Ǵanı MAILYBAEV: Almatynyń mádenı mısıasy – Qazaq eliniń halyqaralyq brendine aınalý

21 mamyr – ult rýhanıatynyń órkendeýine, mádenı murany saqtaý men nasıhattaýǵa ólsheýsiz úles qosyp kele jatqan mádenıet jáne óner salasy qyzmetkerlerine qurmet kórsetý kúni. Búginde myń jyldyq tarıhy bar kóne shahardyń mádenı keńistiginde serpindi damýlar men tyń bastamalar júzege asyp jatyr. Biz Mádenıet jáne óner qyzmetker-leriniń kásibı merekesine oraı Almaty qalasy Mádenıet basqarmasynyń basshysy Ǵanı MAILYBAEVQA jolyǵyp, óner men rýhanıat salasyndaǵy jetistikterdi saralap, aldaǵy josparlarmen tanysqan edik.

Mádenıetpen tynystaǵan megapolıs

– Ǵanı Aıdaruly, eń aldymen Al­matydaǵy barlyq mádenıet jáne óner salasynyń qyzmetkerlerin kási­bı merekemen quttyqtaımyz! Elimizdiń mádenı astanasy sanalatyn megapo­lıstiń bul saladaǵy jetistikteri az emes. Shaharda jańa nysandardyń qurylysy júrip jatyr, gastróldik saparlar men jańa jobalar týraly baǵdarlar da barshylyq...

– Rahmet! Almaty – qazaq mádenıetiniń altyn besigi. Munda ult rýhyn tanytatyn teatrlar, murajaılar, fılarmonıalar, kórkem galereıalar shoǵyrlanǵan. Qalada qazaq mádenıeti men óneriniń alyptary – Muhtar Áýezov, Shámshi Qaldaıaqov, Qalı­bek Qýanyshbaev, Bıbigúl Tólegenova sıaqty tulǵalar óner kórsetip, iz qaldyr­ǵan.

Shaharda búginde 12 teatr, 35 kópshilik kitaphana, 25 mýzeı, 20-ǵa jýyq kıno­teatr men ózge de mádenı oshaqtar jumys istep jatyr.

Osynaý mádenı mekeme­lerdiń birshamasy Almaty ákimdigine qa­rasty. Máselen, olardyń qatarynda «Alataý» dástúrli óner teatry, Memle­kettik qýyrshaq teatry, «Almaty áýenderi» shyǵarmashylyq ujymdary, Qazaq mem­lekettik sırki, 8 mýzeıden turatyn Almaty mýzeıler birlestigi, Memlekettik arhıv, Almaty haıýanattar baǵy men Ortalyq­tandyrylǵan kitaphanalar júıesine ki­retin 28 kitaphana bar. Bul uıymdarda qazir 2 myńnan astam mádenıet qyzmet­keri eńbek etip jatyr. Ótken jyly osy mekemeler Mádenıet basqarmasymen birlesip 300-den astam iri is-shara uıym­dastyrǵan edi. Teatr premeralary, halyqaralyq festıválder, ashyq aspan astyndaǵy konsertter men kórmeler sekildi alýan túrli sharalardy 1,6 mıl­lıonnan astam qala turǵyny men qonaǵy tamashalady. 

«Alataý» dástúrli óner teatry byl­tyrǵy maýsymda 62 myń kórermenge qyz­met kórsetti. Qoıylymdardy 20-dan as­tam qazaq halyq aspaptarynda «tiri oryndaý» qoldanyldy. «Mamluk. Sultan Beıbarys», «QULAN», «Alataý FM radıo­sy» jáne «Temirtas» spektáklderi kórer­menniń ystyq yqylasyna bólendi. Teatr bıyl jaz aılarynda Máskeýdegi Chehov festıvaline qatysyp, Fransıadaǵy Avınon festıvalinde óner kórsetetin bolady. Qazir úlken daıyndyq júrip ja­tyr. Sonymen qatar, qazirgi tańda Abaı­dyń 180 jyldyǵy men Nurǵısa Tilen­dıevtiń 100 jyldyǵyna arnalǵan qoıylymdar ázirlenýde. Memlekettik arhıvtiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy da aıtarlyqtaı jańartyldy. Sońǵy on jylda alǵash ret jańǵyrtýdan ótken me­kemege zamanaýı jabdyqtar men 140 kompúter satyp alyndy. Buǵan qosa, 10 mıllıonnan astam paraq sıfrlyq formatqa kóshirilip, qalpyna keltirý zert­hanasy ashyldy. Arhıv búginde tarıhı jadymyzdy saqtaý men urpaqqa jetki­zýdiń naqty tehnologıalyq ortalyǵyna aınalyp otyr.

Memlekettik qoldaý bar

– Sala qyzmetkerlerine qandaı qoldaý kórsetilip jatqany jaıly da aıtyp ótseńiz...

– Árıne, memleket tarapynan keńinen qoldaý bar. Buǵan mysal, «Almaty jasta­ry» baǵdarlamasy aıasynda 139 jas ma­man baspanaly bolsa, 2023 jyldyń ta­myzynan bastap 2 myńnan astam mádenıet salasy qyzmetkeriniń jalaqysy 30%-ǵa ósti. Sońǵy jyldary Almatynyń mádenı salasy halyqaralyq deńgeıde tanylýyna keńinen qoldaý kórsetilýde. Ótkende ǵana Qazaq memlekettik sırki 35 jyldan soń alǵash ret shetelge gastrólge shyǵyp, Dý­shanbe men Tbılısıde óner kórsetip qaıt­ty.

Sonymen qatar, sırk ártisteri Qytaı men Reseıdiń úzdik sırk mektepterinde ta­ǵylymdamadan ótip, Eýropa elderinde ót­ken festıválderde júldeli oryndarǵa ıe boldy. Ózderińiz de estip jatqandaı, bizdiń sırktiń artıseri Gınnestiń rekord­tar kitabyna endi. Sondaı-aq, 18 elden kelgen 80-nen astam artısiń qatysýymen ótken «II Almaty Circus Festival» is-sharasy halyqaralyq yntymaqtastyqtyń aıqyn kórinisine aınaldy. Almatynyń mádenı aınasy ispetti sırk ǵımaratyna qaıta jańǵyrtý jumysyn júrgizý úshin qazir jo­balyq-smetalyq qujattama ázirleý bas­taldy. Álemdik arenada Memlekettik qýyrshaq teatrynyń ataǵy erekshe atala­dy. Bul teatr artıseri de qazir úlken ta­bystarǵa jetýde.

Máselen, Kanadada ótken festıválde Gran-prı ıelenip, Grýzıa men Belarýsten júldemen oraldy. Sońǵy onjyldyqta alǵash ret teatr aýqymdy jańǵyrtýdan ótip, bıyl 90 jyldyǵyn atap ótti. Teatr ujymynyń uzaq jylǵy eńbegi aqtaldy. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasymen teatrǵa «akade­mıalyq» mártebesi beriletin boldy.

Rýhanıatqa dem bergen meken

– Qazirgi tańda Almaty mýzeıleri men kitaphanalary buryn-sońdy bol­maǵan jańǵyrý men serpilis kezeńin bastan keship otyr. Osy baǵyttaǵy jumystaryńyzdy tarqatsańyz...

– Ótken jyly Almaty mýzeıleri re­kordtyq kórsetkishke jetti. Mýzeıge ke­lýshiler sany 310 myńnan assa, bılet satylymynan túsken tabys 85,5 mln. teńgege jetti. Bul – óte úlken kórsetkish. Sosyn taǵy bir jaqsy jańalyq – Almaty qalasynyń ákimi Erbolat Dosaevtyń bas­tamasymen barlyq mektep oqýshylary mýzeıge tegin kirý quqyǵyna ıe boldy. Sońǵy ýaqytta Almaty mýzeıleri shetel­derde kórme uıymdastyryp, osy salanyń qyzmetkerleri Koreıa, Túrkıa, Italıa, Chehıa men Sıngapýrda taǵylymdamadan ótip keldi. Buǵan qosa, qalamyzdaǵy Mý­zeıler birlestigi «Túrki áleminiń úzdik mý­zeıi» atanyp, el tarıhynda tuńǵysh ret mundaı mártebege qol jetkizdi.

Kitaphanalarymyzǵa kelsek, qazirgi kezde kópshilik kitaphanalar zamanaýı má­denı habqa aınala bastady. Almaty kitap­hanalarynyń 95%-y jańǵyrtyldy. Jalpy, júrgizilip jatqan jumystardyń deni tek jóndeý jumystary ǵana emes, keńistikti qaıta qurý, kitaphanany zama­naýı zıatkerlik ortalyq retinde jańasha sıpatta qalyptastyrý sıaqty is-sharalar da qamtylyp otyr. Qazir qaladaǵy tórt kitaphana táýlik boıy jumys isteıdi. Son­daı-aq, avtonomdy kitaphanalar – oqyrmannyń ózine-ózi qyzmet kórsetý múmkindigin usynyp otyr. Qala kitaphana­larynyń qory da artty. Dál qazir kitap qory 1,3 mıllıon danadan asyp, ótken jyly taǵy da 96 myń jańa zamanaýı ki­tappen tolyqty.

Jumysymyzdyń taǵy bir baǵdary – Haıýanattar baǵyn tolyq jańǵyrtý ju­mystary 2028 jylǵa deıin jalǵasady. Joba aıasynda jańa volerler men ke­shender, veterınarlyq bólim, dáris zalda­ry, ınklúzıaǵa beıimdelgen kireberister boı kóteredi. Osy jyly Almaty haıýanat­tar baǵy 37 jyl ishindegi rekordtyq kór­setkishke jetti. Iaǵnı bir jyl ishinde 1 mıllıonnan astam adamdy qabyldady. Onyń 250 myńy – áleýmettik osal top ókilderi, kópbalaly otbasylar, zeınet­kerler, balalar úıiniń tárbıelenýshileri jáne erekshe qajettiligi bar balalar.

Ult jadyn jańǵyrtatyn baǵdarlar

– Ǵanı Aıdaruly, sóz sońynda al­daǵy ýaqytta Almatyda qandaı máde­nı nysandar boı kóteretini týraly da maǵlumat berseńiz ...

– Sátin salsa, jaqynda Jastar teatry men jańa kórme ortalyǵynyń qurylysy bastalady. Sosyn, qalada alǵash ashyla­tyn Inklúzıvti mádenıet úıiniń jobalaý-smetalyq qujattamasy ázirlenip jatyr. Sonymen qatar, Boraldaı qorǵandarynda Saq mádenıeti ortalyǵynyń qurylysy, TMD elderi ishinde alǵashqy Balalar ǵy­lym mýzeıi men Observatorium mýzeıiniń ashylýy, Raıymbek batyr keshenin mýzeı­lendirý men Almaty mýzeıiniń jańa ekspo­zısıasyn qalyptastyrý jumystary bas­talady. Dál qazirgi ýaqytta N.Sas atyndaǵy memlekettik akademıalyq bala­lar men jasóspirimder teatrynda kúrdeli jóndeý jumystary júrip jatyr. Taǵy da bir aıta keterlik jańalyǵymyz – qala­myzda 2029 jylǵa deıin ózine-ózi qyzmet kórsetý júıesimen jabdyqtalǵan 20 jańa kitaphana ashylatyn bolady.

Jalpy, zamanaýı megapolıs retindegi Almatynyń mádenı mısıasy – Qazaq eliniń halyqaralyq brendine aınalý, ult­tyq ónerimiz ben mádenıetimizdi jahandyq deńgeıde tanytý. Ulttyq rýhty saqtaı otyryp, ony zamanaýı órkenıetpen ush­tastyrý, shyǵarmashylyqty qoldap, ult­tyq mártebemizdi óner men mádenıet ar­qyly jańǵyrtý. Bul – tek qalanyń emes, tutas ulttyń mádenı bolashaǵyna baǵyt­talǵan mısıa.

Suhbattasqan

Raıa ESKENDİR.