بالانىڭ ءتىلىن «ىشەكپەن قىلعىندىرىپ» شىعارۋ ىرىمىن بىلەسىز بە؟ ودان قانداي ءقاۋىپ بار؟ اqshamnews.kz ءتىلشىسى انىقتاپ كوردى.
الەۋمەتتىك جەلىدە بالانىڭ موينىن تۋ سىرتىنان كەلىپ ىشەكپەن وراپ، ونى بىرنەشە رەت قىلقىندىرىپ جاتقان ۆيدەونى كوزىمىز شالىپ قالدى. بەينەجازبادا ەرەسەك ادام جىلاپ جاتقان 3–4 جاستاعى بالانىڭ موينىنا قوي ىشەگىن وراپ، «ىرىم» جاساعانى انىق كورىنەدى. سويتسەك، كورەر كوزگە وعاش كورىنەتىن بۇل ارەكەت بالانىڭ ءتىلىن شىعارۋ ماقساتىندا جاسالعان دەلىنەدى.
بۇل ۆيدەوعا قاتىستى الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ پىكىرى ەكىگە بولىنگەن. ءبىرى بۇل ارەكەتتى «قاراڭعىلىق»، «جابايىلىق» دەپ سوگىپ جاتسا، ەكىنشى تاراپتاعىلار «بۇل – ەسكى ىرىم، ءبىز دە جاسادىق، بالامىز سويلەپ كەتتى» دەگەن پىكىرلەر دە بار. دەگەنمەن كوپتەگەن ساراپشى مۇنداي ءراسىمنىڭ ەش عىلىمي نەگىزى جوق ەكەنىن ايتىپ، بالانىڭ پسيحيكاسىنا زيان كەلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى.
نەيروپسيحولوگ: «بۇل ارەكەتتىڭ بالانىڭ سويلەپ كەتۋىنە ەش قاتىسى جوق»
اينۇر الداش، بالالار نەيروپسيحولوگى:
«مۇنداي ىرىمداردىڭ قايدان شىققانى بەلگىسىز. مەن بۇل تۋرالى ناقتى عىلىمي زەرتتەۋ نە دەرەك كەزدەستىرمەدىم. ءبىراق انىق ايتا الاتىنىم – بالانىڭ سويلەۋى مي قىزمەتىنە تىكەلەي بايلانىستى. سويلەۋ — پسيحيكانىڭ جوعارى فۋنكسياسى. ونى ىشەكپەن قىلقىندىرۋ ارقىلى سويلەتۋ عىلىمي تۇرعىدان تۇسىندىرىلمەيدى»، – دەيدى مامان.
اينۇر حانىم اتا-انالارعا بالانىڭ سويلەۋىندە كەشەۋىلدەۋ بايقالسا، بىرەۋدىڭ «ءبىزدىڭ بالا دا كەش سويلەدى» دەگەنىنە سەنىپ، ۋاقىت جوعالتپاۋعا كەڭەس بەرەدى:
«ۋاقىت ەمدەيدى دەپ ويلاماڭىزدار. كەرىسىنشە، بالا وسكەن سايىن تۇزەتۋ قيىنعا سوعادى. بۇگىندە ءاربىر 6-شى وتباسىندا زپر (پسيحيكالىق دامۋدىڭ تەجەلۋى) نەمەسە زرر (سويلەۋدىڭ دامۋى تەجەلۋى) دياگنوزى بار بالا ءوسىپ كەلەدى. بۇل كۇردەلى پروبلەماعا اينالۋدا».
«ىرىممەن سويلەپ كەتەدى دەپ ويلاۋ» – جاڭساق تۇسىنىك
گۇلدانا نۇرباق قىزى، دەفەكتولوگ-لوگوپەد، 7 جىلدىق تاجىريبەسى بار مامان:
«ماعان وسىنداي ىرىم جاساپ كەلدىك، كومەكتەسپەدى» دەپ كەلگەن اتا-انا بولعان ەمەس. ءبىراق ءوز تۋىستارىمنان ەستىدىم. بۇل ىرىمدا مىندەتتى تۇردە مال سويىلىپ، ىشەگىمەن ناعاشىلارى بالانىڭ موينىن بايلاۋى كەرەك ەكەن. ءارى بۇل ءراسىمدى ەر ادام جاساۋى كەرەك دەيدى. ءبىراق سول ءراسىم بالا ءۇشىن پسيحولوگيالىق جان-جارا سالۋى مۇمكىن ەكەنىن اتا-انالار ويلامايدى»، – دەيدى مامان.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر جاعدايلاردا بالانىڭ سويلەمەۋى فيزيولوگيالىق، نيەۆرولوگيالىق سەبەپتەردەن بولادى. وندايدا ونى زەرتتەپ، كەشەندى دياگنوز قويىلۋى قاجەت. ىرىم ارقىلى بالانى قورقىتۋ — كەرىسىنشە، ونىڭ سويلەۋ قابىلەتىن ناشارلاتۋى مۇمكىن.
«ىرىمى سونداي دەپ ىشەكپەن بالانىڭ موينىن بىرنەشە رەت بايلاپ، كۇشپەن ۇستاپ تۇرۋ – بالانىڭ ەموسياسىنا، سەنىمىنە، پسيحيكاسىنا ۇلكەن سوققى. مۇنداي جاعدايدا بالا قورقىپ قالىپ، بۇرىن ايتىپ جۇرگەن 5-6 ءسوزىن دە ايتپاي قويىپ، موتورلى سويلەمەۋ دامىپ كەتۋى مۇمكىن».
دەفەكتولوگ-لوگوپەد: «سويلەمەيتىن بالا بولمايدى، سويلەتە المايتىن ورتا بولادى»
بالانىڭ سويلەۋى – ۇزاق ءارى كۇردەلى پروسەسس. ءسوز شىعارۋى، دىبىس ايتۋى، سويلەۋدى ءتۇسىنۋى – ءبارى مي مەن موتوريكاعا بايلانىستى داميدى. بۇل رەتتە اناسىنىڭ ءرولى اسا ماڭىزدى.
«سويلەمەيتىن بالا بولمايدى. سويلەتە المايتىن ورتا بولادى. ءسابي تۋعان كۇننەن باستاپ ۋىلدەسە، اناسى ونىمەن سويلەسىپ، دىبىسقا جاۋاپ بەرۋىن قاداعالاپ وتىرۋى كەرەك. 6 ايدان باستاپ ەموسياسى بايقالماسا، مىندەتتى تۇردە مامانعا قاراتۋ قاجەت»، – دەيدى مامان.
بالانى تەك 5–6 جاسقا كەلگەندە مامانعا اپارىپ، «سويلەتىپ جىبەرەدى» دەپ ۇمىتتەنۋ – قاتەلىك. سويلەۋ ماشىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن:
• جالپى موتوريكا
• ۇساق موتوريكا
• كوورديناسيا
• كورۋ جانە ەستۋ قابىلەتى
• پسيحوەموسيالىق بايلانىس رەتىندە كەشەندى تۇردە دامىتۋ قاجەت.
«كوزى كورەتىن، قۇلاعى ەستيتىن بالا قاسىقتى ەكى رەت بىر-بىرىنە ۇر دەگەن قاراپايىم تاپسىرمانى ورىنداي الماسا، بۇل – مي جۇمىسىنداعى كىدىرىستىڭ بەلگىسى. سول سەبەپتى مۇنداي بالالارعا ىرىم ەمەس، جۇيەلى نەيروكوررەكسيالىق جۇمىس قاجەت»، – دەيدى ماماندار.
ماماندار دامۋىندا كەدەرگى جوق دەنى ساۋ بالا ءبىر جاسىندا 10-15، ەكى جاسىندا 300 ءسوزدى انىق ايتۋى كەرەك ەكەنىن ەسكەرتەدى.