Arnaıy organdardyń qyzmeti týraly ne bilemiz? Bálkim, lańkestik akttiń aldyn alyp jatqan shyǵar nemese asa qaýipti qylmyskerdi quryqtap jatqan bolar. Kúndiz otyrmaı, túnde uıyqtamaı salqyn qandy, temir minezdi azamattar qoǵam tynyshtyǵyn, beıbit tańnyń atýyn qorǵap keledi. Qarapaıym adamdar úshin tańnyń tynysh atýy ol - qalypty jaǵdaı, barlyǵy kúıbeń tirliktiń sońynda kúndelikti sharýalarymen aınalysady. Al, arnaıy organ qyzmetkeriniń kún tártibi qalypty erejege baǵynbaıdy. Ol túnde uıyqtarda erteńisin qandaı tapsyrma kútip turǵanyn bilmeıdi. Qyzmetine bararda keshkisin ne bolatynynan beıhabar. Olar týraly baǵzydan bergi «kórinbes maıdan jaýyngeri» ataýy qoıylǵan. Ulttyq qaýipsizdikti qorǵap júrgen adamdar týraly biz resmı ókilderiniń sózderinen bilemiz. Bizdiń búgingi keıipkerimiz sol bir kórinbes maıdan sardarynan bastap sol salanyń qalamgerine deıingi taǵylymdy joldy júrip ótti.
Buryndary Memlekettik qaýipsizdik qyzmeti organdarynyń jumysy týraly qalyń jurt kóp bile bermeıtin. Tek, qoǵamnyń keı bóligi osy úsh áripti estigende (KGB) bas tóbesi shymyrlap ketetin. Ol adamdar kózge kórinbegenimen jumystary óz jemisin berip jatatyn. Qandaı da bir úlken qylmys iske aspaǵan kúıi ashylyp jatatyn. Al, shetel agentterin qolǵa túsirgende tyshqanmen mysyq oınaǵandaı op-ońaı toǵytyp jiberetin. Munyń barlyǵy qyzmetkerlerdiń kásibı deńgeıine baılanysty. Ol jerge ekiniń birin ala bermeıtin. Synaqtan súrinbeı ótkenderi ǵana sol ataýly qyzmettiń qataryna qosylatyn. Taǵdyrdyń jazýymen 1982 jyly Aqmola oblysy Bórili eldi mekeninin týmasy Kenjebolat Qoqyshuly Beknazarov ta osy bir tańdaýly qyzmettiń qataryn tolyqtyrdy.
Keńes Odaǵynyń qaıratkeri Felıks Dzerjınskıı: «chıkısttiń qoly taza, júregi ystyq, aqyly muzdaı salqyn bolýy tıis»,- dep aıtqany bar. Bizdiń keıipker tabıǵaty taza, adal, aqyly muzdaı salqyn, júregi Otan dep soqqan býynnyń ókili. Qalyń jurtshylyq polkovnık Kenjebolat Beknazarov esimin onyń Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıteti Baspasóz qyzmetiniń jetekshisi bolǵan jyldary estı bastady. Sol jyldary esimi elge áste tanymal boldy. Eki myńynshy jyldardyń basynda bılik pen opozısıanyń teke tiresi ashyq baıqala bastalǵan jyldar. Keıde aqparattyq shabýyldar men saıası tehnologıalar da qoldanylatyn. Sol kezde osyndaı úrdistiń basy-qasynda júrýge mindetti komıtet te aqparat aıdynyna shyǵatyn. Ár alýyn aqparat aǵymy, onyń ishinde qyzmet týraly teris pikir qalyptastyrýy múmkin derekter de joq emes. Sonda BAQ ókilderiniń aldyna arnaıy organdardyń resmı ókili Kenjebolat Beknazarov shyǵatyn. Orta boıly, kúmis samaıly, symdaı tartylǵan symbatty da susty polkovnık el aldyna shyqqan bette, adamdardyń kóńiline senim uıalatatyn. Bir kórgennen komıtettiń qyzmetine, jalpy qyzmetkerlerine qurmetpen qaraısyń. Al, qysqa da nusqa jáne qalyń jurtqa túsinikti sózderi máseleni jaýyp, artynan ekiudaıy pikir qaldyrmaıtyn. San – qıly baspasóz konferensıalary men BAQ ókilderimen kezdesýi jabyq qyzmettiń oń ımmıdjin qalyptastyrdy. Halyq qupıa qyzmettiń qyr-syryn tolyq túsinbese de, onyń mańyzdy ekenin uqty. Bul elimizdegi ashyqtyqtyń, demokratıalyq prınsip ustanýshylyqtyń bir kórinisi bolatyn. Al, onyń basy -qasynda bizdiń keıipkerimiz boldy.
-Men eshqashan saýaldardan qashqan emespin. Jýrnalıster habarlasyp jatsa, mindetti túrde telefonymdy kótirip sóılesemin. Qandaı da bir másele bolsa, jaýap daıyndaýǵa ýaqyt berýin suraıtynmyn. Eger daıyn jaýap bolmaǵan jaǵdaıda, árıne. Jýrnalıser de sózimdi jerge tastamaı, jaýap berýge mursat beretin. Olarǵa aıtar alǵysym sheksiz,-deıdi ol.
Qazaqtyń klasık jazýshysy İ. Esenberlın «Qıaǵa tek qyran búrkit qana jete alady» demekshi, bir kórgen adamǵa keıipkerimiz bundaı eleýli syı-qurmetke birden qol jetkizgen dep oılaýy múmkin. Bul alǵashqy da aldamshy áser. Kenjebolat Qoqyshuly qyzmet shyńyna óz aqyl parasaty men tynymsyz eńbekpen kóterilgen tulǵa. Alǵashqy qyzmetin sonaý seksenshi jyldardyń basynda bastap, jedel qyzmettiń barlyq satylarynan ótken.
- Qarapaıym otbasynda dúnıege keldim. Otbasynda jeti aǵaıyndymyz. Eki ápkem, úsh aǵam, bir ini bolyp erjettik. Arnaıy organdarda qyzmet atqarǵan esh jaqynymyz bolmady. Ol kezde KGB-da jumys isteýdi oılamaǵan edim. Mektepti aıaqtaǵannan keıin áskerge baryp, Otan aldyndaǵy boryshymdy ótkerdim. Sodan keıin týǵan aýdanyma kelip,qarapaıym jumystan bastadym. Keıin komsomol uıymyna jumysqa turdym. Qoǵamdyq jumystarda aıanbaı ter tóktik. Bir kezderi Selınogradtaǵy jýrnalıs, Selına óńiriniń qazaq telearnasynyń dıktory Ersaıyn aǵam habarlasty. «Kenjebolat osy sen oqýyń kerek. Joǵary bilim al. Áıtpese, qatardaǵy jumysshy bolyp ómiriń óter»,-dep aqylyn aıtty. Shyn máninde kózi ashyq aǵam bul keńesin barlyq baýyryna aıtatyn. Áskerdegi jyldarym bar, jumystaǵy jyldarym bar. Ájepteýir ýaqyt ótip ketken. Jasym bolsa jıyrmadan asty. Sonda da, oqýǵa túsýge bel býdym. Selınograd qalasyna kelip, til mamany fılologıaǵa oqýǵa tústim. Joǵarǵy oqý ornynda da, ýaqytty bos ótkizbedim. Oqydym, eńbek ettim, qoǵamdyq jumysqa belsendi aralastym. Stýdenttik-qurylys otrádynyń komandıri boldym. 8 komandır marapattaldy. Tórteýi medalmen, endi tórteýi halyqaralyq stýdenttik lagerge joldama aldy. Taǵdyrdyń jazýymen men Kýba astanasy Gavannaǵa joldama alǵandardyń qatarynda boldym. Elge oralǵanda maǵan KGB kapıtany kelip, suhbattasýǵa shaqyrdy. Ol kisi menen Kýba sapary týraly surady. Sonymen qatar, bolashaqqa josparlarym qandaı ekenin surastyrdy. Bálkim, sol kezde meni arnaıy organdar meni kandıdat retinde óalamdaryna túrtip qoıdy. Óıtkeni, osyǵan deıin men el aldynda júretinmin. Oqýdan keıin Makınksk qalasyna oralyp, mektepte ustazdyq ettim. Araǵa eki jyl salyp aýdan partıa komıtetine jumysqa shaqyrdy. Joǵary partıa mektebine úmitker de boldym. Qyrkúıek aıynda Almatyǵa oqýǵa barýym kerek edi. Sol kezdi KGB qyzmetkerleri kelip, Selınograd oblysynyń KGB basqarma bastyǵy, Uly Otan soǵysynyń ardaqty ardageri general Jaqıa Seıitqazıevpen kezdesý bolatynyn aıtty. Men basqarma basshysymen jan-jan-jaqty áńgimelestik. «Sen ábden ómir súrleýinen ótken, daıyn kadr ekensiń. Áskerı boryshyńdy da ótepsiń, jumys tájirıbeń bar, joǵarǵy bilimiń de bar. Biz seni qyzmetke shaqyrýǵa daıynbyz. Tek seniń kelisimin kerek»,-dep taǵdyrsheshti sheshim qabyldaýǵa áser etti. Bolashaqtaǵy ustazym boldy. Osyndaı jaýap alǵannan keıin, ómirimdi arnaıy organdarmen baılanystyrdym,-deıdi keıipkerimiz.
Alǵashqy qyzmetin Shortandy aýdandyq MQK basqarmasynda jedel ýákil bolyp bastaıdy. Sol jerde Jolymbet aýylynda «Kazzoloto» kombınaty ornalasqan. Ol kezde joǵary tehnıkalyq bilimi bar adamdar, qoǵamnyń qaımaǵy sanalatyn. Olardyń qyzmeti de joǵary baǵalanatyn. Jas jedel ýákil bolǵan Kenjebolat Qoqyshuly kásiporyn adamdarymen baılanys ustaý úshin tehnıkalyq mamandyqqa qatysty qolda bar eńbekterdi oqı bastaıdy. Quddy bir ekinshi mamandyǵyna aınaldy. Kásiporynnyń alǵashqy óndirisinen bastap, sol qazirgi tilmen aıtqandaǵy joǵary menedjmetine deıin búge-shúgesine jetkizip zerttedi. Ózi de bul mamandyqty bir adamdaı bildi. Onymen tildesken tehnıkalyq maman Sverlovsk taý-keń ınstıtýtynyń túlegimen de shatastyryp alatyndaı jaǵdaıǵa jetti. Dese de, qyzmetinde barlyǵy taqtaıdaı tegis boldy dep aıt almaımyz. Tarıhtyń buralań joldary da ony bir synaǵany bar.
- 1986 jyl. Barshamyzǵa belgili Jeltoqsan oqıǵalary ótip jatyr. Bir eki kúnde aıaqtaldy. Biraq zardaby kópke sozyldy. Jeltoqsan qoldaýshylaryn «anyqtaý» boıynsha tapsyrma kelip tústi. Keńes Odaǵynyń ydyraıtyny halyq arasynda sezilip turdy. Jeltoqsan oqıǵasy da sonyń dáleli. Biraq, táýelsiz el atanýǵa da áli alys edi. Qysyltaıań kezder. Sol kezde jastarmen áńgimelesip, olardyń ishki talpynystaryn sezindim. Sondyqtan meniń jumysym tek profılaktıkalyq baǵytta boldy. Eshkim jaýapqa tartylmady. Árıne, biz Keńes ıdeologıasynyń áserimen óstik. Oda turǵan esh zıandyq joq. Adal bolý, taza bolý, patrıot bolý barlyq adamzatqa ortaq dúnıe. Biraq, ultyndy súıý ol - júrektiń isi. Sonda keı basshylar, «jeltoqsan oqıǵasyn qoldaýshylary joq pa?» deıtin saýaldardy qoıyp jatty. Men bolsam jastardyń eshqaısysyn satpadym. Arym taza qaldy,-dep esine aldy qalamger sardar.
El táýelsizdik alǵan jyldary da arnaıy organdardyń qalyptasý kezeńi oryn aldy. Keı ofıserler ózderiniń tarıhı Otandaryna kóship jatty. Bizdiń keıipker bolsa, kerisinshe arnaıy organdardy tastamaı, eline eleýli qyzmetin jalǵastyrdy. Sol kezderi kúnkóris qamymen biraz jandar naryqtyq ekonomıka aǵymymen saýda-sattyqqa, kásipkerlikke de ketip jatty. Olardyń arasyndaǵy arnaıy organdardyń ofıserleri de az bolmady. Tek, eline adal jandar sertine berik bolyp, qyzmetti osy kúngi bıikterge jetkizdi. Zaman aýysqannan keıin, qoǵamdyq qatynastar da aýysty. Ulttyq qaýipsizdik komıteti burynǵy repressıalyq organ áserinen, ashyqtyq tanytatyn, halyqtyń múddesine jumys jasaıtyn organǵa aınalý úrdisi bastaldy. Sonymen qosa, 1995 jyldary ár memlekettik organda óziniń baspasóz qyzmeti bolýy qajet deıtin Úkimet Qaýlysy shyqqan. Sol kezde vedomstvaǵa sózge sheshen, saýatty ári ishki syrdy syrtqa shashpaıtyn óz adam qajet boldy. Ondaı adam árıne jedel ýákildik mektebinen ótýi de quba-qup bolatyn. Sonda joǵary basshylyqtyń sheshimimen sol kezdiń ózinde jeke quramnyń qurmetine bólengen, qolynan qalamy túspeıtin, jany shyǵarmashylyqqa jaqyn ıntellıgent ofıserdi taǵaıyndaldy. Ol bizdiń búgingi keıipkerimiz bolatyn.
Shyny kerek, resmı ókil atanǵanǵa deıin Kenjebolat Qoqyshuly óz salasynyń úzdigi atandy. Úsh sheteldikti el múddesine jumys jasatty, shetelde agenttik jelisi de boldy. Osy eńbegin eskergen basshylyq ony memlekettik nagradaǵa usyndy. Sol kezdegi QR UQK Tóraǵasy general – polkovnık Sát Toqpaqbaevtyń qabyldaýyna shaqyrylyp, bir kúnde jańa qurylǵan baspasóz qyzmetin basshysy bolyp bekitildi. Atap aıtqanda, BAQ ókilderimen jumystyń bastaýynan tabyldy. On jyldan asa jemisti jumystyń nátıjesinde QR UQK -de «Aqıqat» jýrnaly shyqty. Sondaı-aq, 10 shaqty derekti fılm, arnaıy sújet, «Ýranovyı taıfýn» serıaly, kótegen tarıhı kitaptar shyǵaryldy. Osy arqyly arnaıy organdarda qalamger atandy.
Búginde polkovnık Kenjebolat Beknazarov Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıteti organdarynyń ardagerleri» qoǵamdyq birlestiginiń Tóraǵasy retinde qaltqysyz qyzmetin jalǵastyryp keledi. Ómirlerin arnaýly qyzmetke arnaǵan jandardyń quqyqtary men áleýmettik qorǵalýy máselelerimen aınalysyp júr. Qurmetti eńbek demalysynda bolsa da, ulttyq qaýipsizdik organdarymen baılanysty úzbeı, jastardy qazaqstandyq patrıotızm rýhynda tárbıeleý jumystaryna atsalysýda. Úıinde asyl jar, ónegeli áke, súıikti ata, qyzmetinde senimdi qarýlas, adal dos. Qoǵamdyq jumystarǵa aralasyp, qalamyn qoldan tastaǵan emes. Kórinbes maıdannyń qalamgeri atanǵan Kenjebolat aǵa Beknazarov osyndaı abyroı bıginde jetpis jasyn qarsy alýda. Keıipkerimizdi QR Ulttyq qaýipsizdik organdarynyń qurylý kúni merekesimen jáne jeke 70 jas mereıtoıymen shyn quttyqtaımyz! Zor densaýlyq, otbasylyq baqyt, qajymas qaırat, shyǵarmashylyq talap, qyzmettik tabystar tileımiz!