ەڭبەك ادامى
قازاق دالاسى مەتاللۋرگتاردىڭ بىرنەشە ۇرپاعىن دايىنداپ شىعاردى. ولاردىڭ قاتارىندا الەمدىك گەولوگيا سالاسىندا اسا تانىمالدىققا يە بولعان قايراتكەر تۇلعالار دا بار. ىقىلىم زامانداردان بەرمەن قاراي قوعامنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسقان تەرەڭ ويلى ەڭبەگى ادال، ەلدىكتىڭ تۋىن تىك كوتەرگەن ازاماتتار قاي كەزەڭدە دە از بولعان جوق. كەڭ بايتاق قازاق توپىراعىنىڭ قاي ولكەسىن الساڭ دا ەلىم دەپ جۇرگەن داڭقتى مەتاللۋرگتار بار. حالقىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن سونداي مەتاللۋرگ عالىمداردىڭ ءبىرى – تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ق ر ۇعا-نىڭ اكادەميگى كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى سۇلتانبەك قوجاحمەتوۆ.
–سۇلتانبەك مىرزاحمەت ۇلى، ەءلىمىزدىڭ مەتاللۋرگياسىنىڭ دامۋ دەڭگەيى قانداي دەڭگەيدە. شيكىزاتقا باي ەلدىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايىنا سالا ەڭبەككەرلەرى قانداي ۇلەس قوسىپ وتىر. اڭگىمەمىزدى وسى تۇرعىدان باستاساق؟
–ەڭ الدىمەن، ءار ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى جانە كەلەشەگى ونىڭ تابيعي بايلىعىنىڭ مۇمكىندىگىنە بايلانىستى. ونىڭ ىشىندە مەتاللۋرگيا، مۇناي، گاز، ۋران ت.ب. شيكىزاتتارىنا بايلانىستى داميتىنى انىق. شيكىزاتتاردىڭ كولەمى جەتكىلىكتى بولسا، ول ەل باسقالارعا قاراعاندا باقۋاتتى جاعدايدا بولادى. سول مۇمكىندىكتى ءتيىمدى پايدالانسا، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق دەڭگەيىنە اسەر ەتەرى ءسوزسىز. ەلىمىز كەڭەس وداعى كەزىندە الپاۋىت يمپەريانىڭ نەگىزگى شيكىزات قويماسى بولعانىن جاقسى بىلەمىز. وكىنىشكە قاراي، سول باعىتتان ءالى كۇنگە دەيىن ارىلا الماي كەلەمىز. ءبىز ورگانيكالىق شيكىزاتتىڭ بۇگىن بولماسا ەرتەڭ تاۋسىلاتىنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.
ازىرگە ەلىمىز ەكونوميكاسى دامۋ ۇستىندەگى، باعدارى بەلگىلەنگەن، ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتە الاتىن، تابيعي شيكىزاتتار جاعىنان باي ەلدىڭ ءبىرى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ءبىز جەردىڭ استى-ۇستىندەگى بارلىق شيكىزاتتى ءوندىرۋدى ۇيرەندىك. سول ءونىمنىڭ نەگىزگى كولەمى ەكسپورتقا شىعارىلادى جانە ەڭ تومەنگى باعامەن. ال شيكىزاتتىڭ بارىنەن دايىن ءونىم شىقسا باعاسى جوعارى بولادى. وكىنىشكە قاراي، تاۋەلسىزدىك العالى ەكونوميكانىڭ بىر-ەكى باعىتىندا بولماسا، ءبىز اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ۇلكەن ءوندىرىستى ىسكە قوسا المادىق. جاقسى مازمۇندى ستراتەگيالىق، قىسقا مەرزىمدى، ۇزاق مەرزىمدى ۇكىمەتتىڭ باعدارلامالارى، وكىنىشكە قاراي، ءوز دەڭگەيىندە تولىق ورىندالمادى. وعان ءبىراز قارجى دا كەتتى. دەگەنمەن ۋاقىتى كەلگەن كەزدە ءتيىستى ەكونوميكانىڭ دامۋىنا جاۋاپتى كىسىلەر جاڭا تەحنولوگيانىڭ كەلمەگەنىنە، يننوۆاسيانىڭ دامىماعانىنا جاۋاپ بەرەتىن بولادى. ويتكەنى وزىمىزدە تابيعي شيكىزات قورىنىڭ مولدىعىن بىلە تۇرىپ، ەكونوميكامىزدىڭ دەڭگەيىن جاڭا يننوۆاسيالىق ءتيىمدى جولعا ماقساتتى تۇردە قويا الماعانىمىزدى ەسكەرسەك، بۇل باعىتتاعى جۇمىسىمىزدىڭ اقساپ تۇرعانىن باعامداۋعا بولادى.
مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنىڭ دامۋىمەن حالىق شارۋاشىلىعى مەن ەكونوميكانىڭ بارلىق باعىتتارىندا مۇمكىندىكتەردىڭ زور ەكەنىن بىلەمىز. قازىرگى زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ دەڭگەيى ونىڭ ءتيىستى بارلىق حالىقارالىق تالاپتارعا ساي، قاجەتتى مىندەتتەلگەن ستاندارتتارىن قولدانىپ، ءتيىستى شارالارىن ورىنداپ وتىرسا، ونىڭ مۇمكىندىكتەرى زور بولار ەدى. وتكەن باعىتتار ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ بارلىق سالالارىن قامتىدى.
بيۋدجەتتىك مەكەمەلەر، ءتۇرعىن-ۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى، اۋىلشارۋاشىلىعى، ونەركاسىپ وندىرىستەرى، قۇرىلىس، ترانسپورتتىڭ بارلىق تۇرلەرىندە ءتيىستى شيكىزاتپەن ءونىمدى ءتيىمدى پايدالانۋدى كوزدەدى. ول نارىقتىڭ زاڭى. ارينە، مەملەكەت دەڭگەيىندەگى ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، وسى باعىتتاعى تەحنولوگيالىق، يننوۆاسيالىق ۇدەمەلى قادامداردىڭ كەرەگى، وڭىرلىك ساياسات جۇرگىزۋ، كادر دايىنداۋ شارالارى بۇگىنگى كۇنى كەزەك كۇتتىرمەيتىن كۇردەلى ماسەلەلەر. ال، جالپى مەتاللۋرگيا سالاسى كەلەشەكتە قازاقستان ەكونوميكاسىن، زاماناۋي جوعارعى تەحنولوگيالىق الەم الپاۋىتتارىمەن تەرەزەسى تەڭ بولۋىن قامتاماسىز ەتە الاتىنىن كورسەتىپ وتىر.
–قۋعىن-سۇرگىن اقيقاتى تام-تۇمداپ اشىلۋدا. تاعدىردىڭ تەزىنەن، توزاقتىڭ وزىنەن امان-ساۋ قالعانىمىز عاسىرلار بارىسىندا قالىپتاسقان باسەكەلىك قابىلەتتىڭ، ۇلتتىق كودتىڭ قۇرىشتاي بەرىكتىگىن پاش ەتىپ تۇر. ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ساياساتكەرلەر عانا ەمەس، دالا كەزىپ جۇرگەن گەولوگتار دا ۇشىرادى ەمەس پە؟
–ءتوتاليتاريزمنىڭ سۇمدىقتارىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن قازاقستانداعى سوسياليزم ءداۋىرىن مي قازانىندا قورىتۋ بارىسىندا ءۇش ۇستانىمعا باسىمدىق بەرگەن ءجون ءتارىزدى. بۇلار ۇلى دالانىڭ دارحاندىعىنان، مۇنداعى ادام مەن تابيعات اراسىنداعى جاراسىمدى قارىم-قاتىناستان تۋىنداعان. ول ازاتتىق پەن ەركىندىكتى بارىنەن قىمبات ساناعان ورتادا سانا مەن ءومىر سالتىنىڭ قۇرامداس بولىگىنە اينالعان.
يندۋستريليزاسيا، كوللەكتيۆيزاسيا قازاق قوجالىقتارىن وتىرىقشىلاندىرۋ، مادەني ريەۆوليۋسيا قوعامدىق دامۋدىڭ العىشارتى رەتىندە ۇسىنىلدى. اتالعان شارالارعا كۇمان كەلتىرۋ، ءتىپتى ولاردى جۇزەگە اسىرۋ ءادىسى مەن قۇرالدارىن سىنعا الۋدىڭ ءوزى دە ءقاۋىپتى سانالدى. ول ادام ءسوزسىز پروگرەسكە قارسى، كۇنى وتكەن قوعامدىق قاتىناستاردى جاقتاۋشى كونسەرۆاتور، رەتوگراد قاتارىندا قۋعىندالدى. ونى جاسىرۋدىڭ قاجەتى جوق.
قازاق حالقىنىڭ قانىنا، سۇيەگىنە، مەنتاليتەتىنە سىڭگەن جاسامپازدىق پەن قۇلشىنىس سوسياليستىك قۇرىلىستىڭ مازمۇنىن، ناتيجەسىن، ەرەكشەلىگىن انىقتادى. ستاحانوۆشى شاحتەر ت.كۇزەمبايەۆتى، گەولوگيا سالاسىنىڭ تۋى، اكادەميك ق. ساتبايەۆتى، كۇرىششى ى.جاقايەۆتى، مالشى ج.قۋانىشبايەۆتى ەرەن ەڭبەككە جەتەلەگەن قۇدىرەت ۇزدىكسىز قۋعىن-سۇرگىن، ۇرەي مەن قورقىنىش ەمەس، پارتيانىڭ يدەولوگيالىق، كادرلىق جۇمىستارىنداعى كەمەڭگەرلىگى دە ەمەس ەدى. ولار تابيعات بەرگەن قابىلەت قارىمىن رياسىز جۇمسادى، ۇزدىك ناتيجەمەن كومكەردى، ەلىنىڭ، حالقىنىڭ ەرتەڭىنە سەندى. جاسامپازدىق حالقىمىزعا ەجەلدەن ءتان قاسيەت ەكەنىن ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى، ادامزات وركەنيەتىنە ولجا سالعان تۇلعالارىمىز، ان-كۇيىمىز، بابالار ءسوزى ايعاقتاپ تۇر. XX عاسىردا جالعاسىن تاۋىپ، ۇلت تاريحىن بۇرىنعىداي گۋمانيزممەن، وپتيميزممەن، سەنىممەن ارلەندىردى. سوسياليستىك جاسامپازدىق ۇستانىمى سالتانات قۇرعان تۇستاعى ادامدار جاقسى مەن جاماندى ايىرمادى دەمەيمىز. قازاقستانداعى كەڭەستىك بيلىك العاشقى كۇننەن زورلىق-زومبىلىققا، زاڭسىزدىققا، شوۆينيستىك وكتەمدىككە سۇيەندى. زاماناۋي ىلگەرىلەۋگە ازدى-كوپتى مۇرىندىق بولعانىن دا مويىندايمىز. حالىق وسىنىڭ ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ وتىردى. دەگەنمەن ءتوتاليتاريزمنىڭ ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن ءۇش قىلمىسىن ۇمىتۋعا بولمايدى: ءبىرى ءار جىلدارداعى اشارشىلىقتار، ەكىنشىسى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن. بۇلار قانشا ميلليون ادامنىڭ ءومىرىن قيعانىن ەشكىم دالمە-دال ايتا المايدا. ەڭ اۋىر شىعىنعا ۇشىراعاندار قاتارىندا گەولوگتاردىڭ دا، مەتاللۋرگتاردىڭ دا بولعانى اقيقات.
–حالىق سۋرەتشىسى ءابىلحان قاستەيەۆتەن سۋرەت سالۋدى قايدان ۇيرەندىڭىز، -دەپ سۇراعاندا: «تاۋدىڭ بۇلاعىنان، قويدىڭ قۇلاعىنان، اپامنىڭ كيىزىنەن، ەشكىنىڭ مۇيىزىنەن ۇيرەندىم، -دەپ جاۋاپ بەرىپتى. ءسىز مەتاللۋرگ كاسىپتى كىمنەن ۇيرەندىڭىز؟
–قىزىق ەكەن. ءيا مەنىڭ ومىردەگى جاقسى ۇستازدارىم – قازاق گەولوگتارىنىڭ اتاسى سانالعان قانىش ساتبايەۆ، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، اقىن كاكىمبەك سالىقوۆ اعالارىم بولدى. بۇل ەكى ۇستازىم ومىردە مەنىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋىمدا وزىندىك ورىندارى بار.
ءبىزدىڭ كەزىمىزدە ماسكەۋدە «ءتۇستى مەتالدار ۋنيۆەرسيتەتى» دەگەن جوعارى وقۋ ورنى بولدى. 1930-1931 جىلدارى ول «تاۋ-كەن اكادەمياسى» اتالدى. مەن العاشىندا سول اكادەمياسىندا وقىدىم. وسى وقۋ ورنى كەيىن 5-6 ينستيتۋتقا ءبولىندى. 1953 جىلى سونىمەن تاۋ-كەن ينستيتۋتىن وقىپ ءبىتىرىپ شىقتىم. كاكىمبەك اعامىز دا وسى ينستيتۋتتا وقيتىن. ءبىز جاتقان ينستيتۋت جاتاقحاناسىنىڭ قابىرعاسىندا د. قونايەۆتىڭ سۋرەتى ءىلىنىپ تۇراتىن. ونىڭ باۋىرى اسقار قونايەۆ تا وسى ينستيتۋتتا وقىدى. ايتپاقشى، كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى، كاكىمبەك اعامىز سول تۇستا ماسكەۋ قالاسى بويىنشا سامبو كۇرەسىنەن چەمپيون بولاتىن. ونى ول ەشۋاقىتتا دارىپتەگەن ەمەس. ينستيتۋت قابىرعاسىندا جۇرگەندە اعامىز قولىنان دومبىراسىن تاستامايتىن.
1958 جىلى ماسكەۋدە قانىش ساتبايەۆپەن كەزدەستىك. ول كىسىنى بۇرىن ەسىتكەنىم بولسا دا، جاقىن كورمەگەن بولاتىنمىن. اعامىز اتىنا زاتى ساي، الىپ كىسى ەكەن. بىزبەن كەزدەسۋدە ول قازاقشا سويلەدى. اتاعى جەر جارىپ تۇرعان اعامىز بىزبەن جەكە-جەكە سويلەسىپ، بولاشاق ماقساتتارىمىز تۋرالى سۇراپ تانىسىپ الدى. ماعان بەرىلگەن جولداما بويىنشا مەن بالقاش قالاسىنا بارۋىم كەرەك بولاتىن. قانىش اعاي، مەنىڭ ويىمدى وزگەرتىپ، ناقتى پراكتيكالىق جۇمىستان، عىلىمعا كەلۋىمى تۋرا ىقپال ەتتى. قولىما بەرىلگەن جولدامانى كورىپ، سول جەردە قازاقستاننىڭ ماسكەۋدەگى تۇراقتى وكىلى يساعالي شارىپوۆكە حات جازىپ، بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرەتىن مامان رەتىندە مەنى الماتىداعى مەتاللۋرگيا ينستيتۋتىنا بارۋىما ىقپال ەتۋىن سۇرادى. ول حات مەن دە ءالى دە ساقتالۋدا. مىنە، 65 جىلدان بەرى وسى ينستيتۋتتا قىزمەت اتقارىپ كەلەمىن. وسى يستيتۋت قابىرعاسىندا ءجۇرىپ، كانديداتتىق، دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعادىم. كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندىم. بار ءومىر جولىم وسىعان سايادى. وتكەن ءومىر – تاريحتىڭ ءبىر پۇشپاعى. ونى ساراپتاي قاراساڭ، ۇلكەن ەپوپەيا شىعادى. ايتسە دە، قانىش اعام تۋرالى ءبىر ادەمى ەسسە جازسام با دەپ ويلايمىن. ءتۇبى ازعانا دايىندىقتان كەيىن جازۋعا وتىرارمىن دەگەن دايىندىق ۇستىندەمىن.
–سۇلتانبەك اعا، قاراپ وتىرسام، ءسىزدىڭ ادەبيەتكە دەگەن اڭسارىڭىزدىڭ بارى بايقالادى. ۇستازىڭىز كاكىمبەك اعامىزدىڭ دا ومىردەگى بار سۇيگەنى ادەبيەت بولعانىن بىلەسىز. وسىندايدا ءبىر مىسال كەلتىرە كەتسەم دەيمىن. پارسى جۇرتىندا ءبىر ادەمى ءداستۇر بار. ول – جوعارى وقۋ ورىندارىندا – فيزيكا، ماتەماتيكا، حيميا ماماندىقتارىندا دا، پارسى ادەبيەتىنىڭ تاريحىن وقىتۋ ءداستۇرى. وسىعان ساي، يران زيالىلارىنىڭ اراسىندا: «ەگەر پارسى حالقىنىڭ تاريحىن بىلمەسەڭ، وندا سەنىڭ فيزيكاڭ، حيمياڭ كىمگە قىزمەت ەتەدى!؟» دەيتىن قاناتتى ءسوز بار...
–بۇل ەندى كەرەمەت يدەولوگيا. ءيا، ادەبيەتكە جاقىنمىن، ودان رۋحاني ءلاززات الامىن. كەز كەلگەن ادام ۇلتتىڭ رۋحاني دۇنيەسىنەن حابارى بولۋى ءتيىس. قوعام ساناسىن جاڭعىرتۋدىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى مەن ءار قازاقستاندىقتىڭ باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىك پەن پراگماتيزم سەكىلدى نەگىزدەرى ۇلتتىق بولمىس، مادەنيەت، ءبىلىم سالالارىن قامتىپ، قازاقستاننىڭ دامىعان ەلدەر قاتارىنا قوسىلىپ، حالىقتىڭ باقىتتى بولۋىنىڭ فاكتورى رەتىندە سانالادى. زاماناۋي تەحنولوگيالىق قۇرالدار مەن عىلىمي ورتا ارقىلى حالىقتىڭ جەتىستىگىن ناسيحاتتاپ، ۇلتتىق بولمىس پەن مادەني كودىن ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بار. بۇل – جاھاندانۋ مەن كومپيۋتەرلىك عاسىردا دامۋدىڭ جوعارى ساتىسىنا شىعۋعا جاعداي جاسايتىن ۋاقتىلى گەوساياسي شەشىم.
جالپى العاندا، قوعامدىق سانانى جەتىلدىرۋ ءار ەل ءۇشىن كەز كەلگەن ساتتە ماڭىزعا يە بولۋى ءتيىس. ادامدار ءوز مادەنيەتىن، تاريحىن، ءوز قالاسىن ءسۇيۋى كەرەك. مەملەكەت دەڭگەيىن كوتەرۋدە، ادامدار ماڭىزدى ءرول اتقارادى. البەتتە، بۇل جەردە باستى رەسۋرس ادام بولۋى ءتيىس. ماسەلەن، جاپون ەلى وزىندەگى تابيعي بايلىعىن ادام رەسۋرسىن دامىتۋ ارقىلى جەتىستىككە جەتتى. ناتيجەسىندە ءتۇرلى تابيعي كاتاكليزم جاعدايدا ەش زارداپ شەكپەدى. ولار ەلدەگى ەڭ باستى رەسۋرس ادام ەكەنىن ەرتە ءتۇسىندى. ەڭ العاش وتكەن عاسىردىڭ ورتا شەنىندە امەريكالىق ەكونوميستەر «ادام كاپيتالى» دەگەن ۇعىمعا تەوريالىق تۇرعىدان انىقتاما بەرىپ، ونىڭ ءمان-ماڭىزىن، دامىتۋدىڭ جولدارىن كورسەتكەن ەكەن. سودان بەرگى ارالىقتا ادام كاپيتالى كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ ەكونوميكانىڭ نەگىزگى مىزعىماس تۇعىرى ەكەنى دالەلدەندى. اتاقتى ادام سميت: «العاشقى جول كۇيرەۋگە اپارادى، ال كەيىنگىسى دامۋعا جەتەلەيدى» دەگەندە وسىنى ايتسا كەرەك.
بۇگىندە ۆيرتۋالدى الەم مەن شىنايى ءومىردىڭ اراقاتىناسى جويىلىپ، زات پەن بەينە، عىلىم مەن فانتاستيكا اراسىنداعى شەكارا مولدىرلەنە تۇسكەن. ادامي قاتىناستار دا ۆيرتۋالدى شىندىققا كوشىرىلىپ، مۇنداي قارىم-قاتىناس ءومىرىمىزدىڭ قالىپتى كورىنىسىنە اينالعانى ءمالىم. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ قوعامدا پوستمودەرندىك مادەنيەت بەلگىلەرى ءداستۇرلى مادەني ۇلگىلەرمەن قاتار ءومىر سۇرۋدە. ءداستۇرلى رۋحاني قۇندىلىقتارعا مۇقتاج توپ ءالى دە ءوز قاجەتتىلىكتەرىمەن قاۋىشارىنا ءۇمىتتى. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان مەن ونىڭ حالقىنىڭ جارقىن بولاشاعىن ناقتى بولجاپ بەردى. ول وركەندەۋگە، وزگەرىسكە، ءبىلىم سالاسىن دامىتۋعا، مادەنيەتتى، تاريح پەن قورشاعان ورتانى قورعاۋعا جانە ەڭ باستىسى، رۋحاني بىرلىكتى ساقتاپ قالۋعا مۇددەلى. قازاقستان باسشىسىنىڭ بارلىق باستامالارىنا قولداۋ ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى ەلىمىزدى دامىعان ەلدەر قاتارىنا قوساتىن بىردەن-بىر باستاما.
–بارلىق جاقسى قاسيەتتىڭ التىن دىڭگەگى ادەپتىلىك، بىلىمدىلىك دەسەك، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ءبىلىمى مەن عىلىمىن دامىتۋدا مەتاللۋرگيالىق ءبىلىم ورتاسىنىڭ جاعدايى قانداي؟
–قازىرگى ۋاقىتتا ءسات سايىن وزگەرىپ جاتقان الماعايىپ زاماندا ادام بالاسى ءۇشىن ەش وزگەرمەيتىن قۇندىلىقتار بولسا، سونىڭ ەڭ باستىسى – ءبىلىم. ۇلت كەلەشەگى، قاۋىپسىزدىگى – ەلدەگى ءبىلىم بەرۋ ىسىمەن تىكەلەي بايلانىستى دەيتىن بولساق، ۇرپاق بولاشاعىن ويلاعان ءاربىر ۇستاز، ءاربىر وقۋ ورنى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بۇگىنگى وزگەرىستەردەن قالماي، جاڭاشىلدىق تانىتىپ، ىزدەنىپ، زامانا كوشىنە ىلەسە وتىرىپ، ۋاقىتتان وزىق ءجۇرۋى كەرەك.
مەن قوعامدى جاڭعىرتۋ ەڭ اۋەلى ءبىلىم سالاسىنا كوڭىل بولۋدەن باستالاتىنىنا تولىقتاي قوسىلامىن. مەملەكەت باسشىسى قاسىم –جومارت توقايەۆتىڭ اتالعان سالاعا قويعان تالاپتارى قوعامدى قالاي دامىتۋدىڭ، ءبىلىم مەن تاجىريبەنى ۇشتاستىرۋدىڭ، الەمنىڭ وزىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە جول اشۋدىڭ جارقىن ۇلگىسى. «عىلىم مەن ونەر كوبەيگەن سايىن بەينەت كەميدى. ءبىلىمى كوپ ادام – قۇرالى ساي ۇستا سەكىلدى: نە ىستەسە دە كەلىستىرىپ ىستەيدى. ءبىلىمدى بولۋعا – وقۋ، باي بولۋعا – كاسىپ، كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك! –دەگەن احمەت بايتۇرسىنوۆ. ولاي بولسا، وسىنىڭ ءبارى بۇگىن دە كەرەك! ءوزىنىڭ دامۋ ساتىسىندا تالاي سىندارلى سىننان ابىرويمەن ءوتىپ الەمدىك وزىق تاجىريبەلەردى قولدانا وتىرىپ، كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتا بىلگەن ۇجىمنىڭ بۇگىنگىسى – بايىپتى، كەلەشەگى – كەمەل.
–اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اڭگىمەلەسكەن – ەرمەك جۇماحمەت ۇلى.