Gıppokrattyń ózi : «Basty dári – tamaǵyń bolsyn» degen. Qazirgideı ekologıanyń sapasy syn kótermeıtin ýaqytta jáne kúz kelip, kún sýytqan shaqta aǵzanyń qorǵanysh qabiletin dári-dármekpen emes, azyq-túlik arqyly nyǵaıtqan jón.
Tabletkadan góri tabıǵı ónimniń paıdasy zor ekenin aıtqan dárigerler ımýndyq júıege paıdaly myna tizimdi usynady:
1. Alma
2. Lımon
3. Kıvı
4. Qurma
5. Teńiz shyrǵany
6. Itmuryn
7. Múkjıdek
Tabıǵattyń barlyq syıy densaýlyqqa paıdaly. Biraq keıbir jemis-jıdekter ımýnıtet úshin naǵyz paıdaly sýperfýd qatarynda.
1. Alma
Brıtandyqtardyń: «kúnine bir alma jegen adamǵa dárigerdiń keregi joq» degenge saıatyn maqaly bar. Bul jemiste ımýndyq júıeniń jumys isteýi úshin qajetti: ósimdik «antıbıotıkteri» fıtonsıdter, S vıtamıni, V dárýmenderi, sondaı-aq marganes, temir, mys sekildi paıdaly zattar kezdesedi.
2. Lımon
Lımonnyń ımýnıtetke paıdaly ekenin bári biletin shyǵar. Eki ǵasyr buryn Brıtan Koróldigi Áskerı-teńiz kúshterin jańa lımondarmen únemi qamtamasyz etýge buıryq bergen eken.
Bir qyzyǵy, lımonnyń arqasynda askorbın qyshqylynyń senimdi serigi jáne kómekshisi R dárýmeni (rýtın) ashyldy. Bul eki zat bir-biriniń paıdaly qasıetterin eki ese arttyrady.
3. Kıvı
Kıvıdiń otyzdan astam túri bar. Chıko sortynyń jasyl kıvıi S vıtamınine baı. Kıvıdiń kóptegen paıdaly qasıeti bar, eń bastysy - sýyq mezgilde birqatar aýrýlarǵa qarsy ımýnıtetti kúsheıtetin S vıtamıni. Aıtpaqshy, kıvıde sıtrýs jemisterine qaraǵanda eki ese kóp askorbın qyshqyly bar. Eki túıir kıvı jemisi aǵzanyń kúndelikti qajettiligin qanaǵattandyrady.
Kıvıdiń quramynda E dárýmeni bar. Tokoferol eń kúshti antıoksıdanttardyń biri bolyp sanalady. Bos radıkaldardy tejeý arqyly jasýshanyń qartaıýyn baıaýlatady, sharshaýdy azaıtady jáne ókpeni lastanǵan aýadan qorǵaıdy. Kıvıdi balalarǵa bergende óte saq bolý kerek - qyshqyl jemister jutqynshaq pen kómeıdiń shyryshty qabyǵyn titirkendiredi, sonymen qatar tildiń isinýi de múmkin.
4. Qurma
Qurma pálmalarynda selen kóp. Bul element ımýndyq júıeni nyǵaıtady, júrek-tamyr júıesi aýrýlarynyń qaýpin azaıtady.
Sondaı-aq qurmanyń quramynda tisterimizdi karıesten qorǵaıtyn ftorıd, sonymen qatar temir, magnıı, fosfor, kalıı, mıneraldy tuzdar, V tobyndaǵy vıtamınder, karotın jáne tipti mańyzdy amınqyshqyldary bar. Qurma aǵzany nyǵaıtady, qýat beredi.
5. Teńiz shyrǵany
Teńiz shyrǵany beta-karotın, A provıtamıniniń mólsheri boıynsha barlyq jemis-jıdekter arasynda absolútti chempıon bolyp tabylady. Tipti sábiz de oǵan básekelese almaıdy. Bir shymshym jıdek - aǵzanyń beta-karotınge kúndelikti qajettiligin qamtamasyz etedi. Ol ımýndyq júıeni, kórýdi qabiletin jáne terini, shashty, tisti, qyzyl ıekti saqtaý úshin taptyrmas dárýmen. Teńiz shyrǵany S dárýmenine baı.
6. Itmuryn
Itmurynnyń quramyndaǵy askorbın qyshqyly qara qaraqatqa qaraǵanda 10 ese, apelsınge qaraǵanda 100 ese kóp. Keptirilgen ıtmurynda S dárýmeni bir jylǵa deıin buzylmaǵan kúıinde saqtalady. Eresek adamnyń askorbın qyshqylyna kúndelikti qajettiligin tolyǵymen qanaǵattandyrý úshin keptirilgen jemisterdiń birneshe as qasyǵyn tutyný jetkilikti.