ايەلدەر
بازارعا ەكىنىڭ ءبىرى بارادى، ءبىراق ساۋدالاسا الۋ، تاۋارىڭدى تاڭداي ءبىلۋ – كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرەتىن شارۋا ەمەس. بۇل ىسكە، شىنى كەرەك، ايەل قاۋىمىنىڭ يكەمدىرەك ەكەنىن مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى. «بازارعا بارۋ كەرەك ەدى...» نەمەسە «دۇكەن ارالاپ قايتساق...» دەگەن سياقتى ەش سيقىرى جوق قاراپايىم سوزدەردى ەستىگەندە، ايەلدەردىڭ كوزىندە ءبىر وتتىڭ جارق ەتە قالاتىنىن بايقاماۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىراق ولار ءبىز، ەركەكتەر، سەكىلدى قولىنا پاكەت ۇستاي ساپ، تۇرا شاپپايدى. اۋەلى بازارعا ەمەس، تويعا باراتىنداي ساندەنىپ كيىنىپ الادى. ودان كەيىن شاشىن «توققا كۇيدىرىپ» ءبىراز وتىرادى. سوسىن اينا الدىندا كەمىندە جارتى ساعات ايالداپ، ابدەن دىڭكەڭدى قۇرتىپ، ۇيدەن ارەڭ شىعادى.
شىعۋىن شىعادى-اۋ، ەندى كەلۋىن ايتىڭىز. ەركەكتەر ارى كەتكەندە ءبىر ساعاتتا ءبىتىرىپ قايتاتىن شارۋاعا ولار ەكى ساعاتتان اسا ۋاقىت بوگەلەدى. ويتكەنى، دۇكەن ارالاۋ – ايەل زاتىنىڭ ەڭ ءسۇيسىنىپ اتقاراتىن جۇمىسى. سول «پروسەستىڭ ءلاززاتىنا» ءبىر سۇڭگىدى مە – ءبىتتى، ءسۇيىپ قوسىلعان ساۋلەڭىزدىڭ اق ديدارىن ەندى قاس قارايىپ، ىمىرت ۇيىرىلگەندە ءبىر-اق كورۋىڭىز عاجاپ ەمەس.
بايقاساڭىز، ساتۋشىلار قاۋىمى الارمان-ايەلدەردى اسا جاقتىرا بەرمەيدى. راسىندا دا، العالى تۇرعان زاتىنىڭ ءاستى-ۇستىن اۋدارىپ-توڭكەرىپ، شىققان تەگىن تەرگەپ-تەكسەرىپ، «قاي جاقتىڭ ءونىمى؟»، «مىنا جەرى نەگە بىلاي؟»، «باسقاسى جوق پا؟»، «نەگە سونشا قىمبات؟»، «ۇيات بار ما وزىڭدە، تۇسىرسەڭشى...» دەپ، اقىرى 2 مىڭ تەڭگەنىڭ تاۋارىن 1 مىڭعا الىپ كەتەتىن، بەس كەلى كارتوپتىڭ ءار ءتۇيىرىن دورباسىنا بىر-بىرلەپ تەكسەرىپ ءوزى سالىپ الاتىن قازىمىر الۋشىنى قاي ساتۋشى جاقتىرسىن؟ «دۇرىس ولشەمەيدى الباستىلار...» دەپ، ساتۋشىلارعا سەنبەي، قالتاسىنا قول تارازىسىن سالا جۇرەتىندەرى دە بار. كەيدە كۇيەۋلەرىن دالادا كۇتتىرىپ قويىپ، دۇنيەنىڭ مۇلكى بار دالاداي دۇكەندى پالەن ساعات بويى ارالاپ، ءبىر ساباق ءجىپ تە الماي شىعاتىندارىن قايتەرسىز؟!
ەركەكتەر
كەرىسىنشە، ەر ادامداردى ساتۋشىلار وتە جاقسى كورەدى. سەبەبى، بورىكتىلەردىڭ باسىم بولىگى 100 تەڭگە، 200 تەڭگە ۇنەمدەپ، ساۋدالاسىپ جاتۋدى وزدەرىنە ار سانايدى. بازاردىڭ انا بۇرىشىندا ءبىر كەلى پياز 100 تەڭگە، ال مىنا شەتىندە 200 تەڭگە تۇرسا دا، ولار باعاسىنا قاراماستان ءبىرىنشى كەزىككەنىن الادى دا، كەتە بەرەدى. ساتۋشى زاتتى دۇرىس ولشەپ جاتىر ما – بايعۇستاردىڭ ونىمەن دە ءىسى جوق. مۇنداي «قۇداي بەرە سالعان كليەنتتى» جاقسى كورمەي، ساتۋشىلاردى جىن ۇرىپ پا؟ ونىڭ ۇستىنە، وسى ءبىر اڭعالداۋ الارمانداردا زاتتىڭ ءاستى-ۇستىن اۋدارىستىرىپ قاراۋ، تەكسەرىپ سالعىزۋ دەگەن سياقتى «ارام» وي اتىمەن بولمايدى. سول سەبەپتى، ولاردىڭ دورباسىنا ۇسىگەن كارتوپ، جارىلعان جۇمىرتقا، ۇرىلعان قىزاناق، سولعان ءسابىز، ءىشى ءتۇسىپ كەتكەن قاۋىن، كىلەڭ سۇيەكتەن تۇراتىن «ەت»، باسى باسپاقتاي، قونىشى سىبىزعىداي ەتىك، ءبىر قۇلاعى جەلكەسىنە «بىتكەن» قۇلاقشىن سەكىلدى «براك» تاۋارلاردى توعىتا بەرۋ ونشا قيىندىق تۋعىزبايدى. ۇمىتىپ، «سداچاسىن» الماي كەتەتىندەرى قانداي كەرەمەت!..
سوندىقتان، ءتۇرلى سەبەپتەرمەن ازىق-تۇلىك الۋعا ءوزى شىعا الماي قالىپ، امال جوق، كۇيەۋىن جۇمسايتىن ايەلدەرگە ايتار كەڭەس: وتاعاسىن بازارعا، تۋرا الىس ساپارعا اتتاندىرعانداي، تۇگەل تەكسەرىپ، تاپتىشتەي ءتۇسىندىرىپ شىعارىپ سالعان ءجون. «دوربا مەن پاكەت – وڭ قالتاڭدا، اقشا – سول قالتاڭدا، «نەنى جانە قانشا مولشەردە الۋ كەرەك؟» دەگەن تاقىرىپپەن سالا قۇلاش ءتىزىم جازىلعان قاعاز – ءتوس قالتاڭدا...» دەگەن سەكىلدى. سونداي-اق، قاي زاتتىڭ بازارداعى نارقى شامامەن قانشا بولاتىنىن الگى ءتىزىمنىڭ ءۇشىنشى باعانىنا ارنايى جازىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، قوجايىنىڭىز، تىم بولماعاندا، جوباسىن بىلە ءجۇرسىن.
ەندىگى ءبىر ۋايىم – «ساتىپ العان زاتتارىن ول كىسى ۇيگە امان-ەسەن جەتكىزە الا ما؟» دەگەن ماسەلە. نەگە ەكەنىن كىم ءبىلسىن، ەرلەر پاكەتكە اۋەلى نەنى سالۋ كەرەك ەكەنىنە ونشا ءمان بەرمەيدى. سوندىقتان ۇيدەن شىعاردا بەرگەن الگى قاعازىڭىزدا الىناتىن زاتتار پاكەتكە سالىنۋ رەتى بويىنشا (دەمەك، سالماعىنا قاراي) جازىلعانى ءجون. ياعني، ءبىرىنشى – قىزىلشا مەن كاپۋستا، ەكىنشى – كارتوپ پەن پياز، سوسىن – بالىق سالىنعان قالبىر، ودان كەيىن – تۇز، كۇرىش، ماكارون... دەگەن سياقتى. ايتپەسە، بەلگىلى عوي، ەر ادامدار ءبىرىنشى نەنى ساتىپ الدى – سومكەنىڭ ەڭ تۇبىنە سونى سالادى (ءتىپتى جۇمىرتقا بولسا دا).