Júrgizýshisi joq taksıler, qoǵamdyq kólikter, kólik keptelisine qaraı rettep turatyn «aqyldy baǵdarshamdar»... Qazirgi iri megapolısterdi mundaı jańa tehnologıasyz elestetý qıyn. Damyǵan elder tehnologıalyq jetistikterdi paıdalanyp «aqyldy qalalardy» damytyp jatyr. İri qalalardyń aýqymdy máselesin sheshýge de osyndaı jańa tásilder paıda boldy. Aıtalyq, Sıngapýr qala-memleketinde arnaıy lıft arqyly kólikterdi turǵyn úıdiń joǵary qabatyndaǵy «aspan avtoturaǵyna» ákep qoısa, Los-Andjeles qalasynda júrgizýshisi joq kólikter jolaýshylardy qaýipsiz jetkizip júr.
Smart City, ıaǵnı «aqyldy qalany» qurý baǵytyndaǵy jumys Almaty qalasynda da qarqyndy túrde júrip jatyr. Atap aıtqanda, «Biryńǵaı beınemonıtorıng júıesi» men «Keshendi qaýipsizdik júıesi» jobalary megapolıste iske asyrylýda. 2022 jyldyń tamyz aıynda jumysqa alynǵan «Biryńǵaı beınemonıtorıng júıesi» jobasynyń basty mindeti – barlyq qalalyq beınebaqylaý kameralaryn bir platformada biriktirý jáne alynǵan beınematerıalǵa naqty ýaqyt rejıminde saraptama jasaý. Ótken jyly qala ákimdiginiń jobalyq ofısiniń qoldaýymen biryńǵaı beınemonıtorıng júıesine 45 myń kamera qosylsa, bıyl olardyń sanyn 70 myńǵa deıin arttyrý josparlanǵan. Byltyr bul platforma arqyly 2 myń qylmys ashylyp, 15 myń qoǵamdyq tártipti buzý deregi anyqtalǵan. Sondaı-aq, «aqyldy qala» jobasy aıasynda Almatyda keshendi qaýipsizdik júıesi mektepter men mektepke deıingi uıymdarda jáne medısınalyq mekemelerde qoıylyp jatyr. Onyń máni – bir mekemede beınebaqylaý júıesi, órt-kúzet dabyl júıesi, kirýdi baqylaý jáne basqarý júıesi, SOS dabyl túımesi, domofon baılanysy júıesi ornatylady.
Megapolıste birneshe jyl qatarynan sıfrlyq jańalyqtardyń eń basty jıyny – Digital Almaty forýmy uıymdastyrylyp keledi. Forým barysynda tanystyrylǵan startaptar men jobalar Almatyda sıfrlyq sheshimderdi engizýge múmkindik ashady. Bıyl halyqaralyq is-shara barysynda qazaqstandyq stýdentter oılap tapqan JolQal.ai jobasy tanystyryldy. Joba boıynsha jasandy ıntellekt joldaǵy shuńqyrlar men oıyqtardy anyqtaýǵa kómektesedi. Beınekameralar avtobýstarda, jedel járdem kólikterinde, polısıa qyzmetkerleriniń kólikterinde ornatylyp, avtomatty rejımde túsirilgen beınejazbalardy óńdep, qala kósheleriniń qaı bóliginde oıyqtar bar ekenin kórsetedi.
· Taqyrypqa oraı
Oljas JAŃABEK, Almaty qalasy Sıfrlandyrý basqarmasynyń basshysy:
Almatynyń sıfrlyq egizi 2026 jyly jasalady
Qazir qalanyń ártúrli júıeleri bólek-bólek jumys istep jatyr. Bul qalany júıeli túrde basqarýdy qıyndatady. Sıngapýr men Shenchjen qalalarynyń sátti jobalaryna súıene otyryp, Almaty qalasy 2026 jyldyń jeltoqsan aıynda megapolıstiń sıfrlyq egizin iske qosady. Almatynyń sıfrlyq egizinde negizgi 3 deńgeı bolady. Birinshi deńgeı qalanyń ınjenerlik ınfraqurylymyn tolyqtaı qamtıdy. Ekinshi deńgeıde, qala qurylysyn modeldeý jáne ońtaılandyrý, sondaı-aq kólik qozǵalysyn baqylaý jumysy júrgiziledi. Úshinshi tabıǵı-klımattyq deńgeı bolady. Onda aýa sapasy sekildi qalanyń damýyna áser etetin barlyq tabıǵı qubylystar qamtylady. Shenchjen qalasyna baryp, arnaıy olardyń tájirıbesimen tanystyq. Olar sıfrlyq egiz jobasyn tolyqqandy iske qosý úshin 6 jyl jumsaǵan. Qazir Shenchjende sekildi bizde de ınventarızasıa, ıaǵnı nysandardy sıfrlandyrý jumystary bastaldy.