ادام اعزاسىنا پايدالى التى جەمىس

قانداي جەمىس قانداي دارۋمەنگە باي جانە ادامنىڭ قاي ورگانىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

قۇرما

«قۇرمانىڭ ءدىڭىن وزىڭە قاراي سىلكى. ساعان جاڭا پىسكەن قۇرما تۇسەدى. (قۇرمادان) جە، سۋ ءىش ءارى تىنىشتىققا بولەن!» («ءماريام» سۇرەسى، 25-26 اياتتار).

قۇرمانى ءتۇرلى مينەرالدار مەن دارۋمەندەردىڭ قويماسى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ونىڭ قۇرامىندا مىس، تەمىر، ماگنيي، مىرىش، مارگانەس، فوسفور، ناتريي، اليۋمينيي، كادميي، كوبالت، كۇكىرت، بور ت.ب. مينەرالدارمەن قاتار المادا، باناندا، اپەلسيندە جوق 23 امين قىشقىلى بار. سونداي-اق ا، ۆ1، ۆ2، ۆ3، ۆ6، PP دارۋمەنىنە دە وتە باي. عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنشە، 10 ءتۇيىر قۇرما ادامعا ماگنيي، مىس جانە كۇكىرتتىڭ تاۋلىكتىك مولشەرىن بەرە الادى.

ەر ادامدار جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنا بەيىم كەلەتىنى بۇگىندە ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس. مۇنى ستاتيستيكالىق دەرەكتەر دە راستايدى. ال قۇرمادا كوپ مولشەردە كەزدەسەتىن كاليي جۇرەك بۇلشىقەتىنىڭ جۇمىسىن جاقسارتىپ، قىسىمدى قالىپقا كەلتىرەدى. ماگنيي كۇيزەلىستى جەڭۋگە كومەكتەسەدى. سوندىقتان دارىگەرلەرەر ادامدارعا قۇرمانى كوبىرەك جەۋگە كەڭەس بەرەدى.

قۇرما قارتايۋ پروسەسىن باسەڭدەتەدى. انتيوكسيدانتتار (ا، س دارۋمەندەرى)، پوليقانىقپاعان ماي قىشقىلدارىنىڭ تەرىنىڭ جاقسى ساقتالۋىنا پايداسى بار. قۇرما اعزاداعى يود تاپشىلىعىن جويۋعا كومەكتەسەتىن جەمىستەر تىزىمىندە كوش باستاپ تۇر. سونداي-اق قۇرما قۇرامىنداعى ۆ دارۋمەنى مەن ماگنيي سەروتونين سينتەزىنە قاتىسىپ، ادامعا «قۋانىش گورمونىن» سىيلايدى.

ءىنجىر

«انت ەتەمىن ءىنجىر جانە زايتۇنمەن» («تين» سۇرەسى، 1-ايات).

ءىنجىر دە ءتۇرلى دارۋمەنگە باي. اتاپ ايتساق، قۇرامىندا C، B1، B2 دارۋمەندەرىمەن قاتار كاروتين، كالسيي، كاليي، فوسفور، قانت پەن پەكتين بار. ءىنجىردىڭ قۇرامىنداعى ەفير مايى قاننىڭ قويۋلانۋىنا جول بەرمەيدى. ءىنجىر فارماسيەۆتيكالىق قۇندىلىققا يە بولعاندىقتان، ادام دەنساۋلىعىندا ەرەكشە ءرول اتقارادى. ءىنجىر قاقىرىقتى ءتۇسىرىپ، تاماق، كەۋدە، سۋىق تيۋ، تۇماۋ اۋرۋلارىنىڭ الدىن الادى. جوتەلدى باسۋعا كومەكتەسەدى. ءىنجىردىڭ جۇكتى نەمەسە بالا ەمىزەتىن انالار ءۇشىن وراسان زور پايداسى بار. ءىنجىر قان قىسىمىن تومەندەتۋگە، قانداعى قانت دەڭگەيىن باقىلاۋعا كومەكتەسەدى. ءبىرىنشى دارەجەلى قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ون ادامعا تاڭعى اسقا ءىنجىر جاپىراعىنان ازىرلەنگەن شاي بەرگەن كەزدە ولاردىڭ ينسۋلينگە دەگەن قاجەتتىلىگى تومەندەگەن.

ءىنجىر جۇرەكتىڭ جاقسى جۇمىس ىستەۋىنە اسەر ەتەدى. سەبەبى قۇرامىندا كاليي كوپ بولعاندىقتان، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنا تاپتىرماس ەم. مۇنى بۇگىندە مەديسينا عىلىمى دا راستايدى. يسلام تاريحشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، ەسكەندىر زۇلقارنايىن جورىققا شىققاندا اس ورنىنا پايداسى مول، الىپ جۇرۋگە ىڭعايلى ءارى تويىمدى ازىق رەتىندە وسى ءىنجىردى كوپ پايدالانعان ەكەن.

ءزايتۇن

«...سونداي-اق جۇزىمنەن باقتار جانە بىر-بىرىنە ۇقسايتىن، ۇقسامايتىن ءزايتۇن مەن انار شىعارامىز. ولاردىڭ جەمىس سالعان جانە جەمىسى ءپىسىپ جەتىلگەن كەزىنە نازار سالىڭدار...» («ءانعام» سۇرەسى، 99-ايات).

ءزايتۇن مايىندا كوپ كەزدەسەتىن لينولەي قىشقىلى حولەستەريندى ازايتادى. جارانىڭ تەز جازىلۋىن قامتاماسىز ەتىپ، كوزدىڭ وتكىرلىگىن كۇشەيتەدى. ال ونىڭ قۇرامىنداعى فەنولدار يممۋنيتەتتى كوتەرىپ، كارىلىكتى باياۋلاتادى. ءزايتۇننىڭ مونوقانىقپاعان مايلارىن قۋىرۋعا
دا، تابيعي كۇيىندە دە پايدالانۋعا بولادى. اعزاڭىز وزىنە كەرەگىن الىپ، ارتىعىن قابىلدامايدى.

ءزايتۇننىڭ قاسيەتىنە قاراپ ونى سۇلۋلىق قۇپياسى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ونىڭ قۇرامىنداعى ا جانە ۆ دارۋمەندەرى تەرىگە جاعىمدى اسەر ەتەدى، شاشتى نىعايتىپ، ءوسۋىن تەزدەتەدى جانە جىلتىراتادى. ال ونىڭ مونوقانىقپاعان مايلارىنداعى ا جانە ە دارۋمەندەرى ايەلدىڭ جۇكتى بولۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرادى. ۆ6 دارۋمەنى جۇكتىلىك كەزىندەگى ۆاريكوز بەن ترومبوزدىڭ الدىن الادى. ءزايتۇن مايىن تاماقپەن بىرگە كۇنىنە كەم دەگەندە ءبىر رەت قولدانۋ – ايەلدەردىڭ ومىراۋ بەزى وبىرىنىڭ الدىن الادى. سەبەبى ءزايتۇن ومىراۋ بەزى وبىرىنىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولاتىن HER-2/neu ونكوگەنىنە قارسى تۇرۋعا قاۋقارلى.

ءزايتۇندى پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) دا جاقسى كورىپ، كۇندەلىكتى قولدانعان. حاديستەردە بۇل مايدى بەت كۇتىمىنە، شاش، قاس كۇتىمىنە پايدالانۋ كەرەكتىگى ايتىلادى. «ءزايتۇن مايىن جەڭدەر، ونى دەنەگە جاعىڭدار، ويتكەنى ول – مۇباراك اعاش»، – دەگەن (تەرميزي). تاعى ءبىر حاديسىندە اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ءزايتۇن مايىن جەڭدەر، ونى دەنەگە جاعىڭدار. راسىندا ونىڭ بويىندا جەتپىس ءتۇرلى دەرتكە شيپا بار. ونىڭ ىشىندە الاپەس (اۋرۋىنا دا ەم)»، – دەگەن.

بانان

«...جانە جەمىستەرى شوعىرلانعان بانان اعاشتارى اراسىندا» («ۋاقيعا» سۇرەسى، 29-ايات).

بانان – ءدامدى ءارى جەڭىل جەمىس. اعزادا تەز قورىتىلۋمەن قاتار دەنساۋلىققا دا اسا پايدالى. جەمىستىڭ 100 گراممىندا 376 ميلليگرامم كاليي بار، بۇل شامادان ارتىق سۇيىقتىقتى اعزادان شىعارۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى. بانان جارانى جازادى، ويتكەنى ونىڭ قۇرامىندا وسى اۋرۋدى تۋدىراتىن باكتەريالارعا قارسى تۇراتىن زاتتار بار. تروپيكالىق ەلدەردە باناننىڭ ەزبەسى نارەستەنىڭ تاماعى بولىپ ەسەپتەلەدى. سەبەبى بانان اللەرگيا تۋدىرمايدى جانە بالانىڭ اعزاسىن پايدالى زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى. سونداي-اق تروپيكالىق جەمىس كوزگە دە ەرەكشە پايدالى. ادەتتە ءسابىز كوزگە وڭ اسەر ەتسە دە، باناندار تورلى قابىقتىڭ زاقىمدانۋى جانە ورتالىق كورۋ قابىلەتىنىڭ بۇزىلۋىمەن كۇرەسەدى.

دەنەگە ۆ6 دارۋمەنى جەتپەسە ادام قاتتى شارشاپ، قيمىلى باياۋلاپ، ۇيقىسىزدىققا، انەميانى ۇشىراپ، بۇيرەگىنە تاس جينالادى. ال باناننىڭ قۇرامىندا ۆ6 دارۋمەنىنىڭ جوعارى دوزاسى بار. باناندى كوبىنە اعاش دەپ اتايدى. دەگەنمەن بۇل – شىن مانىندە بيىكتىگى 6-7 مەترگە جەتەتىن كوپجىلدىق، وتە ۇلكەن شوپتەسىن وسىمدىك.

انار

«ول ەكەۋىندە جەمىستەر، قۇرما جانە انار بار» («راحمان» سۇرەسى، 68-سۇرە).

اناردىڭ قۇرامىندا ا، ۆ، س، ە دارۋمەندەرى مەن كاليي، يود، تەمىر، كرەمنيي، كالسيي سياقتى مينەرالدى زاتتار بار. سونداي-اق بۇل جەمىستىڭ قۇرامىندا زياندى اسەرلەر مەن توكسيندەردەن ءتيىمدى قورعايتىن جانە ەرتە قارتايۋدىڭ الدىن الاتىن ەكى زات بار. زەرتتەۋلەرگە سايكەس، انار شىرىنى مەن قابىعىندا كەزدەسەتىن پۋنيكالاگين جاسىل شاي مەن قىزىل شاراپقا قاراعاندا انتيوكسيدانتتىق بەلسەندىلىككە يە. بۇل ەكى كومپونەنت تە اعزاعا پايدالى، ءارتۇرلى اۋرۋدىڭ ءقاۋپىن ازايتادى جانە جاسۋشالاردىڭ قالپىنا كەلۋىنە ىقپال ەتەدى. اناردىڭ قۇرامىندا بىردەي پۋنيكالاگيندەردىڭ كوپ بولۋىنا بايلانىستى قابىنۋعا قارسى اسەر ەتەدى. ول قابىنۋ پروسەسىن توقتاتادى جانە يممۋندىق جۇيەنى كۇشەيتەدى. انار جۇرەك-قان تامىر جۇيەسىن نىعايتىپ، قالقانشا بەزىنىڭ قىزمەتى مەن قان قۇرامىن جاقسارتادى. سونىڭ ىشىندە گەموگلوبيننىڭ جوعارىلاۋىنا
ايتارلىقتاي كومەكتەسەدى. جەمىس باكتەرياعا، قابىنۋعا قارسى تۇرا الادى جانە تۋبەركۋلەزدىڭ الدىن الادى. يممۋنيتەتتى ارتتىرىپ، دەنەنى سۋىق تيۋ مەن ۆيرۋستان قورعايدى.

انار شىرىنى اسقازان، بۇيرەك، باۋىر، ءوت، ديابەت، انەميا اۋرۋلارىنا ەم بولادى. سونداي-اق انار شىرىنىن فيزيكالىق، لازەرلىك، حيميالىق تەراپيا مەن رادياسيالىق ساۋلەلەر قابىلداعاننان كەيىن ىشكەن ءجون. سەبەبى انار شىرىنى ەمنەن كەيىن اعزادا قالىپ قويعان زياندى قالدىقتاردىڭ كوزىن جويادى.

ءجۇزىم

«...قۇرما باقتارى جانە جۇزىمدىكتەر جاسادىق جانە ول جەردەن باستاۋلار اعىزدىق» («ءياسين» سۇرەسى، 34-ايات).

ءجۇزىمنىڭ قۇرامىندا ر، س، ۆ1، ۆ2، ۆ6، د، ە، رر دارۋمەندەرى، كاليي، ماگنيي، كالسيي، فوسفور، كوبالت، نيكەل، تيتان، بور، اليۋمينيي، سيليسيي، يود، سينك، كۇكىرت جانە مارگەنەس سەكىلدى ميكروەلەمەنتتەر بار. ءجۇزىم قانداعى ازوت وكسيدىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ، قاننىڭ قويۋلانۋىنىنا جول بەرمەيدى. ءجۇزىم شىرىنىنا كەلەتىن بولساق، ونىڭ اسەرى مەن پايداسى وتە زور. شىرىندى اش قارىنعا ءىشۋ قاجەت. ءجۇزىمنىڭ ءار ءتۇرى وزىندىك ەمدىك قاسيەتكە يە. مىسالى، جاسىل تۇرىنەن الىنعان شىرىن يممۋنيتەتتى كوتەرىپ، سەرگەكتىك پەن كۇش-قۋات سىيلاسا، قارا جۇزىمنەن الىنعان شىرىندى ىسىككە قارسى قولدانىلادى. سونداي-اق ول ميدىڭ جۇمىسى مەن كورۋ قابىلەتىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. قىزىل ءتۇستى ءجۇزىم دەنەنى ميكرواعزالاردان، باكتەريالاردان، ۆيرۋستاردان جانە پارازيتتەردەن قورعايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ءوزىڭىز جاساعان تابيعي شىرىن تۋرالى. ال دۇكەننەن ساتىپ الىنعان شىرىنعا حيميالىق زاتتار، كونسەرۆانتتار، بوياعىشتار قوسىلۋى مۇمكىن.

ءجۇزىم – دارۋمەندەردىڭ، امينقىشقىلدارىنىڭ، ميكروەلەمەنتتەر مەن تالشىقتاردىڭ، پەكتيندەر مەن فەرمەنتتەردىڭ جانە ەفير مايلارىنىڭ قويماسى. تابيعي تۇردە وسكەن ءجۇزىمنىڭ ادام اعزاسىنا تومەندەگىدەي پايداسى بار:

• اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ جۇمىسىن قالىپقا كەلتىرىپ، ءىش قاتۋدىڭ الدىن الادى؛ 


• جۇيكە جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن رەتتەپ، شارشاۋدى باسادى. ادامنىڭ كۇشىن قالپىنا كەلتىرىپ، سەرگىتىپ، جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرادى. 


• اۋىر مەتالداردىڭ جانە راديواكتيۆتىك ساۋلەنىڭ شىعۋىنا كومەكتەسەدى. 


• گەموگلوبين دەڭگەيىن قالىپقا كەلتىرىپ، ءتۇرلى اۋرۋمەن كۇرەسەدى.

دەرەكتەر asylarna.kz سايتىنان الىندى