ءستاتيدىڭ الاياقتىعى – انىقتالعان فاكت.
اقش سوتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نيۋ-يورك قارجىگەرىنە قارسى الاياقتىق تۋرالى ءىسى جالعاسۋ كەرەك دەپ شەشتى. نيۋ-يورك فەدەرالدى سوتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نيۋ-يوركتەگى قارجىگەر دەنيەل چاپمەنگە جانە ونىڭ Argentem Creek («چاپمەن») كومپانياسىنا قارسى مولدوۆالىق وليگارحتار اناتول مەن گابريەل ءستاتيدىڭ كەڭ اۋقىمدى الاياقتىق سحەمالارىنداعى ءرولى ءۇشىن، ونىڭ سوت ءىسىن قابىلداماۋ ارەكەتتەرىنە قاراماستان جالعاسادى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz ق ر ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
2022 جىلعى 11 اقپاندا اقش وكرۋگتىك سوتى (نيۋ-يوركتىڭ وڭتۇستىك وكرۋگى) قازاقستاننىڭ چاپمەنگە قارسى تالاپتارىن ولار بەرىلگەن نيۋ-يورك شتاتىنىڭ سوتىنا قايتارۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىردى، چاپمەننىڭ قازاقستان تالاپتارىن قابىلداماۋ تۋرالى ءوتىنىشىن، تالاپ قويۋشىنىڭ تالاپ قويۋ قۇقىعىن ساقتاي وتىرىپ، قابىلداماي تاستادى، چاپمەننىڭ Outrider تالاپتارىن قاراستىرماۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قابىلدامادى جانە چاپمەننىڭ Outrider تالاپتارىن حسپ-داعى تورەلىك تارتىپتە قاراۋدى ماجبۇرلەۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىردى.
بۇل - قازاقستان ءۇشىن وتە ماڭىزدى جەڭىس. ول چاپمەنگە قارسى سوت ءىسىن باستاپقىدا بەرىلگەن سوتتا قاراۋدى جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. نيۋ-يوركتەگى تالاپ-ارىزدا انىقتالعانداي، چاپمەن ءستاتيدىڭ الاياقتىعىن شامامەن 2012 جىلى انىقتاعان، الايدا وعان قارسى قۇقىقتىق شارالار قولدانۋدىڭ ورنىنا ول قازاقستاندى جانە باسقا دا تۇلعالاردى الداۋ ماقساتىندا ستاتيمەن زاڭسىز ءسوز بايلاسقان.
ءستاتيدىڭ الاياقتىعى – انىقتالعان فاكت. ول بريۋسسەل اپەللياسيالىق سوتىنىڭ 2021 جىلعى قاراشاداعى شەشىمىمەن راستالدى. وندا سوت ءستاتيدىڭ قازاقستانعا قارسى تورەلىك تالقىلاۋعا دەيىن، ونىڭ بارىسىندا جانە ودان كەيىن دە الاياقتىق ارەكەتتەر جاسادى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى.
نيۋ-يورك سوتىنىڭ بۇل شەشىمى اقش فەدەرالدى سوتىنىڭ چاپمەننىڭ ءستاتيدىڭ الاياقتىعىنا قاتىسۋى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ ارەكەتىن قابىلداماعان ەكىنشى جاعداي. 2021 جىلى ناۋرىزدا اقش-تىڭ كولۋمبيا وكرۋگتىك سوتى چاپمەننىڭ نيۋ-يوركتەگى سوت پروسەسىنە تىيىم سالۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قابىلدامادى.
بۇل رەتتە ۆاشينگتون سوتى چاپمەننىڭ سوت قازاقستاننىڭ ستاتي الاياقتىق جاسادى دەگەن ايىپتاۋى ءمانى بويىنشا شەشىم شىعارعانى تۋرالى جالعان مالىمدەمەسىن قابىلدامادى.
جاقىندا تاعايىندالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىلەت ءمينيسترى قانات مۋسين بۇل شەشىمگە كەلەسىدەي تۇسىنىكتەمە بەردى: «نيۋ-يورك سوتىنىڭ بۇگىنگى شەشىمى قازاقستاننىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى جانە ستاتي مەن ونىڭ سىبايلاستارىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ جونىندەگى جالعاسىپ جاتقان ارەكەتتەرىندەگى قۋانتارلىق وقيعا بولىپ تابىلادى. ەندى چاپمەننىڭ ستاتي الاياقتىعىنا قاتىسقاندىعى اقش سوتىندا تولىعىمەن اشىلاتىن بولادى».
بۇل شەشىمگە ءقازىر قازاقستان پرەمەر-مينيسترىنىڭ كەڭەسشىسى بولىپ تابىلاتىن بۇرىنعى ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتايەۆ كەلەسىدەي تۇسىنىكتەمە بەردى: «سوڭعى ەكى جىل ىشىندە چاپمەن امەريكاندىق سوتتاردىڭ قازاقستان (جانە Outrider كومپانياسى) بەرگەن تالاپ-ارىزدارىن ءمانى بويىنشا قاراۋىن توقتاتۋعا جانە/نەمەسە كەيىنگە قالدىرۋعا بارىنشا تىرىستى. ءبىز امەريكاندىق سوتتاردىڭ الدىمەن ۆاشينگتوندا، ال ءقازىر نيۋ-يوركتە بۇل ارەكەتتەردى قابىلداماعانىنا جانە ەندى سوت ءبىزدىڭ تالاپتاردى ودان ءارى قارايتىنىنا قۋانىشتىمىز».
ءستاتيدىڭ انىقتالعان الاياقتىق فاكتىلەرى: بۇعان دەيىن حابارلانعانداي، 2021 جىلعى 16 قاراشادا بريۋسسەل اپەللياسيالىق سوتى ستاتي تورەلىككە دەيىن، ونىڭ بارىسىندا جانە ودان كەيىن دە الاياقتىق ارەكەتتەر جاسادى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. اتاپ ايتقاندا، بەلگيا سوتى ءستاتيدىڭ قازاقستانعا ينۆەستيسيالارى جوسىقسىز جاسالدى دەپ قاۋلى ەتتى.
تورەلىك شەشىم شىعارىلعاننان كەيىن جينالعان ءستاتيدىڭ الاياقتىق ارەكەتتەرىن كورسەتەتىن دالەلدەر تورەلىك سوتقا بەلگىسىز بولدى، ويتكەنى ولار بىرتىندەپ، شەشىم شىعارىلعاننان كەيىن عانا انىقتالدى. ناتيجەسىندە قازاقستان تورەلىك سوتقا ستاتي ينۆەستيسياسىنىڭ قازاقستانعا تەرىس پيعىلدا جۇزەگە اسىرعانىن دالەلدەي المادى.
سوت سونىمەن بىرگە مۇنداي جوسىقسىز ينۆەستيسيالارعا قاتىستى شەشىم الاياقتىق ارقىلى الىندى دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. تالقىلاۋ بارىسىندا ۇسىنىلعان دالەلدەمەلەردى جانە تاراپتار ۇسىنعان ماتەريالداردى زەرتتەۋ نەگىزىندە ستاتي الاياقتىق جانە الداۋ دەپ كۆاليفيكاسيالاناتىن ارەكەتتەردى جاسادى جانە بۇل ارەكەتتەر تورەلىك شەشىمگە ايتارلىقتاي اسەر ەتتى.
ءستاتيدىڭ بۇل ارەكەتتەرى بولماسا، تورەلىك شەشىم وسى شىعارىلعان كۇيىندە بولماس ەدى جانە ستاتي جالعان دەپ تانىلعان دالەلدەمەلەردى پايدالاندى. سوتتىڭ پىكىرىنشە، تورەلىك ورنىندا شەشىمنىڭ كۇشى جويىلماۋىنىڭ سەبەبى دە ءستاتيدىڭ شۆەد سوتتارىن ادەيى جاڭىلىستىرۋى. تورەلىك سوت جانە سۆەا سوتى KPMG اۋديتورلىق قورىتىندىلارىن «كەرى قايتارىپ الۋ» تۋرالى شەشىمىن نازارعا العان جوق، ويتكەنى بۇل اقپارات سول كەزدە بەلگىسىز ەدى.
سونداي-اق، ستاتي شۆەد سوتتارىن ادەيى اداستىرعان جانە ماقساتتى تۇردە وسى سوت ورگاندارىنا بارلىق اقپارات پەن دالەلدەمەلەر نەگىزىندە وسى ماسەلە بويىنشا شەشىم قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى جانە ناتيجەسىندە ولار ءستاتيدىڭ الداۋىن قاراستىرۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلدى.
ليۋكسەمبۋرگتە ستاتيگە قاتىستى قىلمىستىق تەرگەۋ ءجۇرىپ جاتىر
ءستاتيدىڭ الاياقتىق سحەمالارىنىڭ زاڭدى سالدارىنىڭ ءبىرى –الاياقتىقپەن الىنعان تورەلىك شەشىمدى ماجبۇرلەپ ورىنداتۋعا باعىتتالعان ارەكەتتەرىنەن ليۋكسەمبۋرگتە الاياقتىق، جالعان قۇجات جاساۋ جانە اقشانى جىمقىرۋ بويىنشا ءستاتيدىڭ قىلمىستىق تەرگەۋدە بولۋى.
ناتيجەسىندە، 2021 جىلعى 2 جەلتوقساندا ليۋكسەمبۋرگ اپەللياسيالىق سوتى ءستاتيدىڭ تورەلىك شەشىمدى ماجبۇرلەپ ورىنداتۋ جونىندەگى پروسەسىن قىلمىستىق تەرگەۋ اياقتالعانعا دەيىن توقتاتتى.
سوت قازاقستان ۇسىنعان تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەندى.