نەمەسە ەلەكتروندى تولەم كارتاسى تۋرالى بىرەر ءسوز
ءقازىر قالتاڭىزدا سيفرلى تولەم كارتاسى نەمەسە ۇيالى تەلەفونىڭىزدا ءموبيلدى قوسىمشا بولسا، الماتى اۆتوبۋستارىندا، تروللەيبۋستا، مەترودا ءجۇرۋ قۇنى 100 تەڭگە. ال كارتاڭىز، ءموبيلدى قوسىمشاڭىز بولماسا، جۇرگىزۋشىگە قولما-قول 200 تەڭگە تولەپ، قولىڭىزعا تۇبىرتەك-بيلەتىڭىزدى الاسىز. قايسىسى ءتيىمدى؟ ارينە، كارتامەن تولەيتىن 100 تەڭگە ءتيىمدى. ال كۇنىگە بىرنەشە كولىككە وتىراتىن بولساڭىز، قولما-قول تولەنەتىن 200 تەڭگە قالتاڭىزعا اجەپتاۋىر سالماق سالاتىنى انىق.
اسپاندا دا، جەردە دە...
№203 اۆتوبۋستا كەلە جاتىرمىز. كەزەكتى ايالدامادان ەسىك اشىلعاندا، «سالاماتسىزدار ما، قۇرمەتتى جولاۋشىلار! «وڭاي» كارتالارىڭىزدى، بيلەتتەرىڭىزدى، سمس-تولەمدەرىڭىزدى تەكسەرىسكە دايىنداپ وتىرىڭىزدار!» دەگەن داۋىس ساڭق ەتە قالدى. «وڭاي» دەگەن جازۋى بار سارى جيلەت كيگەن جىگىت دەرەۋ تەكسەرىسكە كوشتى. ءبارىمىز ءتارتىپتى وقۋشىداي، قالتامىزعا قاراي جۇگىرىپ، ءبىرىمىز جول ءجۇرۋ كارتامىزدى، ەندى ءبىرىمىز بيلەتىمىزدى شىعارا باستادىق. جانىمدا وتىرعان ايەل:
– قايتا-قايتا تەكسەرە بەرەسىڭدەر مە؟! ءقازىر عانا تەكسەردىڭدەر عوي! – دەپ سويلەپ قالدى.
– اپاي، بۇل – مەنىڭ جۇمىسىم. ول تەكسەرىستەن بەرى جولاي قانشاما ادام كىرىپ، قانشاما جولاۋشى شىعىپ جاتىر. تەكسەرۋگە مىندەتتىمىز، – دەپ، الگى باقىلاۋشى جىگىت قولىنداعى اپپاراتىنا ءبىزدىڭ «وڭاي» كارتامىزدى تاقاپ، «ديڭ» دەگەن دىبىس شىققان سوڭ ارى قاراي كەتە باردى.
«وسى باقىلاۋشىلاردىڭ جۇمىسى قالاي رەتتەلەدى ەكەن؟ كۇنىگە قانشا بيلەتتى تەكسەرگەندىگى تۋرالى اقپارات الگى قولىنداعى اپپاراتقا جازىلىپ قالا ما سوندا، ەسەپتى سول بويىنشا بەرەتىن بولىپ تۇر-اۋ» دەپ قويامىن ىشتەي جۋرناليستىك اۋەستىكپەن.
ايالداماعا تۇسە بەرگەنىمدە، قارسى الدىمدا الگىندەي سارى جيلەت كيگەن ەكى تەكسەءرۋشى تۇر ەكەن. سوزگە تارتتىم. ماقپال ەسىمدى باقىلاۋشى اقكوڭىل ايەل سالدىرلاپ الا ءجونەلدى.
– سەگىز ساعات لينيادا بولامىز. وزىمىزگە تيەسىلى اۆتوبۋس مارشرۋتتارى بار، سوعان ءمىنىپ، ءتۇسىپ، تەكسەرىپ وتىرامىز.
– جول اقىسىن تولەمەگەندەردى قايتەسىزدەر؟
– ءتۇسىرىپ كەتەمىز.
– بالكىم، شىن مانىندە ول ادام اقشادان قىسىلىپ تۇرعان شىعار، جاعدايىنا قارايسىزدار ما؟
– قارايتىن نەسى بار، ءقازىر كەز كەلگەن ادامدا ۇيالى تەلەفون بار، تۋىسىنا، نە تانىسىنا حابارلاسا سالۋىنا بولادى. «كاspi Gold» دەگەن تاعى بار. كوشەلەردە تەرمينالدار دا تولىپ تۇر. «وڭاي» كارتاڭىزعا كۇندىز بە، ءتۇن بە، قارامايسىز، اسپاندا دا، جەردە دە اقشا سالا بەرەسىز، – دەدى قولىندا ەلەكتروندى تەكسەرۋ اپپاراتى بار ءمادينا.
ءيا، راس. باسى-ارتىق ايتار ءۋاجىمىز جوق. مىنە، سيفرلاندىرۋدىڭ جەمىسى!
«وڭايمەن» وڭاي
جالپى، الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى «وڭاي» كولىك كارتاسى جۇيەسىنە وسىدان تۋرا 7 جىل بۇرىن، 2016 جىلى كوشكەن بولاتىن.
الەمنىڭ ءىرى قالالارىندا وسىعان ۇقساس تولەم جۇيەلەرى بۇرىننان بار. ماسەلەن، رەسەيدىڭ ماسكەۋ قالاسىندا «ترويكا» قوعامدىق كولىك كارتاسى قولدانىستا. لوندوندا – «Qyster»، ستامبۋلدا «IstanbulKart» دەيدى. سينگاپۋر، گونكونگ نەمەسە وڭتۇستىك-شىعىس ازياداعى دامىعان مەملەكەتتەردىڭ بارلىعى كارتا ارقىلى جول اقىسىن تولەۋ جۇيەسىنە الدەقاشان كوشىپ العان.
الماتى – قازاقستانداعى ەلەكتروندى كارتا جۇيەسىنە كوشكەن العاشقى قالا. ال اتالعان جۇيەنى ەنگىزۋدەگى باستى ماقسات – قوعامدىق كولىكپەن تاسىمالداۋ سالاسىنداعى قارجى اينالىمىن كولەڭكەلى نارىقتان شىعارىپ، سول ارقىلى قالا بيۋدجەتىنە تۇسەتىن قاراجات كولەمىن ارتتىرۋ بولاتىن. سول سەنىم اقتالدى ما؟ ول تۋرالى ءسال كەيىنىرەك.
كولەڭكەلى بيزنەستى «سۋ بەتىنە» شىعاردى
ەسىڭىزدە مە، وسى «وڭاي» تولەم جۇيەسى ەڭ العاش ەنگىزىلگەندە تۇرعىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ نارازىلىق بىلدىرگەنى؟ ءتىپتى، قولما-قول اقشادان قاعىلعان جەكە مەنشىك اۆتوپارك جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ اراسىندا جولعا شىقپايمىز دەپ مىنەز كورسەتكەندەرى دە بار. العاشقىدا ءار قوعامدىق كولىكتىڭ كوندۋكتورى كاسسالىق اپپارات ارقىلى بيلەت كەسىپ بەرگەنىمەن، ونىسىن كەيدە ءتۇسىپ بارا جاتقان جولاۋشىدان قايتارىپ الىپ، كەلەسى جولاۋشىعا ۇسىنا قوياتىنىن دا كوز كوردى.
ءيا، قالا جۇرتى العاشىندا جاڭا جۇيەگە توسىرقاي قاراپ، سەنىمسىزدىك تانىتتى. بۇرىنعىداي قولما-قول اقشا تولەگەندى قولايلى كوردى. ءبىراق قالا بيلىگى شەگىنگەن جوق، ارنايى رەيدتەر ۇيىمداستىرىپ، ناتيجەسىندە جول اقىسىن تولەمەگەن جولاۋشىلاردىڭ ءارقايسىسىنا ەكى ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە، ياعني 4242 تەڭگە ايىپپۇل سالا باستادى. سونداي-اق، اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسى كولىگىندە ەلەكتروندى بيلەت قۇرىلعىسى بۇزىلىپ قالعانىنا قاراماستان باعىتىن جالعاستىرىپ، جولاۋشىلاردان قولما-قول اقشا العانى انىقتالسا، 10 605 تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل ارقالادى.
ايتپاقشى، وسى جۇيەنى ەنگىزەردە ساراپشىلار قولما-قول تولەم كەزىندەگى ءتۇسىمنىڭ 30%-ى جەكەلەگەن ادامداردىڭ قالتاسىنا كەتىپ جاتىر دەپ بولجاپ كەلگەن. ال «وڭاي» ەنگىزىلگەندە قولما-قول تولەمنەن تۇسكەن پايدانىڭ 60%-دان استامى جەكە قالتاعا كەتىپ جاتقانى اشكەرە بولعان.
«وڭاي» كارتاسى العاش قولدانىسقا ەنگەن 10 كۇن ىشىندە-اق قالا بيۋدجەتىنە 67 ملن تەڭگەدەن استام قارجى تۇسكەن ەكەن.
جول اقىسىن جەمەڭىز!
«وڭاي» تولەم جۇيەسى قىرۋار قارجىنى كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ قالتارىسىنان شىعارىپ، قالاداعى توزىعى جەتىپ سالدىرلاپ قالعان اۆتوبۋستاردىڭ جاڭارۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزدى. ماسەلەن، كەيىنگى 4 جىلدا قالانىڭ جىلجىمالى قۇرامى 95%-عا جاڭاردى، 2،5 مىڭ اۆتوبۋس ساتىپ الىندى. ءسويتىپ، حالىق ءوز اقشاسىنىڭ قايدا جۇمسالىپ جاتقانىن ءبىلەدى. ياعني الماتىلىقتار ءوز قاراجاتىنىڭ وزدەرىنە ساپالى قىزمەت رەتىندە قايتىپ جاتقانىن بىلەدى.
مەن الماتى ىرگەسىندەگى تالعار اۋدانىندا تۇرامىن. بيىلدان باستاپ اۋدان ورتالىعى – تالعار مەن سول قالاعا شەكتەسىپ جاتقان ەكى شاعىن اۋىل مەن ساياجايلارعا جولاۋشىلار تاسىمالدايتىن اۆتوبۋستار ەلەكتروندى ءتولەم جۇيەسىنە كوشتى. ءسويتىپ، اۋىل جۇرتى دا سيفرلاندىرۋ جەمىسىن كورىپ جاتىر. ۇلكەننىڭ دە، ستۋدەنت، وقۋشىنىڭ قولىندا دا ەلەكتروندى كارتا. جولاقىسىن قولما-قول تولەپ جاتقان ادامدار بىرەن-ساران عانا كەزدەسەدى. دەمەك، ءتيىمدى ءادىس بارىمىزگە جاعىپ تۇر.
وسى ورايدا كوكەيگە كەلىپ قالعان ءبىر ويىمىزدى دا ايتا كەتسەك. قوعامدىق كولىكتەردە جولاقىسىن تولەمەيتىندەر، تەك سارى جيلەت كيگەن باقىلاۋشى كىرىپ كەلگەن ساتتە عانا «وڭايىن» باسا قوياتىن نەمەسە ەسىك-تەرەزەگە جاپسىرىلعان QR كودقا تەلەفوندارىنىڭ بەتىن تاقاي قوياتىن جولاۋشىلار دا بار. ەگەر سول اۆتوبۋس نە تروللەيبۋس بولماسا، دىتتەگەن جەرىمىزگە جەتە الماس ەدىك. ال جەتە الماساق، سول كۇنگە جوسپارلاعان بارلىق شارۋاڭىز اياقسىز قالدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان جول اقىسىن جەمەگەن دۇرىس-اق. ءارى قولايلى ءومىر سۇرۋىمىزگە ءارقايسىسىمىز سول 100 تەڭگە ارقىلى ۇلەس قوسىپ جاتقانىمىزدى دا ەسكەرىپ جۇرەيىك.
جولىڭىز بولسىن!
تاقىرىپقا وريى
بيبىگۇل ءتۇنعاتار، الاتاۋ اۋدانىنداعى «شاڭىراق» ىقشاماۋدانىنىڭ تۇرعىنى، كوپبالالى انا:
قوعامدىق كولىك مادەنيەتىن قالىپتاستىردى
«وڭايدىڭ» جولاۋشىلار ءۇشىن وتە ءتيىمدى ەكەنىن ۋاقىتتىڭ ءوزى دالەلدەپ بەردى. بىرىنشىدەن، قوعامدىق كولىك ءمادەنيەتىن قالىپتاستىردى دەسەم، ارتىق بولماس. بۇرىن جۇرگىزۋشىلەردىڭ جانىندا ءبىر-بىر كوندۋكتور بولاتىن. كوبىسى قىز-كەلىنشەكتەر. ەسىك كوزىندە اياعىن كوتەرىپ قويىپ، ءبىر قولىمەن شەمىشكەسىن شاعىپ، ەكىنشى قولىمەن اقشا جيناپ وتىراتىن جاپ-جاس ايەلدەرگە قاراپ تالاي قىنجىلعان ساتتەرىم دە بولعان. قوعامدىق كولىكتە قۇددى جۇرگىزۋشى ەكەۋى عانا كەلە جاتقانداي ايقايلاپ اڭگىمەلەسەتىندەرى دە بار- تىن. ودان قالدى، جولاۋشىلارمەن داۋىس كوتەرىپ بالاعاتتاسىپ جاتاتىن. ءقازىر مۇنىڭ ءبىرى دە جوق. جۇرگىزۋشى ءوز تىزگىنىنە يە. ال جولاۋشىلار اۆتوبۋسقا مىنە سالىپ، «وڭايىن» سارى تەرمينالىنا تاقاپ، ءارى قاراي وتە بەرەدى. كىسى اياعى كوپ ورتادا، تار جەردە، كولىك ەسىگى اشىلىپ، جابىلىپ جاتقان قاربالاس ساتتە ءسىز قالتاڭىزدى اقتارىپ تيىن- تەبەن ىزدەپ اۋرەلەنبەيسىز، وسىلاي ءتولەم جاساي قوياسىز. وركەنيەت دەگەن وسى عوي!