Jaz aılarynda mektep oqýshylary túrli maýsymdyq jumysqa ornalasýǵa nıetti. Bos ýaqytynda "ata-anama qolǵabys bolaıyn, óz shyǵynymdy ózim óteıin" degen jasóspirimder jumys isteýge asyqpaı turyp bilýi kerek qaǵıdalar bar eken. Ol qandaı? Al balasynyń ne jumys istep júrgenin bilmeıtin ata-analardy qandaı jaza kútedi? Aqshamnews.kz tilshisi zańgerden jasóspirimderdiń eńbek etý erejeleri men ata-analarǵa júkteletin jaýapkershilik týraly surap bildi.
Qýat Aýǵanbek
zańger
Jumys isteýge ruqsat etiletin jas
Zańger Qýat Aýǵanbek atalmysh taqyrypqa qatysty mańyzdy dúnıelerdi táptishtep túsindirip berdi. Ol jasóspirimderdiń tek ata-anasynyń nemese zańdy ókiliniń ruqsatymen 14 jastan bastap jeńil jumystar isteı alatynyn aıtty. Al resmı túrde Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek kodeksiniń 31-babyna sáıkes, eńbek sharty:
-
16 jasqa tolǵan tulǵalarmen jasalýy múmkin;
-
14 jastan bastap jalpy bilim beretin mektepti bitirgen nemese oqýmen qatar oryndaýǵa bolatyn jeńil jumystarǵa ata-anasynyń nemese zańdy ókiliniń jazbasha kelisimimen ruqsat etiledi;
-
Aýyr, zıandy, qaýipti jumystarǵa, sondaı-aq oqý prosesine kedergi keltiretin jumys túrlerine 18 jasqa tolmaǵandar tartylmaıdy.
"Jasóspirim jumysqa ornalasqan jaǵdaıda, Eńbek kodeksiniń 31-babynyń 4-tarmaǵyna saı, mindetti túrde ata-anasynyń jazbasha kelisimi talap etiledi. Bul talap jumys túrine nemese mekemege qaramastan, barlyǵyna ortaq" dep qosty zańger.
"Jumys berýshiler de jaýapqa tartylady"
Eger jumys berýshi jasóspirimdi zańsyz nemese eńbek zańnamasyn buza otyryp jumysqa qabyldasa, QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksiniń 86-babyna ("Jasóspirimderdi zańsyz jumysqa tartý") sáıkes, oǵan aıyppul salynady:
-
laýazymdy tulǵalarǵa — 60 aılyq eseptik kórsetkishke deıin,
-
zańdy tulǵalarǵa — 200 AEK-ke deıin aıyppul qarastyrylǵan.
Budan bólek, QR Eńbek kodeksiniń 89-baby boıynsha memlekettik eńbek ınspeksıasy tekserý júrgizip, sanksıa qoldanýǵa quqyly.
Ata-ana neni bilý kerek?
Zańgerdiń aıtýynsha, bala kámeletke jasqa tolǵanǵa deıin, ol meıli jumys istese de, onyń árbir áreketine ata-ana jaýapty bolady.
"Eger jasóspirim eńbek qyzmeti kezinde qandaı da bir quqyq buzýshylyq (ákimshilik nemese qylmystyq) jasasa, QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksiniń 442-baby ("Kámeletke tolmaǵandardyń zańdy ókilderinsiz júrýi") jáne 127-baby ("Kámeletke tolmaǵan balany tárbıeleý jónindegi mindetterdi oryndamaý") boıynsha ata-analar nemese zańdy ókilder de jaýapqa tartylýy múmkin. Tıisinshe, aıyppul nemese eskertý jazasy kózdelgen" deıdi zańger Qýat Aýǵanbek.