ءومىردىڭ ءوزى
الماتىدا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىن، ياعني ايەلدەردى قۇشاعىنداعى بالاسىمەن پانالاتاتىن، پسيحولوگيالىق كەڭەستەر بەرەتىن، تىعىرىقتان شىعار جولدى كورسەتەتىن «جانسايا» داعدارىس ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ءبىز بۇگىن سول ورتالىقتىڭ ەسىگىن اشۋعا ءماجبۇر بولعان ايەل-انالاردىڭ اڭگىمەلەرىنەن سىر شەرتەمىز.
(كەيىپكەرلەردىڭ ەسىمدەرى وزگەرتىلگەن).
ءبىرىنشى وقيعا
ايمان
ايمان ورتا مەكتەپتى ءتامامداعان جىلى ۇلكەن قالاعا كەلىپ، جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇستى. قولىنا ديپلومى تيگەن جاس مامانعا جۇمىس تا تابىلا كەتتى. قىزمەت بابىندا جۇرگەندە، بولاشاق جۇبايىن كەزدەستىردى. العاشقى ءۇش جىل ەكەۋى بىرگە تۇرىپ، سوسىن نەكەلەرىن رەسمي زاڭداستىردى.
جاس شاڭىراق يەلەرى قالىپتى قوڭىر تىرشىلىگىن كەشىپ جاتتى. بىردە كۇيەۋىنىڭ جۇمىسىندا ءبىر كۇردەلى ماسەلەلەر تۋىنداپ، ەرى سونى كوتەرە الماي، ۇيگە ءىشىپ كەلەتىندى شىعاردى. اششى سۋ ارالاسقان جەردە قانداي بەرەكە بولسىن، ول ىشىمدىككە سالىنىپ، سونىڭ كەسىرىنەن ۇيدە ۇرىس‐كەرىستەر جيىلەي باستادى. ۋاقىت وتە وتباسىلىق جانجالدىڭ سوڭى قول كوتەرىپ، ۇرىپ‐سوعۋمەن تىناتىن بولدى. ءتىپتى، بۇل قالىپتى جاعدايعا اينالىپ كەتتى. ءيا، ەرى ايەلىن ەكى بالاسىنىڭ كوزىنشە دە تەپكىلەپ تاستايتىن. بالالار كۇندە ماس بولىپ كەلىپ ۇرىس شىعاراتىن ءوز اكەلەرىنەن قورقاتىن كۇيگە جەتتى. كەش باتسا بولدى، ەسىككە جاۋتەڭدەپ، «اكەمىز بۇگىن ءىشىپ كەلمەسە ەكەن» دەپ تىلەيتىن. سوندا دا بولسا، ايمان ىشتەگى ۇرەي، قورقىنىشىن «ىدىس‐اياق سىلدىرلامايتىن وتباسى جوق قوي» دەۋمەن باسىپ وتىرۋعا تىرىستى.
تاعى بىردە ەرى ايماندى اياعى اۋىر كەزىندە سوققىنىڭ استىنا العاندا، اۋىر جۇدىرىعى قۇرساقتاعى شاراناعا زاقىم كەلتىرىپتى. ناتيجەسىندە سەرەبرالدى سال اۋرۋىنا شالدىققان قىز بالا دۇنيەگە كەلەدى. ايمان وسى ساتتە ءتوزىمىنىڭ سارقىلعانىن ءبىلدى. ارى قاراي كۇرەسۋگە دارمەنسىز ەكەنىن ۇقتى. وكپە-ىزاعا بۋلىعىپ، شاراسىزدىقتان باز كەشىپ كەتكىسى كەلگەن ايمان ەسىن جيناپ، اجىراسۋعا شەشىم قابىلداپ، ءبىر كەزدەرى ارمانىنا جول اشقان قالانى تاستاپ، ءۇش بالاسىن قۇشاقتاپ، «جانسايادان» ۋاقىتشا پانا تاپتى.
ەكىنشى وقيعا
ءاليا
ەندى تانىسقان كەزدەرى. جىگىتى ءاليانىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ ءۇشىن ءبارىن ىستەيتىن. ءتۇرلى سىيلىقتارمەن قۋانتاتىن. ەكەۋى ايلى كەشتەردە قول ۇستاسىپ جۇرە بەرۋدەن دە جالىقپايتىن، اڭگىمەلەرى تاۋسىلمايتىن. اقىرى وتاۋ قۇرىپ، ۇلكەن توي جاسادى. باقىتتى كۇندەر جالعاسىپ جاتتى.
ءاليانىڭ اياعى اۋىرلاپ، قۇرساقتاعى شارانانىڭ قىز ەكەنى بەلگىلى بولا باستاعان ساتتەن وتباسىنىڭ بەرەكەسى قاشقانداي. كۇيەۋى كۇندەلىكتى ءۇي تىرشىلىگىندەگى ءاربىر ارەكەتىنەن كەمىستىك تاۋىپ، ءمىن تاعاتىندى شىعاردى. ۇزاق ۋاقىت باسىنۋ مەن ورىنسىز سوگۋدەن باستالاتىن ۇرىس-كەرىستىڭ ارتى ەكىنشى قىزدارى دۇنيەگە كەلگەندە ۇرىپ-سوعۋعا ۇلاستى. كۇيەۋى كەلىنشەگىنە «قىز تۋا بەرەسىڭ» دەپ ايىپ تاقتى. ءاليا وعان بالانىڭ جىنىسى تەك ايەلگە عانا بايلانىستى ەمەس ەكەنىن تۇسىندىرۋگە تىرىساتىن.
كىشكەنتاي ەكى قىزىنىڭ تۋعان اكەلەرىنەن مەيىرىم كورمەي ءوسىپ جاتقانى ءاليانىڭ جۇرەگىنە قاتتى باتاتىن. سوسىن «ۇل تۋىپ بەرسەم، وزىمە دە، قىزدارىمىزعا دا قارىم-قاتىناسى وزگەرەر» دەگەن ويمەن ءۇشىنشى بالانى تۋعىسى كەلدى. وسى جولى ۇل بولادى دەپ سەندى. الايدا، ول كۇيەۋىنىڭ وتباسىنداعى بارلىق ادامنىڭ قىز بالاسىنا دەگەن كوزقاراسى جاعىمسىز ەكەنىن بىردەن اڭعارماعان ەكەن. مۇنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن وعان قىزدارىنىڭ كوز جاسىنا تالاي مارتە كۋا بولۋعا تۋرا كەلدى. كۇيەۋى جانە قايىن جۇرتى قىز بالاسىن «ارامتاماق، جات جۇرتتىق، بوسقا اسىراپ جاتىرمىز» دەپ سانايتىن. ءاليا جارىنىڭ وزىنە ءتىل تيگىزىپ، قول كوتەرەتىنىنە كوز جۇمىپ جۇرسە دە، قىزدارىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداي باستادى. ول «قازاقستان ازاماتى ەمەسپىن، بۇل جەردە قولىن سوزار ەشكىمىم جوق، شاراسىزبىن» دەپ قامىعاتىن. وسىلاي سۇرەڭسىز كۇندەردى بىر-بىرىنە جالعاپ جۇرگەندە، بويىنا بىتكەن ءۇشىنشى بالاسى دا قىز ەكەنى بەلگىلى بولادى. كۇيەۋى تاعى جانجال شىعارىپ، «سەن ۇل تۋمايسىڭ، پايداڭ جوق» دەپ، ەكىنشى ايەل الماقشى بولادى. كەلىنشەك، ارينە، بۇعان قارسىلىق تانىتىپ، وڭباي تاياق جەپ قالادى. اقىر سوڭى كۇيەۋى ءاليانى ەكى قىزىمەن ۇيدەن قۋىپ شىعادى.
كوشەدە جولىققان كىسىلەردىڭ ءبىرى «جانسايا» داعدارىس ورتالىعى تۋرالى ايتىپ، وسىندا تابان تىرەيدى. ورتالىققا العاش كەلگەنىندە قۇجاتتاردى دا تولتىرا الماي، قولى دىرىلدەپ، ەكى اۋىز ءسوزدى ارەڭ قۇراپ، اقىرى جىلاپ قالعانى بار. ابدەن قورقىپ، كۇيزەلىسكە ءتۇسىپ كەتكەن. جىلىلىق، قۋانىش كورمەي وسكەن ەكى قىزى دا مۇلدەم تۇيىق ەدى. قازىرگى تاڭدا ولارمەن پسيحولوگ-مامان جۇمىس ىستەۋدە.
ءۇشىنشى وقيعا
بانۋ
ول بىزگە كورشىلەس ەلدىڭ تۇرعىنىمەن ازاماتتىق نەكەدە تۇرعان. وسىعان دەيىن دە ارادا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الىپ، كۇيەۋى ءوز ەلىنە كەتكەن بولاتىن. الايدا، ول اتىن وزگەرتىپ، قازاقستانعا قايتىپ كەلەدى دە، بانۋعا تىنىشتىق بەرمەيدى. ءالسىز ايەلدى قورقىتىپ-ۇركىتەدى. كەلىنشەك ودان قۇتىلا الماسىن ءبىلىپ، قايتادان بىرگە ءومىر سۇرۋگە ءماجبۇر بولادى.
بانۋدىڭ ءومىرى، جۇرگەن-تۇرعانى باقىلاۋدا ەدى. كۇيەۋى ءاربىر باسقان ءىزىن اڭدىپ، ەسەپ الىپ وتىراتىن. ۇنەمى تەكسەرىپ، سىنعا الىپ، جوق جەردەن ۇرىس شىعارا كەتەتىن. قىزعانىشىندا شەك جوق ەدى. اۋرۋ دەسە دە بولادى. جان بالاسىمەن ارالاستىرمايدى. كەزەكتى داۋ-دامايدىڭ بىرىندە كۇيەۋى بانۋعا پىشاق سۇعىپ الادى. قانسىراپ جاتقان ايەلدى ەمحاناعا دا ءوزى جەتكىزگەن. بانۋدى پوليسياعا حابارلاسىپ قويا ما دەگەن قاۋىپپەن جانىنان شىقپاي وتىرىپ الادى. ءبىراق دارىگەرلەر مۇنداي اۋىر جاعدايدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا حابارلاسۋعا مىندەتتى. پوليسيا قىزمەتكەرلەرى بانۋدى «جانسايا» داعدارىس ورتالىعىنا باعىتتاپ، كۇيەۋىن قاماۋعا الادى، ءبىراق كەيىن بوساتادى.
ورتالىققا ورنالاسقاندا، بانۋداعى جان مەن ءتان جاراقاتتارىنىڭ اۋىرلىعى سونشالىق، ول وزگەلەردىڭ قامقور سوزىنە، جاناشىرلىعىنا جىبىمەيتىن، تىلگە كەلمەيتىن، ەشكىمگە سەنبەيتىن. كەيدە ءتىپتى، پىشاق ۇشى تيگەن جاراقاتىنا بايلانىستى «جەدەل جاردەم» شاقىرتۋعا تۋرا كەلگەن كەزدەر دە بولعان. بانۋدىڭ قالىپتى ومىرگە ورالۋىنا دارىگەرلەرمەن بىرگە پسيحولوگتار دا كوپ جۇمىس ىستەدى. ۋاقىت وتە كەلە، ول قايتادان كۇلۋدى، قۋانۋدى ۇيرەندى. ءوزى تاعدىرلاس ايەل-انالارمەن ارالاسا باستادى. ءسويتىپ، جاقسىلىقتىڭ ەسىگىن قايتا اشتى. بانۋ بۇگىندە باسقا قالاداعى تۋعان ۇيىنە ورالدى.
ءتورتىنشى وقيعا
ءماريا
اناسى و دۇنيەگە اتتانعاندا، ءماريا ءۇش جاستا ەدى. اناسىنىڭ مەيىرىمىنە قانباي دا قالعان ءبۇلدىرشىن عوي. اكەسى التى ايدان كەيىن ۇيلەنىپ الدى. ال وگەي شەشە قىزدىڭ باسىنان سيپاي قويمادى، كۇن كورسەتپەدى. مەيىرىمگە شولدەپ جۇرگەن قىز جىلىلىقتى سىرتتان ىزدەپ، 14 جاسىندا ۇيىنەن قاشىپ كەتىپ، وزىنەن 15 جاس ۇلكەن ەركەككە قوسىلادى. ءبىراق ول كىسىگە ايەل ەمەس، مال-جانىنا قارايتىن، ىزدەۋشىسى، سۇراۋشىسى جوق جۇمىسشى قولى قاجەت ەكەن. ءماريا ءۇي تىرلىگىمەن قوسا، مال قورانى دا تازالايتىن. ءسويتىپ جۇرگەندە، بالالارى دۇنيەگە كەلدى. ءبىراق ەرىنىڭ تاراپىنان جىلى سەزىم بولمادى. كەز كەلگەن بۇرىس ارەكەتى ءۇشىن ول جاس ايەلىن قاتاڭ جازالايتىن. سونداي ازاپقا تولى ومىرگە ءماريا 16 جىل بويى شىداپ كەلىپتى. شىدامنىڭ شولمەگى ءبىر-اق كۇندە سىندى. كەزەكتى سوققىعا جىعىلعان كەشتە بۇلاي ەندى ءومىر سۇرە المايتىنىن ءتۇسىنىپ، ۇيدەن قاشىپ شىعادى. ورتالىققا كەلگەندە ونىڭ مۇرنى مەن قابىرعالارى سىنعان بولاتىن.
ورتالىقتان شىعىپ بارا جاتىپ ول: «مەن جاي عانا باقىتتى بولعىم كەلەدى. مەن ەڭ باقىتتى ايەل-انا بولاتىنىما سەنەمىن، سولاي بولادى دا!» – دەپ العىسىن ءبىلدىردى. ءقازىر ءماريا بالالارىمەن بىرگە ءوز الدىنا تۇرمىس كەشىپ جاتىر. جەتىمدىكتىڭ كەرمەك ءدامىن جورگەگىنەن تاتقان ايەل الداعى ۋاقىتتا شىنايى ماحابباتىن كەزدەستىرەتىنىنە دە سەنىمدى.
بەسىنشى وقيعا
اسەل⠀
اسەلدىڭ تۇرمىس قۇرعانىنا 6 جىل. ءۇش بالاسى بار. كەيىنگى ءۇش جىلدا كۇيەۋى ىشىمدىككە سالىنىپ، اسەل جۇدىرىقتان كوز اشپايتىن حالگە جەتكەن. نەبىر بىلاپىت سوزدەرگە دە شىداپ باعاتىن. اۋىر سوققىدان قۇلاق جارعاعى جارىلىپ، ميى شايقالسا دا، كۇيەۋىن ۇنەمى كەشىرەتىن. «تۇزەلەدى، ءبىزدى جاقسى كورەدى» دەپ ءوز-وزىن سەندىرۋگە تىرىساتىن. كۇيەۋى دە كەشىرىم سۇراپ، «ەندى قول كوتەرمەيمىن» دەپ، موماقان كۇي كەشىپ وتىرىپ الاتىن. ءبىراق ەرتەڭىنە سول ىرىڭ-جىرىڭ، ۇرىس-كەرىس، تاياق جەۋ تاعى قايتالاناتىن.
جۇيكەسى جۇقارعان اسەل اقىرى بالالارىن الىپ، كۇيەۋىنەن كەتىپ قالدى. ءبىراق باسىندا باسپانا تۇرماق، پاتەر جالداپ تۇرۋعا قالتاسىندا اقشاسى دا جوق ەدى. وسىلايشا تاعدىردىڭ بۇرالاڭ جولى ونى «جانساياعا» اكەپ تىرەدى. ونىڭ جالعىز ءۇمىتى – قولىنداعى ءمۇعالىم دەگەن ديپلومى ەدى. ورتالىقتا ول ەداۋىر كۇش-قۋات جيناپ الدى. «مەنى بالاعاتتاۋعا جانە قورلاۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. مەن ايەل-انامىن، قۇرمەت پەن ماحابباتقا لايىقپىن!» – دەگەن اسەل بۇگىندە جۇمىسقا ورنالاسىپ، پاتەر جالداپ تۇرىپ جاتىر. جاعدايى جاقسى. ەڭ باستىسى – بالالارى جانىندا.
التىنشى وقيعا
مارال
ولار ۇزاق ۋاقىت كەزدەسىپ ءجۇردى. كوڭىلى قالاعان ازاماتى يماندىلىق جولىندا جۇرگەن جىگىت بولاتىن. مارال بۇل ءۇشىن قاتتى قۋاندى. «ءبىر-بىرىمىزدى تانىپ-بىلدىك، شاڭىراق كوتەرۋگە، مىنە، دايىنبىز» دەگەن ساتتە باس قوستى. جاستاردىڭ ۇيلەنۋ تويى قازاقتىڭ بارلىق ءسالت-داستۇر، جون-جورالعىسىمەن ءوتتى.
ءۇش بالا دۇنيەگە كەلدى: ەكەۋى قىز، بىرەۋى ۇل. بىردە كىشى قىزى قاتتى اۋىرىپ، وعان ميدىڭ اۋىر دەرتىنە شالدىققانى تۋرالى دياگنوز قويىلدى. سىرقاتتىڭ سالدارىنان بالانىڭ باسى كۇننەن-كۇنگە وسە بەردى. وعان كۇردەلى ەم قاجەت ەدى. ال كۇيەۋى ءدىن جولىنداعى ادام بولعاندىقتان، دارىگەرلەرگە بارۋعا، قانداي دا ءبىر ەم-شارالارعا ۇزىلدى-كەسىلدى قارسىلىق تانىتتى. ۇيدەگى ۇرىس-كەرىس تە كوبىنە وسى تۇرعىدا تۋىندايتىن. ايەل تاياق تا جەپ قالاتىن. ءتىپتى بولماي بارا جاتقان سوڭ، مارال بالانى دارىگەرلەرگە جاسىرىن اپارىپ ءجۇردى. بۇل ارەكەتىن ءبىلىپ قويعان كۇيەۋى قاتتى اشۋلانىپ، كەلىنشەگىنە «وپاسىزدىق جاسادىڭ» دەپ ايىپتادى. سوققىسىنىڭ ءىزى قالماس ءۇشىن ايەلىن كورپەمەن بۇركەپ جاۋىپ قويىپ، اياۋسىز جۇدىرىقتايتىن. بويىن بيلەگەن قاھارى مەن ىزاسىن بالالارىنا دا توگىپ، ولاردى دا تاياق استىنا الاتىن. انالارىن كۇندە تومپەشتەيتىن اكەنى كورىپ جۇرگەن بالالار دا ابدەن شوشىپ قالعان.
كۇندەردىڭ كۇنىندە اشۋىن اۋىزدىقتاي المايتىن دارەجەگە جەتىپ، اينالاسىن كۇيرەتىپ بارا جاتقان سوڭ كۇيەۋى ۇيدەن شىعىپ كەتىپ، بەتى اۋعان جاققا كەتىپ قالادى. مارال دا ۋاقىتىن ولتىرگىسى كەلمەي، بالالاردى كيىندىرىپ، شىعىپ كەتەدى.
كەلىنشەككە كورشىلەرى «جانسايا» داعدارىس ورتالىعىنا قاراي جول سىلتەپ جىبەرەدى. ورتالىققا كەلگەندە، مارالدىڭ ءجۇزى تىم سولعىن بولاتىن. بالالارى دا قاتتى دىبىس، داۋىس شىقسا، ءۇرپيىسىپ قالاتىن. پسيحولوگتار انامەن دە، بالالارمەن دە جۇمىس ىستەدى. ال زاڭگەرلەر ايەلدىڭ قۇجاتتارىن رەتتەستىرۋگە كومەكتەستى.
ارادا ءبىرشاما ۋاقىت وتكەندە، كۇيەۋى الدىنا كەلىپ، كەشىرىم سۇرادى. بالالارىنا سىيلىقتارىن كوتەرە كەلگەنى دە قۋانتتى. ەكى جاق تا ءالى دە سەزىمنىڭ وشپەگەنىنە قۋاندى. مارال ونى كەشىردى.
«جانسايا» قىزمەتكەرلەرى قيىن شاقتاردا وزدەرىنەن پانا تاپقان ءاربىر ايەل-انانىڭ كەيىنگى جاعدايىن ءبىلىپ تۇرۋ ءۇشىن ولارمەن جارتى جىل بويىنا مىندەتتى تۇردە حابارلاسىپ تۇرادى. قۋانىشقا وراي، ءقازىر مارالدىڭ وتباسىندا ءبارى جاقسى. ءاردايىم سولاي بولعاي!