Jaqsylyǵyna baqsa, alty kúnge, jaqsylyǵyna baqpasa, alpys kúnge sozylatyn qaýipti «Sáýir amaly» keldi. «Qyryq sáýirik, bir myrza» dep atalǵan ataqty ańyz osy amaldyń ishinde.
«Qyzyr qamshysy» amaly aıaqtaldy. Kesheden bastap «Sáýir» amaly kórinis berdi. Burynǵy juldyzshylardyń aıtýynsha, aıdyń 25-ine deıin jalǵasady. «Jaqsylyǵyna baqsa, alty kúnge, jaqsylyǵyna baqpasa, alpys kúnge sozylatyn» asa qaýipti amal.
Qarıalar sáýir amaly kirgende, bultty baqylaıdy. Bult tónip, ydyramasa, sáýirdiń bulty qalyp qoıdy deıdi. Ol jyly sáýir amaly uzaqqa sozylyp, bult tónip, muz jaýady. Sondyqtan «Sáýir bolmaı, táýir bolmas» degen támsil qalyptasqan. Sáýirdiń «qoıshy», «qusqanaty» degen janama attary bar. Aýa raıynyń ereksheligi: kún jylynyp, kók shyqqan kezinde aıaqastynan aýa raıy buzylyp, qarly boran bolýy múmkin eken. «Sáýir bolmaı, táýir bolmas», «Sáýirde jaýǵan jaýynyń, saýyp turǵan saýynyń», t.b. maqal-máteli, qanatty sózderi bar.
Sáýir jańbyrynyń adamǵa da, tabıǵatqa paıdasy kóp. Jylannyń ýy, balyqtyń injýi, tipti bal arasynyń baly da osy jańbyr sýynan paıda bolady-mys. Sáýir jańbyry – dertke daýa, qıynshylyqqa keńshilik, aýrýǵa shıpa sý. Sýlardyń ishindegi eń taza sý – sáýir jańbyry. Sáýir jańbyry sýymen uıytylǵan aıran óte mańyzdy bolady (tájirıbesi jasalǵan). Sáýir jańbyrynda sýlanǵan kıim shirimeıdi, shash túspeıdi, ásirese, oqylǵan sáýir jańbyry qoıanshyq aýrýyna shıpa, psıhologıalyq aýrýǵa daýa, tán aýrýyna paıdaly. Perzentti bolmaı júrgender ishse, balaly bolady degen hadıs te bar eken.
«Sáýir amaly ótpeı, sáýirik pishýge bolmaıdy». Sáýirik (3-4 jastaǵy úıirge túspegen) aıǵyr. Amaldyń osyndaı ustanymy bar. Bir mysal: osy amal kezinde bir baıdyń qysyraqqa bólingen baıtal aıǵyrlaryn dalaǵa – óriske aıdap aparypty. Oılamaǵan jerden daýyl turyp, qar jaýyp, kún sýytyp, juqa kıingen baı myrzasy men 40 sáýirik (aıǵyr) sýyqtan ólgen delinedi. El ishinde osy amal «qyryq sáýirik, bir myrza» dep atalyp ketse kerek.
Búgin grıgorıansha (qoldanystaǵy kúntizbe) sáýirdiń 21-i, musylmansha (aı kúntizbesi boıynsha) ramazannyń 20-sy. Qazaqy esepke (eskishe) súıensek, aıdyń 8-shi jańasy. Apta aıdyń alǵashqy onkúndigi men sońǵy aptasyna dál kelip tur. Demek, aýa raıynda az da bolsa aýytqýshylyq bar degendi bildiredi. Aspan deneleriniń qımyl-qozǵalysyna boljam jasaıtyn bolsaq, kún ysıdy, jańbyr jaýady. Joǵaryda aıtqanymyzdaı, sáýir aıyna da, "Sáýir amalyna" da senim joq...