Búgin "HH ǵasyr Gomeri" atanǵan Jambyl Jabaevtyń týǵan kúni.
Jambyl Jabaev 1846 jyly 28 aqpanynda Jambyl oblysyndaǵy Jambyl taýynyń eteginde dúnıege kelgen. Uly júzdiń shapyrashty taıpasynyń ekeı rýynan shyqqan. Arǵy atalary dáýletti bolǵanymen, Jambyldyń ákesi Japa sharýa kisi bolǵan. Keı tarıhı derekte jyr alybynyń ákesi týraly shoqpyt shapandy kedeı bolǵan degen sıpattama kezdesedi.
"Qaqaǵan qar aralas soǵyp boran,
El úreı - kók naızaly jaý toryǵan.
Baıǵara, Jambyl, Handa men týyppyn,
Jambyl dep qoıylypty atym sodan", - deıdi Jambyl aqyn.
"Men kıiz úıde óstim. Sol kezdegi barlyq qazaq balalaryndaı meni de kóshken kezde besinmen ala júrdi", deıdi aqynnyń ózi balalyq shaǵy jaıly. Soǵan qaraǵanda aqyn bala kúninde qońyrqaı tirlik keshken.
Jambyldyń týǵan naǵashysy Jetisý óńirine tanymal ánshi bolǵan.
"Jetisýdyń dańqy asqan bıi Bóltirik Alataýdyń baýraıyndaǵy aǵaıyndy aralap kelgen eken. Sonda úlken sóz óneri ortaǵa túsip jatqanda daladan bir bala júgirip kelgen eken. Birden baryp Bóltiriktiń qolyn alypty. Sonda Bóltirik balanyń qolyn ustap turyp, "atyń kim, balam?" depti. "Atym - Jambyl" dep jaýap bergen eken. "Atyń Jambyl bolsa, kókiregiń dańǵyl bolar. Shyrǵalańnan sóz kelse, shyrqaýshynyń ózi bolar ekensiń" degen eken", - deıdi qoǵam qaıratkeri Myrzataı Joldasbekov.
Jambyldyń aqyndyq daryny jas kezinen-aq tanyla bastaǵan. Bozbala shaǵynan ortasyn án men jyrǵa keneltip, kórshiles qyrǵyz eline de dańqy jaıylǵan. Sol kezde kópshiliktiń aýzynan túspeı júrgen Jambyl Jetisýdyń dúldúl aqyny Súıinbaıǵa jolyǵyp, onyń batasyn alady.
Jambyl "Shaǵym", "Jylqyshy", "Shábdenge", "Sát saılanarda", "Óstepkede", "Patsha ámiri taryldy", "Zildi buıryq" sıaqty óleńinde eldiń áleýmettik saıası ómirin kórsetken.
Jambyl Jabaev shyǵarmashylyǵynyń sharyqtaý shegi toqsan jastan asqan shaǵyna týra keledi. 1936 jyly Máskeýde ótken Qazaqstannyń onkúndiginde shymyldyǵyn Jambyl ashty. 360 ónerpaz barǵan bul mádenıet kúnderinde jyr alyby Jambyl Jabaevtyń, ánshi Kúlásh Baıseıitovanyń abyroıy asqaqtady. Jambyl sol jyly Eńbek Qyzyl tý ordenimen marapattaldy.
"1936 jyldan bastap Jambyldyń aty orys tili arqasynda shetelge de tarala bastady. Keńes úkimeti sol kezde 75 jyldyq shyǵarmashylyq toıyn toılamaq bolady. Sonyń qarsańynda úı salyp beredi", - deıdi Jambyl Jabaev ádebı-memorıaldyq murajaı dırektory Máýlen Qojashev.
Jambyldyń shyǵarmalary álemniń ondaǵan tiline aýdarylyp dúnıe júzine tarady. Jambyl kóziniń tirisinde KSRO memlekettik syılyǵynyń laýreaty atanǵan. Aqynnyń "Ótegen batyr", "Suranshy batyr", "Kóruǵly", "Baq, dáýlet, aqyl" degen dastandary bar.
HH ǵasyr Gomeri
Birde Jambyldyń el arasynda onyń aqyndyq qabiletine kúmán keltirgisi keletinder de tabylǵan. Sonda ortalyq komıtet jazýshy Leonıd Sobolevti jaǵdaıdyń anyq-qanyǵyn bilýge Uzynaǵashqa jibergen. Jambyldyń jyrshylyǵyna tańqalǵan jazýshy úsh kún qasynda bolyp, "jıyrmasynshy ǵasyrdyń Gomeri" dep baǵa bergen.
Jambyl sanaly ǵumyrynda Qulmanbet, Dosmaǵambet, Sarybas, Maıkót, Baqtybaı, Bóltirik, Shashýbaı aqyndarmen aıtysqan. Sonyń ishinde Aıkúmispen aıtysy qyz ben jigit aıtysynyń jaqsy bir kórinisi. Jas kúninde Jambyl aqyn Sara, Aıkúmis, Saıqal, Kámshat qyzdarmen aıtysqan.
Jyr alyby Jambyl kúıshi Dına Nurpeıisovamen de jaqyn tanys bolǵan. 1936 jyly tanysyp, tanystyq sońy jaqsy syılastyqqa ulasqan degen derek bar.
Aqynnyń otty jyrlary
Aqynnyń soǵys jyldary otan qorǵaý taqyrybyna arnap jazǵan óleńderi úsh myń joldy quraıdy. Ásirese, "Lenıngradtyq órenim", "Moskvaǵa", "Maıdanǵa hat" syndy óleńderi bar. Jambyl aqyn ómir men ólim apralysyna túsken Keńes jaýyngerlerine otty jyrlary arqyly jiger berýge tyrysty.
Jambyldyń uly Alǵadaı jat elde oqqa ushqan bolatyn. Ulynyń qazasynan keıin "Jambyldyń Alǵadaıdy joqtaýy" degen óleńi shyqty. Keı derekke sáıkes, Alǵadaıdan urpaq tarap, búginde bútin bir otbasy bolyp otyr.
Jambyl óziniń aldyndaǵy aǵa býyn ókili Súıinbaı aqyndy ózine pir tutqan. Al Kenen Ázirbaev Jambyl Jabaevty tálimgeri dep tanyǵan.
Jambyl 1945 jyly 22 maýsymda Almaty oblysynyń Uzynaǵash eldi mekeninde 99 jasynda dúnıeden ótti.
1946 jyly aqpanda Qazaqstan halqy jyr alybynyń júz jyldyq mereıtoıyn toılady. Sol jyly aqynnyń tańdamaly shyǵarmalarynyń akademıalyq jınaǵy qazaq jáne orys tilinde basyldy.
Derek Sputnik Qazaqstan kz saıtynan alyndy