"Aýrý - astan" degen sóz beker aıtylmaǵan. Kúnine bir banka tátti sýsyn, arasynda fastfýd, tátti men chıpster – búginde jastardyń as mázirinde jıi kórinis tabatyn taǵam túrleri. Alaıda jeseń aıyzyń qanatyn tartymdy taǵamdar men sýsyndardyń quramynda ne jasyrynyp jatyr? Osy týrasynda Aqshamnews.kz tilshisi dıetolog, nýtrısıolog Janna Nurbergenqyzymen suhbat quryp, durys tamaqtanýdyń qarapaıym, biraq nátıjeli joldary jaıly áńgime qurdy.
Janna Nurbergenqyzy
dıetolog
"Tabıǵı" dep jazylǵan sýsynnyń bári paıdaly emes"
Dıetolog, nýtrısıolog Janna Nurbergenqyzynyń aıtýynsha, dúken sórelerinde turǵan tátti sýsyndardyń basym bóliginde qant mólsheri shekten tys kóp. Kóp jaǵdaıda syrtynda «tabıǵı» dep jazylǵan ónimderdiń ózi adam aǵzasyna qaýipti bolýy múmkin.
«Mysaly, 0,5 lıtr quramynda 120 gram qant bar. Bul – bir kesege jýyq taza qant. Endi elestetińiz, jastar mundaı sýsyndardy kúnine bir emes, birneshe márte iship júr. Onyń ústine bul sýsyndarda túrli boıaǵyshtar, hosh ıistendirgishter men hımıalyq konservanttar bolady. Bul qospalar aǵzaǵa keri áser etedi», – deıdi maman.
Tipti keıbir jeńil shaı túrlerine de hosh ıistendirgishter qosylady. Dıetolog mundaı sýsyndardy «zıansyz» dep ishý — úlken qatelik ekenin aıtady.
sýret: JI alyndy
Zıandy qospalar aǵzada 3 aıǵa deıin saqtalady
Mamannyń aıtýynsha, tátti sýsyndarmen birge aǵzaǵa enetin zıandy zattar birden syrtqa shyqpaıdy. Olar aǵzada jınalyp, toksınge aınalady.
«Aǵzaǵa túsken zıandy zattar búırek arqyly suıyqtyqpen birge syrtqa shyǵarylady. Alaıda olardyń keıbiri 2–3 aı boıy aǵzada qalyp qoıady. Bul — jasýshalar deńgeıinde buzylýǵa, zat almasýdyń nasharlaýyna, sozylmaly aýrýlarǵa sebep bolýy múmkin», – deıdi dıetolog.
Fastfýdqa kelsek, maman ony barynsha shekteý kerek deıdi. Eń durysy — 3 aıda bir ret qana tutyný kerek deıdi.
Táttiqumarlyqtan qalaı arylýǵa bolady?
Adamnyń táttige qumar bolýy keıde psıhologıalyq jaǵdaıymen de baılanysty ekenin Janna Nurbergenqyzy atap ótti.
«Tátti jegen sátte aǵzada birden energıa bólinedi, kóńil-kúı jaqsaryp, mıǵa “bári jaqsy” degen sıgnal barady. Osylaısha adam qaıta-qaıta sol kúıdi sezingisi kelip, táttige táýeldi bola bastaıdy», – deıdi ol.
Mamannyń aıtýynsha, táttige qumar adamdarda keıde ishek parazıtteri bolýy múmkin. Sondyqtan aldymen sebepti anyqtap, keıin balama, paıdaly taǵamdarǵa kóshý mańyzdy.
Zıandyny – paıdalyǵa qalaı almastyrýǵa bolady?
Dıetolog durys tamaqtaný qymbat emes ekenin basa aıtty. Bar bolǵany — sapaly ári qarapaıym ónimderdi durys paıdalaný kerek.
«Qara sý – tegin. Qara un – aq unnan arzan. Avokado men chıa bolmasa da, qyryqqabat, sábiz, brokkolı sekildi kókónister bar. Qant ornyna bal, stevıa nemese erıtrıt qosyńyz. Tátti ornyna qurǵaq jemister jep, fastfýd ornyna úıde sendvıch jasańyz», – dep keńes beredi Janna Nurbergenqyzy.
Shujyq ornyna — etten pisirilgen sorpa, maıonezdiń ornyna — qaımaq, al tátti ıogýrttyń ornyna — úı aıranyn paıdalaný kerek. Dıetologtyń aıtýynsha, eń bastysy — taǵam saýattylyǵy. Adam ónimdi satyp alarda quramyn oqyp, tańdaý jasaýǵa daǵdylanýy kerek.
«Fıtneske arnalǵan taǵamdardyń ózi zıansyz emes. Sondyqtan kózimizdi ashyp, ne iship, ne jep júrgenimizdi túsinýimiz kerek. Tańdaý ózimizde. Taǵam tańdaǵanda da saýatty bolaıyq!», – deıdi maman.