قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىندا 2050 جىلدارعا دەيىنگى ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە قادام جاسالدى
3 شىلدەدە قحر ءتوراعاسى سي سزينپين ەلىمىزگە مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلدى. بۇل ونىڭ قازاقستانعا جاساعان بەسىنشى رەسمي ساپارى. بيىلعى ساپارى شىۇ-نا مۇشە-مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 24-وتىرىسىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. اقوردادا وتكەن ەكى جاقتى، شاعىن جانە كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى كەزدەسۋ ناتيجەسىندە 31 قۇجاتقا قول قويىلدى. كەزدەسۋلەردىڭ باستى ناتيجەسى قازاق-قىتاي قارىم-قاتىناسىنىڭ «التىن 30 جىلدىعىنا» باستاۋ بولدى.
كوپجاقتى ديپلوماتيانىڭ جەمىسى
قازاقستان ۇلتتىق مۇددەنى قورعايتىن سىرتقى ساياساتىن جالعاستىرۋدا. بۇعان وڭىرلىك جانە كوپجاقتى ديپلوماتيا ارقاسىندا جەتىپ وتىر. ونىڭ باستى ءمانى تىكەلەي اسكەري-ساياسي، گەوساياسي جانە گەوەكونوميكالىق قاقتىعىستاردان ءوزىن الشاق ۇستاپ، العا قويعان ماقساتىنا جەتۋ. باستى ماقسات الماتى قالاسىنداعى بۇۇ حابىنا تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى بويىنشا بۇۇ-نىڭ قازاقستانداعى ءوڭىرارالىق ورتالىعى مارتەبەسىن بەرۋ جانە ونىڭ ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى مەن اۋعانستانداعى قىزمەتىنە جاردەمدەسۋ. سونداي-اق، قازاقستاننىڭ ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىعىن نىعايتۋ.
قازاق-قىتاي قارىم-قاتىناسىن وسى كونتەكستە ءتۇسىنۋ قاجەت. سەبەبى، جۇڭگو ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى. 2020–2030 جىلدارعا ارنالعان ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياسي تۇجىرىمداماسىندا وڭىرلىك جانە كوپجاقتى ديپلوماتيا سالاسىنداعى باسىمدىقتار رەتىندە كەلەسى ەلدەر كورسەتىلگەن: رەسەي، جۇڭگو، اقش، ورتالىق ازيا، ەو.
بۇل تۋرالى قاسىم-جومارت توقايەۆ تا سي سزينپينمەن بولعان كەزدەسۋدە مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا: «جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى – تاتۋ كورشى، ماڭىزدى ستراتەگيالىق سەرىكتەس ءارى باستى وداقتاس مەملەكەتتىڭ ءبىرى». كورشى ەل باسشىسى دا قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىن قۇرمەتتەيتىنىن استارلاپ جەتكىزدى. ول: «حالىقارالىق جاعداي قالاي قۇبىلسا دا، دوستىقتى ساقتاۋعا ۇمتىلىسىمىز، سان قىرلى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا دەگەن تاباندىلىعىمىز، نەگىزگى ماسەلەلەر بويىنشا ءبىر-بىرىمىزدى ءوزارا قولداۋعا بەيىلدىلىگىمىز جانە ۇلتتىق دامۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋعا سەنىمىمىز وزگەرمەيتىنىن راستاعىم كەلەدى»، – دەدى.
بۇدان بولەك، سي سزينپين قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ورتا دەرجاۆا رەتىندەگى كونسترۋكتيۆتى ءرولىن قولدادى. «ورتا دەرجاۆا» ۇعىمى بۇۇ دەڭگەيىندە ساياسي شەشىم قابىلداۋعا ىقپال ەتۋ، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن رەفورمالاۋعا ۇمتىلىستان پايدا بولدى. جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى. سوندىقتان ونىڭ ءبىزدىڭ باستامانى قولداۋى بۇۇ-نىڭ نەگىزگى قۇرىلىمىن رەفورمالاۋعا بەيجىڭنىڭ دە مۇددەلى ەكەنىن اڭعارتادى.
سەنىمدى تىرەك بولادى
قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن سي ءسزينپيننىڭ شاعىن قۇرامداعى كەزدەسۋ بارىسىندا جۇڭگو باسشىسى «التىن 30 جىلدىق» جايلى: «بىلتىر ەكەۋىمىز سيان مەن بەيجىڭدە ەكى رەت كەزدەسىپ، جاڭا جوسپارلاردى بەلگىلەدىك. سونداي-اق، «التىن وتىز جىلدىقتا» قىتاي-قازاق قاتىناستارىن قارقىندى دامىتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ايقىندادىق. جۇڭگو قازاقستانمەن اراداعى قارىم-قاتىناستى ءاردايىم ستراتەگيالىق تۇرعىدان جانە ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆا دەڭگەيىندە قاراستىراتىنىن راستاعىم كەلەدى. سونداي-اق، كورشىلەس ەلدەرگە قاتىستى ۇستاناتىن ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا قازاقستانعا باسىمدىق بەرەدى جانە ورتالىق ازياداعى ماڭىزدى سەرىكتەس ەل سانايدى. قىتاي-قازاق بايلانىستارىن قامتاماسىز ەتۋدە ءبىزدىڭ ەرىك-جىگەرىمىز بەن ۇستانىمىمىز وزگەرمەيدى جانە كونيۋنكتۋرالىق ىقپالعا ۇشىرامايدى. جۇڭگو ءارقاشان قازاقستانعا سەنىمدى تىرەك بولاتىنىن مالىمدەيمىن»، – دەدى. وسىلايشا جۇڭگو قازاقستاندى ورتالىق ازياداعى كوشباسشى ەل ەكەنىن مويىنداي وتىرىپ، الداعى 30 جىلعا ستراتەگيالىق باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەتىنىن مالىمدەپ وتىر.
بۇدان مىناداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى. قازاقستانعا بايلانىستى قىتايدىڭ ساياساتى 2050 جىلدارعا دەيىن وزگەرمەيدى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى جانە ىشكى ساياساتىن قۇرمەتتەپ، سەنىمدى تىرەك بولماق.
مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىس بەكىمەك
جالپى سي سزينپين ءتوراعالىق قىزمەتكە تاعايىندالعالى بەرى بيىل بەسىنشى رەت مەملەكەتتىك ساپارمەن ەلىمىزگە كەلدى. بۇعان دەيىن 2013، 2015، 2017، 2022 جىلدارى كەلگەن. بارلىق ساپارلارى ورتالىق ازيا ەلدەرىنە تۋر نەمەسە شىۇ كەزدەسۋلەرى اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان. بيىل بىزدەن بولەك تاجىكستانعا رەسمي ساپارمەن بارماق. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ سي سزينپيننەن كەيىن تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمونمەن كەزدەسۋى دە بەكەر ەمەس.
كورشى ەل باسشىسىنىڭ لوگيكاسىنا سۇيەنسەك ءار ەكى جىل سايىن قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلەدى ەكەن. بۇل ءداستۇر 2019 جىلى بۇزىلدى. بۇل ءبىر جاعى پاندەميامەن، ەكىنشى جاعىنان قازاقستاندا باستالعان بيلىك ترانزيتىمەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. قالاي دەگەنمەن دە سوڭعى ەكى رەسمي ساپارى قازاق-قىتاي قارىم-قاتىناسىنىڭ جاڭا كەزەڭىنە باستاۋ بولدى.
ەكى جاقتى كەزدەسۋلەردىڭ سوڭىندا پارتياارالىق، مەملەكەتارالىق، ۆەدومستۆوارالىق جانە كوممەرسيالىق 31 قۇجاتقا قول قويىلدى. قۇجاتتاردى تالداي كەلە، ەكى جاقتى قارىم-قاتىناستىڭ تەرەڭدەي تۇسكەنىنە كوزىمىز جەتەدى. 2022 جىلعا دەيىن مەملەكەتتەر ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىسقا اسا ءمان بەرگەن. ودان بەرى مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىس كۇشەيە ءتۇستى. ەكى جاقتى ۆيزالىق رەجيمدى الىپ تاستاۋ دا مۇنىڭ ايعاعى. بۇل ازاماتتاردىڭ ەمىن-ەركىن ءجۇرىپ تۇرۋىنا جاعداي جاسايدى. ەكى حالىق جاقىن تىلدەسۋگە مۇمكىندىك الدى. جالپى ۆيزالىق رەجيمدى الىپ تاستاۋ قازاقستان ديپلوماتياسىنىڭ جەتىستىگى. سەبەبى، جۇڭگو وزگە الەمگە اشىلا بەرمەيدى. «اشىق ەسىك» ساياساتىنىڭ شىعۋ توركىنى دە وسىندا.
ەندى استانادا بەيجىڭ ءتىل جانە مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتى فيليالى مەن «لۋ بان شەبەرحاناسى» اشىلىپ، ەكى ەلدىڭ عىلىم جانە ءبىلىم سالالارىنداعى بايلانىسى كەڭەيمەك. بۇل باستامالار ەكى جاققا دا ءتيىمدى.