الماتىدا بۇۇ-نىڭ وڭىرلىك ورتالىعى اشىلادى

حالىقارالىق قاۋىمداستىق پرەزيدەنت باستاماسىن قولدادى 

2019 جىلى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 74-سەسسياسىنىڭ اشىلۋىندا الماتىنىڭ ديپلوماتيالىق ماڭىزى مەن ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك جانە ورتالىق ازياداعى ءرولىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ەدى.  2021 جىلى اۋعانستاندا بيلىك اۋىسقان كەزدە كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىم وكىلدەرى الماتىعا قونىس اۋداردى. بيىلدان باستاپ ەلىمىزدە بۇۇ-نىڭ رەسمي وڭىرلىك ورتالىعى جۇمىس ىستەيتىن بولادى. حالىقارالىق قاۋىمداستىق تاريحىندا العاش رەت قۇرىلىمدىق تۇردە ايماقتىق ورتالىقتار جۇمىسىن باستاماق.  ماقالامىزدا بۇۇ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزى مەن ءمانىن تالدايمىز.

پيلوتتىق جوبا رەتىندە ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى بويىنشا وڭىرلىك ورتالىق الماتى قالاسىندا جۇمىس ىستەيدى. وڭىرلىك ورتالىقتىڭ نەگىزگى ماقساتى – الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ مەن تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرى بويىنشا بۇۇ كۇن تارتىبىندەگى باستامالاردىڭ جۇزەگە اسۋىن قامتاماسىز ەتۋ.  قازاقستان سوڭعى جىلدارى تەك ورتالىق ازيادا عانا ەمەس، بۇكىل ازيا ايماعىندا كوپجاقتى ديپلوماتيانى ءساتتى جۇزەگە اسىرىپ، ماڭىزدى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا:

· بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا 193 ەلدىڭ 152-cءى قولداپ داۋىس بەردى.

· ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى (ودم) بويىنشا وڭىرلىك ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى قارار العاش رەت جۇزەگە اسىپ وتىر.

· الماتىدا جۇمىس ىستەيتىن ورتالىقتىڭ الەمدە وزگە بالاماسى جوق.

· ءقازىر ەلىمىزدە  بۇۇ-نىڭ 18 اگەنتتىگى جۇمىس ىستەۋدە.

· ورتالىق حالىقارالىق، وڭىرلىك كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرۋدىڭ، وزىق تاجىريبە الماسۋدىڭ، تەحنيكالىق كومەك كورسەتۋدىڭ جانە بىرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باستى الاڭىنا اينالادى.

· بۇۇ تدم ورتالىعىن قۇرۋ – پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 74ء-شى سەسسياسىندا العاش رەت ۇسىنىلعان باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ماڭىزدى قادام.

 ايماقتاعى تۇراقتى دامۋعا سەرپىن بەرمەك

قازاقستاندا بۇۇ-نىڭ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى ايماقتىق ورتالىعىنىڭ اشىلۋى – ەلدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن نىعايتىپ، وڭىرلىك تۇراقتىلىق پەن ەكونوميكالىق دامۋعا ىقپال ەتەتىن ماڭىزدى باستاما دەپ باعالاي الامىز. بىرىنشىدەن، بۇل ورتالىق ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستانداعى تۇراقتى دامۋعا سەرپىن بەرەدى. ايماق ەلدەرىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان جوبالاردى ۇيلەستىرۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى.                        ەكىنشىدەن، بۇۇ قۇرىلىمىنىڭ الماتىدا ورنالاسۋى قازاقستاندى «ورتا دەرجاۆا» ستاتۋسىنداعى ەل رەتىندە ديپلوماتيالىق الەۋەتى قالىپتاسقان مەملەكەت ەكەنىن كورسەتەدى. ۇشىنشىدەن، بۇل قادام بولاشاقتا قازاقستاننىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. مىسالى، بۇل باستامانىڭ ناتيجەسىندە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وڭىرلىك ورتالىقتارى مەن مۇددەلى ۇيىمدار قۇرىلىمدارى اشىلىپ، قازاقستان تەك ورتالىق ازيادا عانا ەمەس، تۇتاس شىعىستا جاھاندىق ديپلوماتيانىڭ ورتالىعىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك الادى.                                               سونىمەن قاتار، بۇل شەشىم ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ينستيتۋتتارمەن بايلانىسىن بەكەمدەپ، ودان ءارى جاھاندىق كەڭىستىككە ينتەگراسيالانۋىنا نەگىز بولىپ وتىر. بۇل ايماقتىق بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتىپ، ءوزارا كەلىسىلگەن ۇيلەسىمدى ساياسات جۇرگىزۋگە سەرپىن بەرۋى مۇمكىن. اۋعانستاندى ورتالىق ازيا ءۇشىن ءقاۋىپ كوزى ەمەس، كەرىسىنشە، كورشىلەس، مۇددەلى ەل رەتىندە ورتاق ەكونوميكالىق جوبالارعا تارتۋعا بولاتىنىن كورسەتەدى. بۇۇ وڭىرلىك ورتالىعى ءوزىنىڭ قىزمەتى ارقىلى ايماقتاعى حالىقارالىق ينستيتۋتتارمەن بىرلەسىپ ورنىقتى دامۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.

 الماتى ماڭىزدى ديپلوماتيالىق ورتالىققا اينالادى

قازاقستان 2017-2018 جىلدارى ورتالىق ازيادان العاش رەتى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراق ەمەس مۇشەلىگىنە وتكەن. اتالمىش كەزەڭدە قازاقستان تۇتاس ايماقتىق ماسەلەلەردى بۇۇ تورىنەن كوتەرىپ، جاھان جۇرتىنىڭ نازارىن اۋدارىپ، ءتيىمدى شەشىمىن تابۋعا ىقپال ەتكەن ەدى. جاھاندىق قاۋىمداستىق تاراپىنان ەلىمىزگە ارتىلىپ وتىرعان سەنىم، الداعى ۋاقىتتارى قازاقستاندى تۇتاس ەۋرازيا دالاسىندا ماڭىزدى ساياسي شەشىمدەر قابىلداناتىن ديپلوماتيالىق استانا اتانۋعا جول باستاپ وتىر.

بۇۇ باس اسسامبلەياسى تاراپىنان الماتى قالاسىنىڭ تاڭداپ الىنۋى سايكەستىك دەپ ويلامايمىز. بىرىنشىدەن، الماتى تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان باستاپ ماڭىزدى حالىقارالىق قۇجاتتارعا قول قويىلىپ، ەلەۋلى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ءسامميتىن وتكەرگەن قالا. ەكىنشىدەن، الماتىنىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋى تۇتاس ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك ازيا ايماعى ەلدەرىمەن بايلانىس نىق قالىپتاسۋى. ۇشىنشىدەن، الماتىنىڭ لوگيستيكالىق، ساۋدا جانە ينۆەستيسيالىق الەۋەتى تۇتاس بۇۇ مۇشە ەلدەر تاراپىنان الماتىنىڭ ديپلوماتيالىق الەۋەتىن قالىپتاستىردى.

سونىمەن قاتار، الماتى تورىندە بۇۇ-نىڭ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ اشىلۋى قالامىز ءۇشىن دە ماڭىزدى ارتىقشىلىقتارىمەن بىرگە كەلەدى. تۇتاس ايماقتىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدا الماتىنىڭ جاھاندىق اقپارات اينالىمىندا ىقپالى مەن ماڭىزى ارتاتىنى ايقىن. وڭىرلىك حابتىڭ باستى ماقساتىنىڭ ءبىرى بۇۇ، ەڭ اۋقىمدى جوبالارىنىڭ ءبىرى – تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن ماقساتتاردى جۇزەگە  اسىرۋ.

قازاقستان ايماقتا رەسمي تۇردە الەمدەگى ەڭ ءىرى حالىقارالىق ۇيىمنىڭ رەسمي ورتالىعىن ورنالاستىرۋ ارقىلى الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ وڭىرگە قاتىستى كوزقاراسىن وزگەرتۋگە قول جەتكىزىپ وتىر. بۇۇ-نىڭ الماتىداعى ورتالىعى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە تەك قازاقستان بويىنشا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جاھان جۇرتىنىڭ نازارىن تۇتاس ورتالىق ازيا جانە اۋعانىستانداعى ماسەلەلەرگە اۋدارۋدا ماڭىزى ەرەكشە ەكەندىگى ايقىن. قازاقستان باستاماسىنىڭ بۇۇ دەڭگەيىندە قولداۋ تابۋى، الماتى قالاسىن كوپجاقتى ديپلوماتيانىڭ ورتالىعى رەتىندە بولاشاقتا اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدا ماڭىزىن كورسەتەدى.

بۇۇ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ قۇرىلۋى قازاقستاننىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرادى. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ الماتىعا شوعىرلانۋى قالانى جاڭا ەكونوميكالىق ورتالىققا اينالدىرادى، بۇل ءوز كەزەگىندە:

· حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جانە ترانسۇلتتىق كورپوراسيالاردىڭ الماتىعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن بولادى؛

· جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ قۇرىلۋىنا جانە جوعارى بىلىكتى مامانداردىڭ قازاقستانعا كەلۋىنە تىكەلەي ىقپال ەتەدى؛

·  عىلىمي-زەرتتەۋ جانە يننوۆاسيالىق جوبالاردى دامىتۋعا سەرپىن بەرەدى.

بۇۇ، تۇراقتى دامۋ باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن،  «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ، «سيفرلاندىرۋ» جانە «يننوۆاسيالىق سەكتوردى دامىتۋ» سىندى باعىتتا ەلىمىزدىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالارىمەن ۇندەس كەلەدى.

قالامىزدىڭ ديپلوماتيالىق الەۋەتىنىڭ بەلگىسىنە اينالعان، بۇۇ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ اشىلۋى – ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق بەدەلىن ارتتىراتىن، الەمدىك قاۋىمداستىق تاراپىنان ەلىمىزگە ارتىلعان سەنىم ەكەندىگى انىق. 

اتالمىش الاڭ اياسىندا بولاشاقتا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستانداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە، ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا جانە ستراتەگيالىق شەشىمدەر جۇزەگە اساتىن بولادى. قازاقستان «ورتا دەرجاۆا» رەتىندەگى ىقپالى ارتىپ، كوپجاقتى ديپلوماتياداعى ىقپالى كۇشەيۋى  تەك ەلىمىز ءۇشىن عانا، تۇتاس  ورتالىق ازيا ايماعى ءۇشىن ماڭىزدى گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق ماڭىزعا يە قادام دەپ بىلەمىز.