اكادەميك شورا سارىبايەۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل
پروفەسسور شورا شامعالي ۇلىنىڭ ەسىمى اۋىزعا ىلىنگەندە كوز الدىڭا قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ تۇتاس ءبىر كەزەڭى كەلەدى. اكادەميك ش.سارىبايەۆ ءتىل ءبىلىمى سالاسىندا ورنى بولەك تۇلعا بولدى. عالىمنىڭ ەڭبەكتەرى بۇگىندە دە قولدانىستاعى ءتىل عىلىمىندا قىزمەت ەتىپ كەلەدى. بيىل ايتۋلى عالىمنىڭ ومىرگە كەلگەنىنە عاسىر تولىپ وتىر. ال الماتىدا اكادەميك ش.سارىبايەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا بايلانىستى عىلىمي-تانىمدىق ءىس-شارالار باستالىپ تا كەتتى.
بەسىنشى ناۋرىز كۇنى الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا ا.بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «ءتىلتانىمدىق مەكتەپ: اكادەميك شورا شامعالي ۇلى سارىبايەۆ» اتتى عىلىمي-پراكتيكالىق «دوڭگەلەك ۇستەل» ءوتتى. «دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ» مودەراتورلىق تىزگىنىن ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگ-عالىم انار فازىلجان ۇستادى. جيىندا قازاقستاننىڭ جانە باۋىرلاس مەملەكەتتەردىڭ عالىمدارى، شورا شامعالي ۇلىنىڭ تۋىستارى ءسوز الدى. اكادەميك تۋرالى بەينەبايان كورسەتىلىپ، رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ ءراسىمى قاتار ءوتتى.
عىلىمي-تانىمدىق ءىس-شارادا پروفەسسور-عالىمدار «عىلىمنىڭ وشپەس شىراعى»، «اكادەميك شورا سارىبايەۆ: ۇلتتىق قۇندىلىقتار ماسەلەلەرى»، «شورا سارىبايەۆ جانە قازاق ديالەكتولوگياسى» تاقىرىپتارىندا باياندامالار جاسادى. بايانداما جاساعاندار، شىعىپ سويلەۋشىلەر قاتارىندا اكادەميكتەر ز.بازاربايەۆا، ك.قۇرمانالييەۆ، پروفەسسورلار ق.كۇدەرينوۆا، ن.ءۋالي، ج.مانكەيەۆا، ە.وماروۆ، م.مالباقوۆ بولدى.
وسى جيىن ورتاسىندا اكادەميكتىڭ قىزى، پروفەسسور مايرا سارىبايەۆانىڭ «فيلولوگتىڭ الەمى: شورا سارىبايەۆ» اتتى جاڭا كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلىپ، عىلىمي ورتاداعى كوپشىلىككە جول تارتتى. بۇل دا بولسا عالىمنىڭ عاسىر تويىندا شاشىلعان شاشۋ سىندى ەستە قالدى. سونىمەن بىرگە، ءتىل عالىمىنىڭ ۇلى قازاقستاننىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، ازيا كەڭەسى باس حاتشىسى قايرات شورا ۇلى سارىبايەۆ اكە جانە تۇلعا جايىندا جۇرەكجاردى ەستەلىك ايتتى.
ۇرپاققا ۇلاسقان تەكتىلىك
شورا سارىبايەۆ جونىندە ءسوز قوزعاعاۋ ءۇشىن ۇلكەن لينگۆيست عالىمنىڭ تەرەڭ ءبىلىمدى زيالى رەتىندە قالىپتاسۋ جولىن تىم ارىدەن باستاۋعا تۋرا كەلەتىندەي. ءوزى ءبىر داۋىردە قازاق زيالىلارى رۋحاني استانا رەتىندە توپتاسقان تاشكەندە سوناۋ 1925 جىلدىڭ كوكتەمىندە تەكتى اۋلەتتە دۇنيەگە كەلگەن. شورا سارىبايەۆتىڭ اكەسى شامعاليدىڭ ءوزى دە «ورىس مەكتەپتەرىندە قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ ادىستەمەسى» تاقىرىبىندا ديسسەرتاسيا قورعاعان تۇڭعىش قازاق ەدى. سونداي باستاۋدان تاربيەنىڭ تۇنىعىن ىشكەن شورانىڭ، باۋىرلارىنىڭ باسقاداي بوپ قالىپتاسۋى مۇمكىن ەمەس تە ەدى. «شورا شامعالي ۇلىنىڭ ءىنىسى، تانىمال ونەر قايراتكەرى بولات سارىبايەۆ – قازاق حالقىنىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى مەن ءداستۇرلى قازاق مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ جاندانۋىنا ايتارلىقتاي ەڭبەك سىڭىرگەن ساڭلاق..» دەپ كەلتىرەدى اكادەميك زەينەپ بازاربايەۆا. تەكتىنىڭ ءىزى، كومپوزيتور تالعات سارىبايەۆ بولسا قازاق مادەنيەتىندە «گۇلدەر»، «اراي»، «جەتىگەن» انسامبلدەرىنىڭ قۇرىلۋىنا مۇرىندىق بوپ، حالىق اندەرى مەن قازاق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرىن ەسترادالىق ۇلگىدە وڭدەپ، تارالۋىن قامتاماسىز ەتكەن. شورا شامعالي ۇلىنىڭ ۇلى قايرات بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ديپلومات.
ۇرپاق ساباقتاستىعى وسىلاي قالىپتاسقان ەدى. اكادەميك شورا سارىبايەۆ عىلىمعا ديالەكتولوگيا، لەكسيكولوگيا، التاي تىلدەرىن، تىلدەر تاريحىن مەڭگەرىپ كەلگەن عالىم. عالىم 300-دەن استام عىلىمي ماقالانىڭ، جيىرمادان استام مونوگرافيانىڭ اۆتورى. عالىمنىڭ ەڭبەكتەرى وزبەك، اراب، قىرعىز، تاتار، تۇرىك تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، سول ەلدەردىڭ قاجەتىنە جاراۋدا.
ش.سارىبايەۆ قازاق ءتىل ءبىلىمى عىلىمى مەن قازاق قوعامىندا وشپەستەي ءىز قالدىرعان تۇلعا. ول – ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەمىگى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسر، قازاق كسر ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى، ق ر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى. كوپتەگەن شاكىرت تاربيەلەپ، ولاردىڭ عىلىمعا كەلۋىنە كومەكتەسكەن ۇستاز.
توقساننان اسىپ عۇمىر كەشىپ، ارتىندا مول مۇرا قالدىرعان عالىمنىڭ ەسىمى ەل جادىنان وشپەيدى.
ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، عالىم انار فازىلجان – «ءبىزدىڭ ۇلكەن عالىم-ۇستاز شورا شامعالي ۇلىنىڭ ەسىمىن اۋىزعا المايتىن، عالىمعا ارقا سۇيەمەيتىن كۇنىمىز جوق..»، – دەگەن بولاتىن.
وسىنداي ۇرپاق ساباقتاستىعى، عىلىم جالعاستىعى ۇزاعىنان بولسىن.
