكىمدەردىڭ كابينەتىندە نەگە دومبىرا جوق؟» دەگەن ماسەلە كوتەرىلدى. ءبىر قىزىق جاعداي، وسى ساۋالناما شىققاننان سوڭ بىرەر كۇن وتكەندە تۇركسىب اۋدانىنان ءبىر قارت وقىرمان تەلەفون شالىپ، اكىم ۋستيۋگوۆتىڭ كابينەتىنەن دومبىرا كورگەنىن ايتتى. مۇنداي مىسال ايتا بەرسە كوپ. قالا ىشىندەگى پروبلەمالاردى، اقيقاتتى، شىندىقتى بيلىككە جەتكىزۋدىڭ ءتۇرلى جولدارى بار. ماسەلەن «شىندىقتى بىلگىڭىز كەلسە، بالالارعا شىعارما جازدىرىڭىز» اتتى تاقىرىپپەن قالا مەكتەپتەرىندە وقۋشىلارعا ەركىن تاقىرىپتا شىعارما جازدىرىپ، ارنايى كونكۋرس اشىپ، جەڭىمپازداردى ماراپاتتادىق. سول شىعارمالارداعى شىندىق تىلشىلەرگە جىل بويىنا ازىق، ءتىپتى باعدار بولاتىن.

مۇمكىندىكتى مۇمكىندىگىنشە پايدالاندىق

ايتپاعىم، بيلىكتىڭ باسىلىمى دەگەن سۋماقاي ءسوز قازاقتىڭ ءداستۇرلى باسىلىمدارىنىڭ بارىنە ءالى كۇنگە ايتىلىپ كەلە جاتىر. وقىرماندى وت باسى، وشاق قاسىنىڭ ەمەس، ەلدىك، ۇلتتىق ماسەلەلەر، تۇلعا، تاريح، تانىم-تۇيسىك ارقىلى تاربيەلەپ، تارتۋ، ۇلكەن ءسوز ايتۋ، جوعارى ينتەللەكت تانىتۋ بۇل باسىلىمداردىڭ باستى يدەالى، ۇستانعان باعىت-باعدارى بولدى، ءالى دە سولاي، «اقشامدا» حال-قادەرىنشە سول ساپتا كەلەدى. بەس اكىممەن جۇمىس ىستەدىم. جىگىتتەر ايتارىن ايتتى، جازارىن جازدى. اۋىزعا قاقپاق بولعان ەشقايسىسى جوق. بۇل جونىندە ايتا بەرسەك، الىستاپ كەتەمىز. ءبىر نارسە انىق: ءبىز سۇرانشاق، جارامساق بولمادىق. الگىندە ايتقان پاتەرى دە، اتاعى دا، دەپۋتاتتىعى دا بيلىكتىڭ سول جانكەشتى ەڭبەكتىڭ باعاسىن بىلگەندىگى ارقاسىندا كەلدى. ەڭ باستىسى بىردەڭە جاساي العان بولساق، وسىنىڭ ءبارى ۋنيۆەرسيتەتتەن كەيىنگى كورگەن ۋنيۆەرسيتە­ءتىمىز، مەكتەبىمىز، بالا كۇنىمىزدەن بالاپانداي باۋىرىنا باسقان باسپاسوزدەگى ءباھادۇر باسشىلارىمىز (وكىنىشكە قاراي، ۇلتتىق ءباسپاسوزدىڭ ۇستىنى بولعان سونداي تۇلعالار تۋرالى ايتىلا بەرمەيدى)، تۇلعالارىمىز. ءبىز بار بولعانى سولاردىڭ رۋحاني مۇراتىنا ادال بولۋعا تىرىسىپ، سولاردىڭ ۇلت باسپاسوزىنە الىپ كەلگەن مىنەزىن، بولمىسىن جاڭعىرتۋشى، سونىمەن ءومىر ءسۇرۋشى عانامىز. ينتەرنەتتىڭ يىرىمىنە ءتۇسىپ كەتپەي، ۇلتتىق جۋرناليستيكادا قالىپتاسقان مەكتەپتىڭ مازمۇنىن بايىتتىق. ءبىزدى، بىرنەشە بۋىندى «شەر­حاننىڭ شەكپەنىنەن شىققان» دەپ جاتادى. ءبىر اعامىز «وسى قيت ەتسە، شەرحانسىز سويلەمەيسىڭ» دەپ كەيىس ءبىلدىرۋشى ەدى. تاعى دا ايتايىن، شەنەۋنىكتىڭ ەمەس، شەرحاننىڭ شەكپەنىنەن شىققانىمىزعا شۇكىر، بۇل ەشقاشان كىر شالمايتىن، شاڭ باسپايتىن، شىرىمەيتىن، شەديەۆر شەكپەن. بىرنەشە ىرگەلى باسىلىمداردا باسشىلىقتا بولدىم. سونىڭ ىشىندە «الماتى اقشامىندا» ۇزاق ۋاقىتىم ءوتتى. وسىناۋ جىلدار ىشىندە ءوزىڭدى باستىق سەزىنۋگە ۋاقىتتىڭ دا تاپشى بولعانىنىڭ ءوزى ءبىر باقىت ەدى. ۇزاق جىل بيلىك دالىزىندە جۇرگەن ادامنىڭ شىلقىعان شەنەۋنىك بولىپ شىعۋى دا مۇمكىن ەدى. ءبىزدى بۇدان قۇداي ساقتاپتى. ونىڭ باستى سەبەبى، ءبىزدىڭ قىز-جىگىتتەر ءوزىن بيلىكتىڭ باسپاسوزىندە ىستەپ ءجۇرمىز دەپ سەزىنبەدى. ءتىپتى ۇسىنعان لاۋازىمدى قىزمەتتەردەن باس تارتقاندار دا بولدى. ولار ءوزىن قاي جەردە كەرەك ەكەنىن، اركىم ءوز ىسىمەن اينالىسسا عانا، ءوز ورنىندا وتىرسا عانا ەلگە قىزمەت ەتەتىنىن تەرەڭ پارىقتادى، باسقانىڭ ءبارى بايانسىز ەكەنىن دەر كەزىندە ءتۇيسىندى. ەگەر گازەت تالاپقا ساي شىققان بولسا، ونىڭ سىرىن وسى قاراپايىم قيسىنداردان ىزدەۋ كەرەك. گازەتتى باس رەداكتور عانا شىعارادى دەۋ قيسىنسىز. گازەتتى ءتۇرلى پىكىر، ءتۇرلى كوزقاراس شىعارادى. كەشەگى دەموكراتيانىڭ ءۇپ ەتكەن لەبى دە سەزىلمەيتىن كۇندە وق پەن وتتىڭ ورتاسىنا ءجۇرىپ تە شەراعاڭ، كامال اعالار ەلدىڭ ءسوزىن ايتۋدىڭ جولىن تاپتى، باسىن بايگەگە تىكتى. ءبىراق ولار جالعىز ەمەس ەدى. ءارقايسىسى ءبىر-بىر رەداكتورداي ساربازدارىنا دا ارقا سۇيەدى. ول تۇستاعى سۇراپىلدىڭ، باسىلىمدارداعى لەزدەمە كەزىندەگى قان سورپا ايتىستاردىڭ تالايىن كوزىمىز كوردى. دەمەك، ءابدىلدا اقىن ايتقانداي، «كەشەدەن كەلدىك بۇگىنگە». ەگەر بويىمىزدا شىندىقتىڭ ءبىر شالىعى بولسا، سولاردان قالعان مۇراداي كوردىك. سول كەزەڭمەن سالىستىرعاندا بىزگە قالاي بولعاندا دا مۇمكىندىك بەرىلدى. مۇمكىندىكتەر كەزەڭىندەگى ومىرگە تاپ كەلدىك. مۇمكىندىگىنشە مۇمكىندىكتى پايدالاندىق. سونداي كەزەڭدە بار قابىلەت-قارىمىن باسىلىمعا ارناپ، ءوز كاسىبىنە، رۋحاني مۇراتقا ادال بولىپ، ماماندىعىن مانساپقا ايىرباستاماعان ارىپتەستەرىمە ءار كەز باسىمدى ءيىپ، ەلجىرەپ ەسكە ەسكە الىپ جۇرەمىن. گازەت جاساۋ – ونەر، ونىڭ ءار ءنومىرى ءبىر شاعىن قويىلىم دايىنداعانمەن بىردەي، ءتىپتى عىلىم دەسە دە بولادى. قاپەلىمدە ەسكە تۇسكەن جايلار دا – سول گازەتنامانىڭ ءبىر ۇزىگى.

«اnatili.kazgazeta.kz»، 14 قىركۇيەك، 2023