ايەل – بۇل تەك نازىكتىك پەن سۇلۋلىقتىڭ عانا ەمەس، سونداي-اق اقىل مەن كۇشتىڭ، سابىرلىق پەن مەيىرىمدىلىكتىڭ دە سيمۆولى. تاريح بەتتەرىنە كوز جۇگىرتسەك، ايەلدەر قوعامنىڭ بارلىق سالاسىندا ماڭىزدى ءرول اتقارىپ، عىلىم، ونەر، ساياسات پەن مادەنيەتكە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان. ولار تەك وتباسىنىڭ بەرەكەسى عانا ەمەس، بۇكىل الەمنىڭ دامۋى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى.
بۇل جيناقتالعان قىزىقتى فاكتىلەر ايەل تابيعاتىنىڭ قانشالىقتى ەرەكشە ەكەنىن كورسەتەدى. ايەل جۇرەگىنىڭ جىلدام سوعۋى، ولاردىڭ تۇستەردى جاقسى اجىراتۋى نەمەسە اۋىرسىنۋعا توزىمدىلىگى – مۇنىڭ ءبارى تابيعاتتىڭ عاجايىپ سىيلارىنىڭ ءبىرى. ولاردىڭ ۇزاق ءومىر ءسۇرۋى، كەرەمەت ەستۋ قابىلەتى مەن مىقتى يممۋنيتەتى – ءومىردىڭ ايەلگە بەرگەن ارتىقشىلىقتارى.
ايەلدەر تۋرالى بىرنەشە قىزىقتى فاكتىلەر:
1. ايەلدەردىڭ جۇرەگى ەرلەردەن جىلدام سوعادى. ورتاشا ەسەپپەن العاندا، ايەل جۇرەگى ەر جۇرەگىنەن كوپ سوعۋ جاسايدى، ويتكەنى ونىڭ مولشەرى كىشى جانە زات الماسۋ جىلدامدىعى جوعارى.
2. ايەلدەر تۇستەردى جاقسى اجىراتادى. ايەلدەردە ەكى X-حروموسوما بولعاندىقتان، ءتۇس قابىلداۋ قابىلەتى جاقسى دامىعان، بۇل ولارعا كوپتەگەن رەڭكتەردى كورۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
3. ايەلدەردىڭ تەرىسى جۇقا. ايەلدەر تەرىسى ەرلەردەن شامامەن 25% جۇقا، سوندىقتان ول ىلعالدىلىقتى تەز جوعالتادى جانە اجىمدەرگە كوبىرەك ۇشىرايدى.
4. ايەلدەر ءجيى جىلايدى. ورتاشا ەسەپپەن العاندا، ايەل جىلىنا شامامەن 30–64 رەت جىلايدى، ال ەر ادام – 6–17 رەت. بۇل پرولاكتين گورمونىنىڭ دەڭگەيىمەن بايلانىستى، ول ەموسيالارعا اسەر ەتەدى.
5. ايەل ميى تيىمدىرەك جۇمىس ىستەيدى. ايەل ميى ەر ميىنان كىشى بولسا دا، جارتىشارلار اراسىندا كوبىرەك بايلانىستارعا يە، بۇل كوپ تاپسىرمالى جۇمىستى جانە ەموسيونالدىق ينتەللەكتىنى جاقسارتادى.
6. ايەلدەر يممۋندىق جۇيەسى مىقتىراق. ەستروگەننىڭ جوعارى دەڭگەيى قابىنۋ پروسەستەرىن تەجەۋى ارقاسىندا، ايەلدەر ينفەكسيالىق اۋرۋلارعا سيرەك ۇشىرايدى.
7. ايەلدەر ۇزاق ءومىر سۇرەدى. كوپتەگەن ەلدەردە ايەلدەر ەرلەردەن ورتاشا العاندا 5–7 جىلعا ۇزاق ءومىر سۇرەدى. بۇل گەنەتيكالىق فاكتورلار مەن ءومىر سالتىنا بايلانىستى.
8. ايەلدەردىڭ ەستۋ قابىلەتى جاقسى. ولار جوعارى جيىلىكتەردى جاقسى ەستىپ، داۋىستاعى ەموسيونالدىق رەڭكتەردى اجىراتا الادى.
9. ايەلدەر فيزيكالىق اۋىرسىنۋدى كۇشتىرەك سەزىنۋى مۇمكىن، ءبىراق ونى جاقسى جەڭەدى. ولاردا اۋىرسىنۋ رەسەپتورلارى كوپ، ءبىراق ەستروگەننىڭ اسەرىنەن جانە اۋىرسىنۋ شەگى جوعارى بولعاندىقتان، اۋىرسىنۋدى تيىمدىرەك شىدايدى.
10. ءبىرىنشى بولىپ سىرانى ويلاپ تاپقان دا - ايەلدەر. ەجەلگى ۋاقىتتا سىرانى ايەلدەر دايىنداعان، جانە شۋمەر مادەنيەتىندە ءتىپتى سىرا دايىنداۋ قۇدايى – نينكاسي بولعان.
سىزگە قاي فاكتى ۇنادى؟