الماتىدا م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترى 100ء-شى ماۋسىمىنىڭ شىمىلدىعىن اشتى. رۋحانيات ورداسى عاسىرلىق بەلەسكە وراي مەرەكەلىك كونسەرت ۇيىمداستىردى.
سالتاناتتى جيىندا قازاقستاننىڭ ونەر جانە مادەنيەت قايراتكەرلەرى تەاتر ۇجىمىن مەرەيتويلىق ماۋسىمنىڭ اشىلۋىمەن قۇتتىقتاپ، ونەر ورداسىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتتەگى ايرىقشا ورنى مەن تاريحي ءرولىن اتاپ ءوتتى. مەرەكەلىك كونسەرتتە تەاتردىڭ 100 جىلدىق تاريحىندا ساحنالانعان ايگىلى قويىلىمداردىڭ ۇزىندىلەرى كورسەتىلىپ، كورەرمەن قاۋىمعا تەاتر شەجىرەسىنىڭ التىن قورىنان ەرەكشە كورىنىستەر ۇسىنىلدى. وسىلايشا تەاتر سۇيەر جۇرتشىلىق جاڭا ماۋسىمدا اكەمتەاتردىڭ قازاق مادەنيەتىندەگى ورنى مەن تاعىلىمدى جولىن تاعى ءبىر مارتە سەزىندى. سونداي-اق، ساحنادا تەاتردىڭ ءتورت بۋىن وكىلدەرى بىرگە ونەر كورسەتىپ، رۋحانيات ورداسىنىڭ ءداستۇر ساباقتاستىعىن كورسەتتى.
الماتى قالاسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدىنىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزىن قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ابزال نۇكەنوۆ جەتكىزدى:
«مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ عاسىرلىق بەلەسكە قادام باسىپ، ءجۇزىنشى ماۋسىمنىڭ سالتاناتتى اشىلۋىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى ۇلت مادەنيەتىنىڭ كوش باسىندا بولىپ، ەلىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالدى. العاش شىمىلدىعىن «ەڭلىك–كەبەكپەن» اشقان اكەم تەاتردا سەركە قوجامقۇلوۆ، قاليبەك قۋانىشبايەۆ، ەلۋباي ءومىرزاقوۆ، شاكەن ايمانوۆ سىندى تۇلعالار ونەر كورسەتتى. تەاتر پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن ۇلتتىق تەاتر مارتەبەسىنە يە بولدى. اكەم تەاتردىڭ جاڭا عاسىرى – ۇلتتىق ونەردىڭ جاڭعىرۋ عاسىرى بولسىن!»، دەلىنگەن قۇتتىقتاۋ سوزىندە.
– بۇل تەگىن داتا ەمەس، – دەيدى مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ ديرەكتورى ەركىن جۋاسبەك.
وسىنداي داتالى ماۋسىمعا ءبىرىنشى جەتىپ وتىرعان ىرگەلى ۇجىم رەتىندە ونەرسۇيەر كورەرمەنگە دەگەن ۇلكەن ساعىنىشىمىزدى دا جەتكىزەيىك دەپ، بۇگىن وسىنداي مەرەكە جاساۋعا شەشىم قابىلدادىق. حالىق تا ءبىزدى ساعىنىپ قالعان ەكەن، وعان وزدەرىڭىز كۋا بولدىڭىزدار. مىنە، ساحنادان تەاترىمىزدىڭ بارلىق شىعارماشىلىق قۇرامىن شىعارىپ، ەڭ ۇلكەنىمىز ءاسانالى ءاشىموۆ باستاپ ويناعان سپەكتاكلدەردەن ءۇزىندى بەرىپ، مەرەكەلىك ءھام ساحنالىق ءسان-سالتاناتىمىزدى كورسەتتىك. بۇل تەاتر سۇيەر قاۋىمعا، ساحنا سۇيەر قاۋىمعا جاقسى مەرەكە بولدى دەپ ويلايمىن، – دەدى تەاتر ديرەكتورى.
ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ مەملەكەتتىك سيمۆولى
"قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى، ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ مەملەكەتتىك سيمۆولى – م.اۋەزوۆ اتىنداعى تەاتر. ءبىر عاسىر – وڭاي ۋاقىت ەمەس. ءجۇز جىلدىق تاريحىندا بۇل ساحنادا تالاي دارابوزدار ونەر كورسەتتى. العاشقى بۋىن – «سامورودوك سارى التىن» اكتەرلەر تۋعانىنان تالانت بولىپ جاراتىلعان جاندار ەدى. ولار ەل ىشىنەن شىققان، تابيعي دارىنىمەن تەاتردى قالىپتاستىرعان تۇلعالار. بۇگىن سول ءداستۇردى ولاردىڭ نەمەرە-شوبەرەلەرىندەي كەيىنگى بۋىن جالعاپ كەلەدى. ءقازىر تەاتردا ءاسانالى ءاشىموۆ باستاعان اعا بۋىننان باستاپ ءتورت بۋىن وكىلدەرى قاتار قىزمەت ەتەدى"، - دەيدى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، تەاترتانۋشى ءاليا بوپەجانوۆا.
ءار ءداۋىردىڭ اكتەرلىك ورنەگى ءارتۇرلى بولعانىمەن، ۇيرەنەر نارسە وزگەرمەيدى. ەڭ باستى تاعىلىم – ونەرگە دەگەن ماحاببات، ەل مەن ۇلتقا دەگەن ماحاببات. اكتەر ءوزىن ەمەس، ونەردى، حالىقتى، ەلدى سۇيە ءبىلۋى كەرەك. تەاتر – ىزگىلىكتىڭ ورتاسى. تەاتر تاربيەلەيدى دەپ ايتىپ جاتادى. ءبىراق تەاتر تاربيەلەمەيدى، تەاترعا كەلگەن ادامنىڭ جانى نۇرلانادى. تەاتر – وتە ۇلكەن قوعامدىق ينستيتۋت.
شىن مانىندە، ءومىردىڭ نەگىزى – قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى، كۇندەلىكتى تىرشىلىك، ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى. جاسامپازدىقتى، ەڭبەك ادامىن، ءومىردىڭ شىنايى رەڭىن كورسەتۋ – قازاق تەاترلارىنىڭ الدىندا تۇرعان ۇلكەن مىندەت. تەاتردا ۇلتتىق كلاسسيكا دا، شەتەلدىك دراماتۋرگيا دا بار، ءبىراق بۇگىنگى زاماننىڭ بەينەسىن تەرەڭىرەك بەرۋ كەرەك.
كينونى قايتالاپ كورۋگە بولادى، ال تەاتر – جاندى قارىم-قاتىناس. ساحنا مەن كورەرمەن اراسىنداعى سول ەنەرگيا ادامعا ەرەكشە اسەر بەرەدى. «شەرحان مۇرتازانىڭ «تەاتر كوبەيسە، تۇرمە ازايادى» دەگەن ءسوزى بار. تەاترعا كەلگەن ادام جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ شەكاراسىن ايقىن سەزىنىپ، جانىن تازارتىپ شىعادى. سوندىقتان تەاترعا بارۋدى مادەني ادەتكە اينالدىرۋ كەرەك.
· اقشامنىڭ انىقتاماسى
*اكەمتەاتر شىمىلدىعى العاش رەت قىزىلوردا قالاسىندا 1926 جىلى 13 قاڭتاردا م.اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك–كەبەك» پەساسىمەن اشىلدى.
* 1929 جىلى تەاتر ترۋپپاسى الماتىعا قونىس اۋداردى.
* 1937 جىلى 27 اقپاندا اكادەميالىق تەاتر اتاعىن الدى.
*1946 جىلى ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنى مەن ماراپاتتالدى.
*1976 جىلى «حالىقتار دوستىعى» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
*1961 جىلى تەاترعا جازۋشى، عالىم مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى.
*2020 جىلدىڭ 20 جەلتوقسانىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.توقايەۆتىڭ ارنايى جارلىعىمەن تەاترعا «ۇلتتىق» مارتەبەسى بەرىلدى.