مەملەكەتتىك جوعارى لاۋازىمعا، اسىرەسە ەل بيلەۋشى قىزمەتىنە جاسقا بايلانىستى تالاپتار قويىلادى. سەبەبى تۇسىنىكتى – ەل تىزگىنىن ۇستار تۇلعانىڭ ساياسي نە اسكەري تاجىريبەسى بولۋى ماڭىزدى. كەز كەلگەن ەل باسقارعان تۇلعا بيلىكتىڭ بيىگىنە جەتپەي تۇرىپ، جىلدار بويى ءتۇرلى مەملەكەتتىك جانە ساياسي قىزمەتتەردە شىڭدالعان. كەيبىرى بيلىككە جاسى ۇلعايعاندا كەلسە، ەندى ءبىرى جاس شاعىنان ەل باسقارىپ، مەملەكەتتىڭ تاعدىرىن شەشكەن. اqshamnews.kz ءتىلشىسى الەمدەگى ەگدە جاستا ەل باسقارعاندار ءتىزىمىن ۇسىنادى.
50 جىل ەل بيلەگەن
حاليفا يبن سالمان ءال-حاليفا (باحرەين) – (1935-2020)
ول 1970 جىلدان – 2020 جىلعا، ياعني ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن باحرەين مەملەكەتىنىڭ ۇكىمەت باسشىسى بولعان. وعان دەيىن مىنا قىزمەتتەردى اتقارعان:
1957–1960: ءبىلىم كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى
1960–1966: قارجى باسقارماسىنىڭ پرەزيدەنتى
1962–1967: ماناما قالاسى مۋنيسيپالدى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى
1966–1970: اكىمشىلىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى (1970 جىلى مەملەكەتتىك كەڭەس بولىپ وزگەرتىلگەن)
1970–2020: ۇكىمەت باسشىسى
باحرەيننىڭ زاماناۋي مەملەكەتتىك جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدا شەشۋشى ءرول اتقارعان حاليفا يبن سالمان ءال-حاليفا 2020 جىلى 11 قاراشادا قايتىس بولعان.
ەڭ كارى مونارح
سالمان يبن ءابدۋل-ازيز ءال-ساۋد (ساۋد ارابياسى) – 89 جاس
ول – ساۋد ارابياسىنىڭ مالىگى، پرەمەر-مينيستر جانە ساۋد ارابياسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى. 2015 جىلى 23 قاڭتاردا اعاسى ابدۋللا مالىك قايتىس بولعاننان كەيىن مالىك جانە پرەمەر-مينيستر بولدى. ساۋد اۋلەتىنىڭ جيىرماسىنشى باسشىسى. تاققا وتىرعانعا دەيىن 2011-2015 جىلدارى قورعانىس ءمينيسترى جانە 1963-2017 جىلدارى ەر-رياد گۋبەرناتورى بولعان. ول ءابد ءال-عازيز مالىكتىڭ ءتىرى ۇلدارىنىڭ ەڭ ۇلكەنى جانە الەمدەگى ەڭ كارى مونارح.
48 جىل بويى ەر-رياد پروۆينسياسىنىڭ گۋبەرناتورى بولعان سالمان قالانى زاماناۋي مەگاپوليسكە اينالدىردى، ينفراقۇرىلىمدى دامىتىپ، ساۋدا مەن ءتۋريزمدى وركەندەتتى.
60 كىتاپتىڭ اۆتورى
ماحمۋد ابباس (پالەستينا) – 89 جاس
پالەستينانىڭ بەلگىلى ساياساتكەرى، 2003 جىلى اۆتونوميانىڭ پرەمەر-مينيسترى، 2005 جىلى ياسير ارافاتتان كەيىن پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى. فاتح قوزعالىسىنىڭ العاشقى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى بولعان ابباس يزرايلمەن بەيبىت كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە جانە پالەستينانىڭ وزىندىك ساياسي جولىن قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى تۇلعاعا اينالدى. 2005 جىلعى سايلاۋدا ول 60 پايىزدان استام داۋىس جيناپ، ەل تىزگىنىن ۇستادى.
اعىلشىن، يۆريت، نەمىس، ورىس، فرانسۋز تىلدەرىن مەڭگەرگەن ماحمۋد ابباس 60-تان استام كىتاپتىڭ اۆتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.
ەميگرانت پرەزيدەنت
ميشەل نايم اۋن (ليۆان) – 92 جاس
اسكەري گەنەرال ءارى ساياساتكەر اۋن 1988–1990 جىلدارى ليۆاننىڭ پرەمەر-مينيسترى ءارى ۋاقىتشا پرەزيدەنتى بولعان. 1990 جىلعى 13 قازاندا سيريا اسكەرى تاڭ اتپاستان اۋننىڭ قاراماعىنداعى ايماقتى قورشاۋعا الىپ، وق جاۋدىرا باستاعان. سيريانىڭ شابۋىلىن ەستىگەن اۋن كيىنىپ تە ۇلگەرمەي، ۇيقىداعى كيىمىمەن فرانسيا ەلشىلىگىنە باس ساۋعالاپ بارىپ، ساياسي باسپانا سۇراعان. سيريا اسكەرى ليۆاننان كەتكەن 2005 جىلى ەلىنە قايتا ورالعان. 2016 جىلعى 31 قازاننان 2022 جىلدىڭ 30 قازانىنا دەيىن ليۆاننىڭ پرەزيدەنتى بولدى. ءقازىر ول ليۆان پارلامەنتىنىڭ مۇشەسى جانە «ەركىن پاتريوتتىق قوزعالىستىڭ» كوشباسشىسى.
الەمنىڭ ەڭ كارى پرەزيدەنتى
پول بيييا (كامەرۋن) – 92 جاس
جاقىندا عانا (27 قازان) قورىتىندىسى بەلگىلى بولعان سايلاۋدا پول بيييا 53،66% داۋىسپەن جەڭىسكە جەتىپ، كامەرۋن پرەزيدەنتتىگىنە سەگىزىنشى رەت سايلاندى. ەڭ كارى پرەزيدەنت بۇل ەلدى 1982 جىلدان بەرى باسقارىپ كەلەدى. ول – كامەرۋننىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتى. قىرىق جىلدان استام ۋاقىت بويى ەل بيلەپ كەلە جاتقان بيييانىڭ بيلىگى ءجيى سىنعا ۇشىرايدى. سىرتقى باقىلاۋشىلار ەلدەگى سايلاۋلاردىڭ ادىلدىگىنە دە كۇمان كەلتىرەدى. سوعان قاراماستان بيييا تاعى جەتى جىلعا سايلاندى.
كومپوزيتور لينگۆيست
كولۆيلل نوربەرت يانگ (بەليز) – 93 جاس
سەر كولۆيلل يانگ – 1993 جىلعى 17 قاراشادان 2021 جىلدىڭ 30 ساۋىرىنە دەيىن بەليزدىڭ گەنەرال-گۋبەرناتورى بولدى. ول سكاۋتتار قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى، گەنەرال-گۋبەرناتورلىققا 1993 جىلى تاعايىندالىپ، كەلەسى جىلى رىسارلىق اتاققا يە بولعان.
عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولگەن يانگ بەليز ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. ول سونىمەن قاتار كومپوزيتور، ادەبيەتشى جانە بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى لينگۆيستيكا سالاسىنان دوكتورلىق دارەجەسىن العان. ونىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ قاتارىندا «بەليز ادەبيەتى مەن ءبىلىمى»، «كرەول ناقىل سوزدەرى» جانە «كاريب بۇرىشى شاقىرادى» اتتى جيناقتار بار.
دەموكرات ءامىر
ساباح ال-احمەد ال-دجابەر اس-ساباح (كۋۆەيت) – (1929-2020 ج)
كۋۆەيتتىڭ بەسىنشى ءامىرى، ەلدىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى بولعان. 1963–2003 جىلدارى 40 جىل بويى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارعان. ول پارسى شىعاناعىنداعى سوعىستان كەيىن كۋۆەيتتىڭ حالىقارالىق بەدەلىن قالپىنا كەلتىرىپ، ەلدىڭ ەكونوميكاسىن قايتا كوتەرگەن. ول بيلىكتە وتىرعان كەزدە ايەلدەرگە داۋىس بەرۋ قۇقىعىن بەرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتپەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك جاساعان. 2020 جىلى 29 قىركۇيەكتە ۇزاققا سوزىلعان ناۋقاستان كوز جۇمعان.
كۇرەسكەر كاسترو
راۋل مودەستو كاسترو رۋس (كۋبا) – 94 جاس
فيدەل كاسترونىڭ باۋىرى راۋل كاسترو 1959–2006 جىلدارى قورعانىس ءمينيسترى، 2006–2018 جىلدارى كۋبانىڭ پرەزيدەنتى بولدى. فيدەل دەنساۋلىعىنا بايلانىستى قىزمەتىنەن كەتكەن سوڭ، 2008 جىلى پارلامەنت ءراۋلدى رەسمي تۇردە پرەزيدەنت ەتىپ بەكىتتى. ول سوسياليستىك باعىتتى ساقتاي وتىرىپ، كۋبانىڭ ءبىرشاما ەكونوميكالىق رەفورمالارىن باستادى.
32 مەملەكەتتىڭ پاتشايىمى
ءىى ەليزاۆەتا، ەليزابەت الەكساندرا مەري (ۇلىبريتانيا) – (1952-2022)
ۇلىبريتانيا مەن سولتۇستىك يرلانديانىڭ پاتشايىمى ەليزاۆەتا II 1953 جىلى ۆەستمينستەر ابباتتىعىندا ءتاج كيگەن. ول بريتان تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق بيلىك قۇرعان مونارح رەتىندە الەمگە كەڭىنەن تانىلدى.
پاتشايىم II ەليزابەتا ۆيندزور اۋلەتىنەن شىققان بولاتىن. تاققا 1952 جىلعى 6 اقپاندا، ياعني 25 جاسىندا، اكەسى VI دجوردجتىڭ ولىمىنەن كەيىن وتىردى. تاققا وتىرعاندا II ەليزابەت 32 تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ پاتشايىمى بولعان جانە ءومىرىنىڭ سوڭىنا قاراي بۇل سان 11 ەل بولىپ ازايدى، ۇلتتار دوستاستىعىنىڭ ءتورايىمى جانە انگليا شىركەۋىنىڭ باسشىسى، ۇلىبريتانيانىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسىنىڭ قىزمەتىن اتقاردى.
ەليزاۆەتا پاتشايىم – بورىش پەن قىزمەتكە ادالدىعىمەن، سابىرلى پاراساتىمەن تانىلعان تۇلعا. ونىڭ بيلىگى ەلدەگى جانە الەمدەگى اۋقىمدى الەۋمەتتىك وزگەرىستەرمەن تۇسپا-تۇس كەلدى.
مالايلاردىڭ قورعاۋشىسى
ماحاتحير بين موحاماد يسكاندار (مالايزيا) – 100 جاس
مالايزيانىڭ ەڭ تانىمال ساياساتكەرى، الەمدەگى ەڭ قارت مەملەكەت باسشىسى. 2018 جىلى 92 جاسىندا پرەمەر-مينيستر بولىپ سايلانىپ، بۇرىنعى زەينەتىنەن كەيىن قايتا بيلىككە ورالدى. ول 1981–2003 جىلدارى دا ەلدىڭ پرەمەرى بولعان. «مالاي ديلەمماسى» اتتى كىتابىندا ۇلت ماسەلەلەرىن قوزعاپ، مالاي حالقىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋشى رەتىندە تانىلدى.
ءماحاتحيردىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى مەن جاڭاشىل رەفورمالارى مالايزيانى وڭتۇستىك-شىعىس ازيانىڭ ەڭ سەرپىندى دامىعان ەلدەرىنىڭ بىرىنە اينالدىردى.