Resmı, beıresmı málimetterge súıensek, Ózbekstan, Reseı, Qytaıdyń ózinde 5 mıllıonnan asa qazaq bar. Atajurtynan qol úzip, túrli sebeptermen jer jahannyń túkpir-túkpirinde tarydaı shashylyp júrgen qandasty uıystyratyn bir-aq qudiret bolsa, ol - til. Uıysý úshin áýeli uǵysa alý kerek. Al uǵysýy, ózge elde júrip óz ana tilinen qol úzip qalmaýlary úshin tıisti jaǵdaı jasaý - bizdiń mindet.
Dúnıe júzinde belgili bir halyqtyń tilin, ádebıetin, mádenıetin, tarıhyn, ádet-ǵurpyn, salt-dástúrin nasıhattaýǵa baǵytalǵan ınstıtýttar barshylyq.
Oǵan mysal retinde túriktiń Iýnýs Emre ınstıtýtyn, nemistiń Góte jáne ıspanıalyq Servantes ınstıtýttaryn keltirýge bolady. Bular tek til úıretýmen shektelmeıdi, mádenıet, óner salasyndaǵy elaralyq ózara áriptestikti odan ári damytýdy, dostyqty nyǵaıtýdy maqsat etedi.
Osy oraıda Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Til saıasaty komıteti elimizdegi til saıasatyn júzege asyrýdyń 2020 - 2025 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy aıasynda 2020 jyldan bastap «Abaı ınstıtýty» ashyq bilim berý-tanymdyq jobasyn júzege asyra bastady.
Til saıasaty komıtetiniń úılestirýimen Qazaqstan Respýblıkasynyń elshilikteri arqyly búkil álem boıynsha qazaq tilin, ádebıeti men mádenıetin nasıhattaý, shetelderdegi qazaq ırredentalarynyń (dıaspora), shetel azamattarynyń qazaq tilin meńgerýlerine jaǵdaı jasaý, Abaıdyń shyǵarmashylyǵy men ıdeıalaryn tanystyrý, sol arqyly elimizdi nasıhattaý – «Abaı ınstıtýtynyń» basty maqsaty.
«Abaı ınstıtýty» jobasy aıasynda AQSH, Túrkıa, Reseı, Fransıa, Germanıa, Brıtanıa, Belgıa, Iran, Mońǵolıa, Ózbekstan, Majarstan memleketterinde qazaq tili kabınetteri ashylyp, oqytý oflaın jáne onlaın formattarda júrgizilýde. Qazaq tilin oqytýǵa jaýapty kýratorlar belgilengen. Byltyrǵy jyldan beri bilim alýshylardyń sany birshama óskenin atap ótken jón.
Sheteldegi otandastarmen jumysty uıymdastyryp, joǵaryda atalǵan elderdegi qazaq tili kabınetteriniń úzdiksiz jumysyn qamtamasyz etip otyrǵan «Otandastar qory» AQ-nyń róli erekshe.
Endi bıyl 8 memlekettegi 10 qalada, atap aıtqanda, Nú-Iork, London, Parıj, Berlın, Ulan-Batyr, Ystambul, Ankara, Orynbor, Omby jáne Irannyń Gorgan qalasynda oflaın rejımdegi qazaq synyptaryn ashý josparlanyp otyr.
Kýrsty qazaq tilin úıretip júrgen otandyq oqytýshylar men ádiskerler ózderiniń jyldar boıy qalyptasqan tájirıbeleri negizinde deńgeıler boıynsha júrgizýde.
Sheteldegi qazaq dıasporasy ókilderine qazaq tilin úıretip júrgen oqytýshylardyń biliktiligin arttyrý máselesi de nazardan tys qalmady. Bul maqsatta «Qazaq tilin úıretý: otandyq jáne sheteldik tájirıbe» kýrsy uıymdastyryldy. Kýrs qatarynan eki jyl ótkizildi jáne aldaǵy ýaqytta da jalǵasyn tappaq.
Máselen, 2020 jyly onlaın rejımde uıymdastyrylǵan qazaq tili oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrý kýrstaryna 46 oqytýshy qatyssa, 2021 jyly 239 oqytýshy qatysty (Ózbekstannan 122 oqytýshy, Mońǵolıa – 50, Reseı – 43, Majarstan – 2, Túrkıa – 4, Polsha – 1, Ulybrıtanıa – 2, Belgıa – 2, Iran – 3, Fransıa – 2, Germanıa – 8).
Jobanyń jalpyǵa qoljetimdiligin qamtamasyz etý úshin «Abaı ınstıtýty» ashyq bilim berý-tanymdyq jobasy aıasynda Abai.institute portaly iske qosyldy. Endi sheteldegi qandastarymyz ǵana emes, el azamattary da kez kelgen ýaqytta portaldyń mobıldi nusqasyn Android, iOS platformalary arqyly júktep alyp, qazaq tilin úırene alady.
Qazir Dımash tárizdi tanymal adamdardyń yqpalymen álem elderindegi túrli ult ókilderiniń qazaq tiline degen qyzyǵýshylyqtary artyp keldi. Osy rette bizdiń jobamyz olar úshin taptyrmas qural der edim.
Abai.institute portalynyń ınterfeısi 6 tilde (orys, aǵylshyn, túrik, nemis, fransýz, parsy tilderi) berilgen. Portalda árbir til úırenýshi óziniń jeke kabınetin ashyp, qazaq tilin orys, aǵylshyn, túrik tilderi arqyly meńgere alady. Sabaqty vırtýaldy oqytýshy júrgizedi.
Portaldyń «Qazaqsha úırený» web-qosymshasy álipbı, etıket, sapa, úıge arnalǵan zattar, sandar, meniń otbasym, kıim, mamandyq, tamaq, ýaqyt, mezgil, orta, hobbı/teatr/demalys, saıahat, mereke bólimderinen turady. «Sabaq» bóliminde alǵan bilimdi «suqbat» bólimi arqyly shyńdap, bekitýge bolady. «Abaı álemi», «Qazaqsha úırený», «Aqparat», «Kitaphana», «Forým», «Eltanym», «Medıa» qyzmetteri istep tur.
Portal kúndelikti jetildirilip, kontenti tolyqtyrylyp otyr.
Atalǵan portalǵa A1, A2, V1, V2, S1 deńgeıleri boıynsha sabaqtar engizilgen.
Sonymen qatar sheteldegi qazaq dıasporasyna arnalǵan qazaq tilin úıretetin ámbebap basylym ázirlendi. Búgingi tańda basylymnyń A1, A2 deńgeıleri boıynsha kontenti qazaq, orys, túrik, aǵylshyn tilderinde daıyndalyp, portalǵa ornalastyryldy.
Sondaı-aq portalǵa silteme Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha biryńǵaı bilim berý portaly «kundelik.kz» jáne barlyq memlekettik organdardyń resmı paraqshalary men ınfo-júıelerine, joǵary oqý oryndarynyń saıttaryna engizildi.
Bul memlekettik tildiń qoldanys aıasyn keńeıtýge óz úlesin qosatyny sózsiz.