الماتى — ەلدەگى ەڭ كۇردەلى، ساياسي بەلسەندىلىگى جوعارى قالالاردىڭ ءبىرى. 2022 جىلعى قاڭتار وقيعالارىنان كەيىن، 31 قاڭتاردا ەربولات دوسايەۆ قالا اكىمى بولىپ تاعايىندالدى. ونىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت — دۇربەلەڭنەن كەيىنگى قالانى قالپىنا كەلتىرۋ بولدى. بۇل — وڭاي تاپسىرما ەمەس. ءۇش جىل ىشىندە دوسايەۆ قانداي باستامالارىمەن ەستە قالدى؟ تولىعىراق aqshamnews.kz ماتەريالىندا.
ەكونوميكا: 2 تريلليون تەڭگەدەن اسقان بيۋدجەت
ەربولات دوسايەۆتىڭ اكىمدىككە كەلگەلى الماتى ەكونوميكاسىندا ءبىراز وزگەرىس بولدى. 2025 جىلى قالانىڭ بيۋدجەتى العاش رەت 2،2 ترلن تەڭگەدەن اسىپ، 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 2،1 ەسە ءوستى.
2024 جىلى جان باسىنا شاققانداعى ءجوو 27 557 اقش دوللار بولىپ، 9،4%-عا ارتتى. الماتى - ينۆەستيسيا ءۇشىن ەلدەگى ەڭ تارتىمدى وڭىرلەردىڭ ءبىرى. قالادا قۇنى 1،5 ترلن تەڭگە بولاتىن 95 جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر، 2025 جىلى 473 ملرد تەڭگەگە 33 جوبا جۇزەگە اسىپ، 10 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلادى.
شاعىن جانە ورتا بيزنەس (شوب) ءجوو-نىڭ 60،3% بولىپ، نەگىزگى جۇمىس بەرۋشى سەكتور بولىپ وتىر – مۇندا 972 مىڭ ادام ەڭبەك ەتەدى. 2025 جىلعى مامىرعا قاراي بەلسەندى شوب سانى 378،9 مىڭعا جەتىپ، 7،4%-عا ءوستى.
الماتى – جاسىل قالا
2025 جىلدان بەرى قالادا 2 مىڭ ءىرى اعاش، 20 مىڭنان اسا كوشەت جانە 10 مىڭ بۇتا وتىرعىزىلدى. كەيىنگى ەكى جىلدا 1 ميلليوننان اسا جاسىل جەلەك ەگىلدى.
زاڭسىز قۇرىلىستارمەن كۇرەس كۇشەيىپ، 2022 جىلدان بەرى 88 نىسان ءسۇدىرىلدى. قۇرىلىسقا قاتىستى جاڭا ەرەجەلەر قابىلداندى – بۇل ءقاۋىپسىز جانە جايلى قالالىق ورتا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.
"حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت" باعدارلاماسى اياسىندا بارلىق اۋداندا اۋلالار جوندەلىپ، جارىقتار، ورىندىقتار مەن الاڭدار ورناتىلدى، پاركتەر مەن جاياۋ جۇرگىنشى ايماقتارى اباتتاندىرىلدى.
دەمالىس ورىندارى كوبەيدى: وزەن جاعالاۋلارىندا سەرۋەندەۋ ايماقتارى جاسالىپ، قالادا تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيتىن ينكليۋزيۆ كىتاپحانالار اشىلدى. قوعامدىق ورىنداردا وزىنە-وزى قىزمەت كورسەتەتىن كىتاپحانالار ورناتىلدى.
بارلىق جاڭا نىساندار امبەباپ ديزاين قاعيداتتارىمەن سالىنىپ جاتىر – قارتتار، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار مەن اتا-انالار ءۇشىن ىڭعايلى.
سايران سۋ قويماسىنىڭ جاعالاۋى تولىق بەيىمدەلگەن. 2025 جىلى 32،5 مىڭ ينفراقۇرىلىم نىسانىنىڭ ءتولقۇجاتى جاسالادى، ال 2030 جىلعا دەيىن 3 100 الەۋمەتتىك نىسان ينكليۋزيا تالاپتارىنا ساي بەيىمدەلمەك.
ناۋرىزدا ناتاليا ساس اتىنداعى تەاتردىڭ اۋقىمدى قايتا جوندەۋ جۇمىستارى باستالدى.
كولىك جانە جول: BRT ءداۋىرىنىڭ باستالۋى
الماتىدا كولىك جۇيەسىن ءتيىمدى ءارى قولجەتىمدى ەتۋ ءۇشىن 2030 جىلعا دەيىنگى كولىك ماستەر-جوسپارى قابىلداندى. نەگىزگى ماقسات – قوعامدىق كولىكپەن جۇرەتىندەردىڭ ۇلەسىن 64%-عا جەتكىزۋ.
كەيىنگى 3 جىلدا 2 مىڭداي اۆتوبۋس جاڭارتىلدى، ەكولوگيالىق اۆتوبۋستار ۇلەسى 53،7%-دان 70%-عا ءوستى. 2025 جىلى رايىمبەك داڭعىلى مەن جەلتوقسان كوشەسىندە BRT (جەكە جولاق) قۇرىلىسى باستالدى – بۇل اۆتوبۋستاردىڭ قوزعالىسىن جەدەلدەتەدى.
جىل سايىن قالادا شامامەن 250 شاقىرىم جول جوندەلەدى.
تۋريزم: الماتى – شەتەلدىكتەردىڭ №1 تاڭداۋى
الماتى ءتۋريزمىنىڭ قالا ەكونوميكاسىنا قوسقان ۇلەسى – 3،9%. 2024 جىلى 2،34 ملن تۋريست كەلدى (ءوسىم – 14،8%)، ونىڭ ىشىندە شەتەلدىكتەر – 686،3 مىڭ ادام (ەلگە كەلگەن ءاربىر ەكىنشى شەتەلدىك الماتىنى تاڭداعان).
تۋريستىك قىزمەت كولەمى – 96،3 ملرد تەڭگە، ال قالا بيۋدجەتىنە تۇسكەن كىرىس – 90،7 ملرد تەڭگە (2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 1،9 ەسە كوپ).
2025 جىلى تۋريست سانى 2،5 ملن ادامعا جەتەدى دەپ كۇتىلەدى.
الەۋمەتتىك سالا: مەكتەپ اۆتوبۋسى مەن "شابىت" ورتالىعى
الماتىدا "مەكتەپ اۆتوبۋسى" جوباسى ىسكە قوسىلىپ، شالعاي اۋداننان 16 مىڭنان اسا وقۋشى مەكتەپكە ءقاۋىپسىز قاتىناۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. مەكتەپتەر ءبىر اۋىسىمدى فورماتقا كوشىپ جاتىر. جاڭا مەكتەپتەر "جايلى مەكتەپ" ۇلتتىق جوباسى اياسىندا جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن سالىنىپ، قولدانىستاعى مەكتەپتەرگە قوسىمشا قۇرىلىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.
بوستاندىق اۋدانىندا – زاماناۋي وقۋشىلار ءۇيى، المالى اۋدانىندا – "شابىت" بالالاردى دامىتۋ ورتالىعى اشىلدى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا بمسك-نىڭ ءبىرىڭعاي ستاندارتى ەنگىزىلىپ، 4 العاشقى كومەك ورتالىعى جانە 1 ەمحانا سالىندى. جەدەل جاردەم اۆتوپاركىنىڭ توزۋى 70%-دان 40%-عا دەيىن ازايدى. كەيىنگى 3 جىلدا 103 جاڭا جەدەل جاردەم كولىگى ساتىپ الىندى.
سيفرلاندىرۋ: ۇلكەن قالا – ۇلكەن دەرەكتەر
الماتى – قازاقستانداعى IT-قىزمەتتەردىڭ 52%-ىن ۇسىناتىن ورتالىق. قالاداعى 50 مىڭ بەينەباقىلاۋ كامەراسى مەن جاساندى ينتەللەكت جۇيەسى – قاۋىپسىزدىكتىڭ جاڭا دەڭگەيى. بۇل جۇيە ەندى باسقا وڭىرلەرگە دە ۇلگى بولىپ وتىر.
ەربولات دوسايەۆ تۋرالى نە بەلگىلى؟
ەربولات دوسايەۆ 1970 جىلى 21 مامىردا الماتىدا دۇنيەگە كەلدى. 1987 جىلى الماتىداعى ورىمبەك جاۋتىكوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق فيزيكو-ماتەماتيكالىق مەكتەپ-ينتەرناتىن ءبىتىردى. كەيىن الماتى ەنەرگەتيكالىق ينستيتۋتىن، باۋمان اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداعان.
ەڭبەك ءوتىلى
ەربولات دوسايەۆتىڭ قىزمەتتىك جولى 1997 جىلى "تۇران الەم بانكى" جاق باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىمەن باستالعان. كەيىن وسى جىلى "اتف بانك" جاق باسقارما ءتوراعاسى لاۋازىمىن اتقارعان. 1998 جىلى جاس ەربولات دوسايەۆ ەل پرەمەر-مينيسترىنىڭ كەڭەسشىسى بولىپ تاعايىندالادى.
- 1998 جىلى ق ر ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە ساۋدا ۆيسە-مينيسترى لاۋازىمىن اتقارعان؛
- 2000 جىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى ۆيسە-مينيسترى؛
- 2001 جىلى قازاقستان دامۋ بانكى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى بولعان؛
- 2001–2003 جىلدارى ق ر تابيعي مونوپوليالار، باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە شاعىن بيزنەستى قولداۋ اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە قىزمەت اتقارعان؛
- 2003–2004 جىلدارى – ق ر قارجى ءمينيسترى؛ قازاقستانداعى ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ باسقارۋشىسى؛ ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ باسقارما مۇشەسى؛
- 2004–2006 جىلدارى – ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى؛
- 2006–2012 جىلدارى «قازينۆەستبانك» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى؛
- 2012 جىلعى 25 قىركۇيەكتەن باستاپ – ق ر ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ءمينيسترى؛
- 2013 جىلعى 16 قاڭتاردان باستاپ – ق ر ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ءمينيسترى؛
- 2014 جىلعى 6 تامىزدا ق ر پرەزيدەنتىنىڭ № 880 جارلىعىمەن ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالدى.
- 2015 جىلعى 30 ساۋىردە ق ر پرەزيدەنتىنىڭ № 5 جارلىعىمەن ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى بولىپ قايتا تاعايىندالدى.
- 2016–2017 جىلدارى – "بايتەرەك" ۇلتتىق حولدينگىنىڭ باسشىسى.
- 2017 جىلعى 29 تامىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى.
- 2017 جىلعى 29 قاراشاداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ينۆەستيسيالار جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيستردىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ت. توقتابايەۆتىڭ "بايتەرەك" ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگى" اكسيونەرلىك قوعامى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ قۇرامى تۋرالى" № 824 بۇيرىعىنا سايكەس "بايتەرەك" ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگى" اكسيونەرلىك قوعامى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا سايلاندى.
- 2019 جىلعى 25 اقپاندا ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن ق ر ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى بولىپ تاعايىندالدى.
- 2022 جىلعى قاڭتاردا الماتى اكىمى بولىپ تاعايىندالعان ەدى.