Memleket basshysy Jetisý oblysyndaǵy jumys sapary barysynda óńir jurtshylyǵymen kezdesti. Qasym-Jomart Toqaev bul ólkeniń ózine erekshe ystyq ekenin atap ótti.
Memleket basshysy burynǵy Almaty oblysynyń jer kólemi tipti úlken bolǵanyn, jergilikti basqarý isin jetildirý úshin oblysty ekige bólý týraly sheshim qabyldanǵanyn jetkizdi. Prezıdenttiń aıtýynsha, bul – muqıat oılastyrylyp jasalǵan qadam jáne turǵyndar úshin qolaıly ekeni anyq. Qazir Jetisýdyń áleýmettik-ekonomıkalyq qýatyn arttyrýǵa búdjetten qarjy bólinip, qoldaý kórsetilip jatyr. Bul sheshim aımaqqa ınvestısıa tartýǵa, ınfraqurylymdy jaqsartýǵa yqpal etedi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Aqordanyń resmı saıtyna silteme jasap.
Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde Jetisý óńiriniń damýyna tyń serpin beretin keıbir máselelerge arnaıy toqtaldy. Eń aldymen, aýyl sharýashylyǵyn damytýdy jáne azyq-túlik ónimderin óndirýdi birinshi másele retinde atady. Onyń aıtýynsha, tabıǵaty jaıly, jeri qunarly Jetisý ólkesiniń aýyl sharýashylyǵyndaǵy áleýeti óte zor.
«Búginde Jetisý oblysy boıynsha 100 myń gektardan astam paıdalanylmaı jatqan jer anyqtaldy. Jer – halyqtyń baılyǵy. Ol barlyq azamattyń ıgiligine jaraýy kerek. Ákimder bul máseleni qatań baqylaýda ustaýy qajet. Oblystyń sýarmaly jerlerdi ıgerýge zor múmkindigi bar. Búginde aımaqtaǵy jer sýaratyn jelilerdiń 70 paıyzy tozyp tur. Onyń bárin jańǵyrtyp, qalypqa keltirý kerek. Aqsý, Alakól jáne Sarqan aýdandarynda sýarmaly jerdiń kólemin 18 myń gektarǵa ulǵaıtýǵa bolady. Ekologıa, geologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi oblys ákimdigimen birlesip, osyǵan oraı naqty sharalar qabyldasyn», – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev Jetisýdyń aýyl sharýashylyǵyndaǵy basym baǵyttyń biri – qant qyzylshasy ekenine toqtalyp, elimizdegi 4 qant zaýytynyń ekeýi osy jerde ornalasqanyn atap ótti. Alaıda shıkizattyń joqtyǵynan onyń bireýi jumys istemeı tur.
Qant qyzylshasyn ósiretin alqaptar azaıyp ketti. Sonyń kesirinen ımportqa táýeldilik arta tústi. Zaýytty iske qosýǵa 2017 jyldan bastap jergilikti búdjetten 12 mıllıard teńge jumsaldy. Bıyl jazda qant birden qymbattap, onyń tapshylyǵy týyndady. Onyń bári quzyrly organdardyń salǵyrttyǵy men beıqamdyǵynyń kesirinen boldy, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy bos turǵan zaýytty tezirek tolyq iske qosýdy, qajet bolsa, basqa ınvestorlar tartýdy qarastyrý kerek ekenine nazar aýdardy. Sonymen qatar oblystaǵy eki qant zaýytynyń qýatyn 100 paıyzǵa jetkizip, 2026 jylǵa qaraı óndiriletin qant kólemin 180 myń tonnaǵa arttyrý qajet ekenin aıtty. Sondaı-aq oblystyń kókónis pen baý-baqsha ósirý isinde zor áleýeti bar ekenin, osy oraıda, zamanaýı qoımalar salý máselesin sheshý qajet ekenin atap ótti.
Budan keıin Prezıdent ónerkásipti damytý jáne kásipkerlikti qoldaý salalaryna toqtaldy. Óńirdegi ónerkásip salasynyń ósý dınamıkasyn oń baǵalap, jyl basynan beri 23 nysan paıdalanýǵa berilgenin aıtty.
«Birneshe jyldan beri toqtap turǵan joǵary sapaly kremnıı óndiretin Kazsilicon zaýytynyń jańǵyrtylyp, iske qosylýyn jáne temirdi tikeleı totyqsyzdandyratyn «Elektromarganes» zaýytynyń qurylysyn erekshe atap ótkim keledi. Ekeýi de elimiz úshin – mańyzdy kásiporyn. Olar metalýrgıa salasyndaǵy ozyq tehnologıalardy ázirleý jáne taratý alańyna aınalýy kerek. Sondaı-aq oblysta 2026 jylǵa deıingi ınvestısıalyq portfel jasalǵan. Onda 7 myńnan astam jumys orny ashylatyn 162 joba qamtylǵan. Jospardan úlken úmit kútemiz. Endi jobalardyń júzege asyrylýy qalaı bolatynyn kóremiz», – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev sapaly jumys oryndaryn qurýǵa múmkindik beretin óńdeý ónerkásibine jańa ınvestorlardy belsendirek tartý qajettigin atap ótti. Sonymen qatar óńirdegi akýmýlátor zaýyty perspektıvasy zor irgeli kásiporynnyń biri ekenin aıtty.
Osy kásiporynnyń úzdiksiz jumys isteýi shıkizattyń kólemi men onyń turaqty jetkizilýine tikeleı baılanysty. Sondaı-aq ónerkásiptik akýmýlátor shyǵaratyn zaýyt iske qosylady dep josparlanyp otyr. Bul kásiporyndardy qajetti kólemde shıkizatpen qamtamasyz etý úshin elden qorǵasyn synyqtaryn shyǵarýǵa tolyq tyıym salý qajet, – dedi Prezıdent.
Budan bólek, Memleket basshysy mol tranzıttik múmkindikti eskere otyryp, aımaqqa halyqaralyq kólik-logıstıkalyq kompanıalardy tartý mańyzdy dep esepteıdi. Bul úshin elimizde qurǵaq port, logıstıkalyq jáne ındýstrıalyq aımaqtardy qamtıtyn «Qorǵas – Shyǵys qaqpasy» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy bar ekenin eske saldy.
«Dostyq stansıasynda jylyna 9 mıllıon tonna júk pen 300 myń konteıner qabyldap, jónelte alatyn termınal salý josparlanyp otyr. Sonymen qatar Hubei Kelison ındýstrıalyq parkin salý jóninde Qytaımen birlesken jobany júzege asyrýǵa qatysty máselelerdi sheshý qajet», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent shaǵyn jáne orta bıznestiń ekonomıkalyq damýdyń qarqyny men ónimdi jumyspen qamtý deńgeıin aıqyndaıtyn jetekshi sektor ekenine toqtalyp, memleket bul salaǵa odan ári qoldaý kórsetetinin jetkizdi. Sondaı-aq ekonomıkanyń qarqyndy damyp kele jatqan salalarynyń biri sıfrlyq tehnologıaǵa toqtalyp, Astana men Almatyda qýatty İT klasterler qalyptasyp kele jatqanyn aıtty. Onyń aıtýynsha, Jetisý oblysynyń da İT sektoryndaǵy áleýeti zor. Bul aımaqqa da bilikti mamandardy tartýǵa bolady. Ol úshin, eń aldymen, qajetti ınfraqurylymdy damytqan jón.
Qasym-Jomart Toqaev turǵyn-úı komýnaldyq sharýashylyǵy ınfraqurylymyn jańǵyrtý máselesine toqtaldy. Onyń aıtýynsha, Jetisý halqynyń 90 paıyzy ortalyqtandyrylǵan sýmen qamtamasyz etilgen. Alaıda sý qubyry jelileriniń edáýir bóligi ábden tozyp, 1,2 myń shaqyrym qubyr jelisi kúrdeli jóndeýdi qajet etedi. Sondyqtan óńirdegi qubyr jelilerin kezeń-kezeńimen jańartý ákimdiktiń basty mindetteriniń biri retinde aıtyldy.
«Taǵy bir mańyzdy másele. Bul – aýyz sýdyń sapaly bolýyn qamtamasyz etý. Mysaly, Tekelide jyldar boıy jalǵasyp kele jatqan túıtkildi bárińiz jaqsy bilesizder. Qala turǵyndary taza aýyz sýsyz otyr. Bul máseleni uzaqqa sozbaı sheshý kerek. Oblys jáne qala ákimderi atalǵan tapsyrmanyń oryndalýyna tikeleı jaýapty. Úkimet respýblıka búdjetinen aldaǵy jyly qarjy bólý máselesin qarastyrýǵa tıis», – dedi Prezıdent.
Kógildir otyn oblys turǵyndarynyń 10 paıyzyna ǵana qoljetimdi ekenin aıtqan Qasym-Jomart Toqaev birqatar eldi mekendi gazben qamtýdy tapsyrdy.
«Almaty – Taldyqorǵan» magıstraldy gaz qubyry salynyp, oblys ortalyǵyna gaz tolyq berildi. 2025 jylǵa qaraı Kerbulaq aýdanynan Taldyqorǵan qalasynyń mańyna deıin, barlyq eldi mekendi gazben tolyq qamtamasyz etýdi tapsyramyn. Sonymen qatar, «Taldyqorǵan – Úsharal» baǵytynda gaz qubyryn tartý kerek. Bul 180 myń adam turatyn Aqsý, Sarqan, Alakól aýdandaryna gaz jetkizýge múmkindik beredi. Úkimetke osy jobany kezeń-kezeńimen qarjylandyrýdy tapsyramyn. Jetisý oblysyn gazben qamtamasyz etý jumysyn tezdetý kerek. Sonymen birge, gaz jelisine qosylý quny azamattar úshin tym qymbatqa túspeýi qajet, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev oblystaǵy jol máselesine de arnaıy toqtaldy. Onyń aıtýynsha, «Taldyqorǵan – Qalbataý – Óskemen» jáne «Úsharal – Dostyq» tas joldary salynyp jatyr. Quzyrly organdarǵa jumys barysyn qatań baqylaýǵa alyp, kelesi jyly tolyq paıdalanýǵa berý tapsyryldy.
«Kerbulaq jáne Panfılov aýdandary arqyly ótetin respýblıkalyq júre joldy jóndeý máselesi de ózekti bolyp tur. Bul – óte mańyzdy jol. Sondyqtan, Úkimet pen Ákimdikke ondaǵy kúrdeli jóndeý jumysyn kelesi jyly aıaqtaýdy tapsyramyn. Qajetti qarajatty shuǵyl qarastyrý kerek. Joldy sapasyz salýǵa bolmaıdy jáne qurylys sozylyp ketpeýge tıis. Bul jergilikti jurttyń turmysy men kólik qozǵalysynyń qaýipsizdigine tikeleı áser etedi. Oblystaǵy respýblıkalyq mańyzy bar kúre joldarda bolǵan jol apattarynan 9 aıda 61 adam qaıtys boldy. Bul – jan túrshigerlik kórsetkish. Elimizde jol apattary, onyń ishinde adam ólimine ákep soqtyrǵan oqıǵalar kóbeıip barady. Buǵan esh jol berýge bolmaıdy. Adam ólimine ákep soqtyrǵan árbir jol apatyn tótenshe jaǵdaı retinde qarastyrý qajet. Adam ómiri – bizdiń basty baılyǵymyz», – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy áleýmettik ınfraqurylymdar máselesine de arnaıy toqtaldy. Onyń aıtýynsha, oblysta apatty jaǵdaıdaǵy mektepter men úsh aýysymda oqytatyn mektepter joq. Biraq, bosańsýǵa bolmaıdy. Mektep máselesi ákimdiktiń erekshe nazarynda bolýǵa tıis.
Qasym-Jomart Toqaev buǵan deıin Qazaqstanda álemniń jetekshi bes tehnıkalyq ýnıversıtetiniń fılıaldaryn ashý týraly bastama kótergenin eske salyp, óziniń tapsyrmasymen Úkimet oblys ákimdigimen birlesip Taldyqorǵan qalasynda sheteldik iri tehnologıalyq ýnıversıtettiń fılıalyn ashý máselesin pysyqtap jatqanyn aıtyp ótti.
«Oblystyń ereksheligin eskere otyryp, atalǵan ýnıversıtet aýyl sharýashylyǵy, ónerkásip, týrızm jáne sıfrlyq tehnologıalar salasy boıynsha mamandar daıarlaıdy. Bul óńirden jastardyń ketýin azaıtyp, jergilikti ekonomıkany joǵary bilikti kadrlarmen qamtamasyz etýge múmkindik beredi», – dedi Memleket basshysy.
Jıynda bıyl oblystyń alty aýdanyndaǵy shalǵaı ornalasqan shaǵyn eldi mekenderde medısınalyq pýnktterge arnalǵan 12 modýldik keshen salynatyny týraly aıtyldy. Al 2024 jylǵa deıin taǵy 40 aýylda osyndaı nysan boı kóteredi. Sonymen qatar óńirdegi birqatar densaýlyq saqtaý oryndaryna kúrdeli jóndeý júrgiziledi.
Prezıdenttiń aıtýynsha, ult densaýlyǵyn jaqsartý úshin balalar men buqaralyq sportty nasıhattaý mańyzdy. «Deni saý ult» ulttyq jobasynda 2025 jylǵa qaraı dene shynyqtyrý jáne sportpen aınalysatyn azamattardy qamtý isin 50 paıyzǵa jetkizý mindeti qoıylǵan. Jetisý óńirinde bul kórsetkish – búginde 34 paıyz.
«Kózdegen maqsatqa jetý úshin sport ınfraqurylymyn damytý qajet. Muny, ásirese, aýyldyq jerlerde qolǵa alǵan jón. Aýyldarda modýldi dene shynyqtyrý-saýyqtyrý keshenderin salý kerek. Olar tez salynady jáne kóp qarajatty qajet etpeıdi. Byltyr Taldyqorǵanda Olımpıada talaptaryna saı keletin zamanaýı baseın ashyldy. Mundaı baseın Ortalyq Azıada joq. Endi oblysta shańǵy sporty túrlerin damytý máselesi bar. Jetisý taýlary bul úshin óte qolaıly ekeni sózsiz. Osyǵan baılanysty Úkimetke oblysta zamanaýı shańǵy jáne bıatlon keshenin salý isin qamtamasyz etýdi tapsyramyn», – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev Jetisý oblysynyń ákimdigi týrızm salasyn damytýǵa aıryqsha mán berýi kerek ekenin aıtty.
«Alakól men Balqashtyń orasan zor áleýeti bar. «Altynemel» jáne «Jońǵar Alataýy» ulttyq parki – ekologıalyq týrızmdi damytý úshin taptyrmaıtyn jer. Tekelidegi áıgili Shaja jáne Qora saılary keremet kórinisterge toly. Mine, osynyń bári – tunyp turǵan baılyq. Árıne, týrıser kóptep kelý úshin tıisti ınfraqurylym salyp, qolaıly jaǵdaı jasaý kerek. Bul – ońaı sharýa emes. Sońǵy jyldary bul baǵytta birshama jumys atqaryldy. Biraq, munymen shektelýge bolmaıdy. Jetisýdaǵy ulttyq parkterde quny 3 mıllıard teńgeden astam ınvestısıalyq jobalar júzege asyrylmaq. Oǵan iri ınvestorlar tartyldy», – dedi Prezıdent.
Sonymen qatar jıynda oblystyń ekologıasy týraly da aıtyldy. Tekeli qalasyn qorǵasyn-myrysh kombınatynyń qaldyqtarymen lastaý máselesi kóterilip, jerdiń qurǵap ketýine jol bermeý úshin Balqash jaǵalaýyn kógaldandyrýdy qolǵa alý mańyzdy ekenine mán berildi. Memleket basshysy bul jumystardy úılestirýdi Ekologıa mınıstrligi júzege asyrýy kerek ekenine toqtaldy. Sondaı-aq ýákiletti organdar Qytaımen birlesip, transshekaralyq İle ózenine sýdyń jiberilýin baqylaýǵa alýy qajettigin atap ótti.
Memleket basshysy búginde álem aýmaly-tókpeli geosaıası jaǵdaıǵa jáne buryn-sońdy bolmaǵan jahandyq syn-qaterler kezeńine qadam basqanyn aıtty. Prezıdent qaqtyǵystar men soǵystar kóbeıip, elder arasyndaǵy senimsizdik kúsheıe túskenin atap ótti. Sondaı-aq osyndaı kúrdeli jaǵdaıda halqymyzdyń birligi, qoǵamdaǵy kelisim men turaqtylyqty saqtaý erekshe mańyzǵa ıe ekenin jetkizdi. Buǵan Qazaqstan halqy Assambleıasy zor úles qosyp keledi. Reformalar kezinde ulttyq dıalogtyń ámbebap alańy retinde tanylǵan Ulttyq quryltaıdyń mańyzdy róli týraly da sóz qozǵaldy. Bul ınstıtýttyń qyzmeti bılik pen qoǵam arasyndaǵy yntymaqtastyq negizinde halqymyzdyń birligin nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.
«Mundaı jaǵdaıda ár azamat óziniń sózi men is-áreketi úshin jaýapkershilikti sezinýi kerek. Bul, eń aldymen, qoǵamda belgili tulǵalarǵa, saıasatkerlerge, jýrnalıserge, blogerlerge qatysty. Aǵat aıtylǵan sózder men orynsyz málimdemelerdiń saldary aýyr bolýy múmkin. Qazaq «Aıtylǵan sóz – atylǵan oqpen teń» dep beker aıtpaǵan. Pikirlerdiń plúralızmin saqtaı otyryp, biz radıkalızmniń, ekstremızmniń jáne separatızmniń kez kelgen kórinisterine jol bermeýimiz kerek. Bizdiń qoǵamǵa iritki salý áreketterine zań aıasynda qatań tosqaýyl qoıylady. Elimizde zań men tártip birinshi orynda turýy kerek», – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent elimizde saıası reformalardyń júrgizilip jatqanyn aıtyp, onyń mán-maǵynasyn túsindirdi.
«Shyn máninde, ádildik bolmasa, eshbir sala damymaıdy. Halqymyz «Ádil istiń – bári ıgi» dep beker aıtpaǵan. Quzyrly organdar, laýazymdy tulǵalar sheshim qabyldaǵanda osyny árdaıym este ustaýǵa tıis. Ádiletsiz shyǵarylǵan sheshim bıliktiń bedelin túsiredi. Qoǵamǵa iritki salyp, halyqtyń narazylyǵyn týdyrady. Sondyqtan eshqashan ádildikten attaýǵa bolmaıdy», – dedi Memleket basshysy.
Budan keıin Qasym-Jomart Toqaev óziniń Jarlyǵymen óńirdiń birqatar azamatyn memlekettik nagradamen marapattady. «Jetisý» áýe kompanıasynyń prezıdenti Dóńsebaev Qalmuhamet pen eńbek ardageri Majaı Áýesqan «Parasat» ordenimen, eńbek ardageri Árinov Ámire «Qurmet» ordenimen, «Jazylbekov jáne K» sharýashylyq qojalyǵynyń shopany Bekchoınov Ardaq İİİ dárejeli «Eńbek dańqy» ordenimen marapattaldy. Al «Eren eńbegi úshin» medali «Esimjanov» sharýashylyq qojalyǵynyń tóraǵasy Esimjanov Muhıtqa, «Shapaǵat» medali Bezrodnyh atyndaǵy orta mekteptiń muǵalimi Mınchenko Svetlanaǵa tabys etildi.