Táýelsizdikpen birge eseıip, egemen elmen birge qalyptasqan urpaq búginde eldiń jańa dáýirin aıqyndap otyr. Respýblıka kúni merekesi qarsańynda biz osy býynnyń jarqyn ókili, qoǵam belsendisi, Almaty qalasy máslıhatynyń depýtaty, "Qazaqstannyń 100 jańa esimi" jobasynyń jeńimpazy Serik Esmatovpen eldik qundylyqtar, jastar saıasaty jáne jeke ómirlik ustanymdar týraly suhbattastyq.
– Serik Amanjoluly, Siz táýelsizdik dáýirinde týǵan urpaqtyń ókilisiz. "Jańa Qazaqstannyń azamaty bolý" degendi qalaı túsinesiz?
– Men bul uǵymdy áreketke shaqyrý jáne azamattyq jaýapkershilik retinde qabyldaımyn. Jańa Qazaqstannyń azamaty bolý – "memleket men úshin" emes, "men memleket úshin" qaǵıdasymen ómir súrý. Bul abstraktili uǵym emes, kún saıynǵy eńbek pen ózin-ózi jetildirýdi bildiredi.
Biz táýelsiz Qazaqstannyń urpaqtarymyz. Sondyqtan bizdiń mindet – ata-baba murasyn saqtaý, táýelsizdiktiń bastaýynda turǵan tulǵalardyń erligin qadirleý jáne kúsh-qaıratty ádiletti, zamanaýı, básekege qabiletti memleket qurýǵa baǵyttaý. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev atap ótkendeı, Ádiletti Qazaqstan qurý – ár azamattan belsendi ustanym men kemel patrıotızmdi talap etedi. Naǵyz azamat bolý – el ıgiligi úshin qyzmet etý dep bilemin.
– Qazirgi jastardyń basty qundylyqtary men artyqshylyqtary nede? Sizdiń kózqarasyńyzda olardy qandaı bolashaq kútip tur?
– Jastar – ýaqyt aınasy. Búgingi býynǵa qarasaq, olardyń beınesinen zamanaýı qoǵamnyń serpinin kóremiz. Olar bilimdi, tehnologıany jetik meńgergen, áleýmettik ádilettilikke beı-jaı qaramaıtyn urpaq. Qazirgi qazaqstandyq jastar – ashyq álemde ósip kele jatqan, jahandyq turǵyda oılaı biletin, sonymen qatar ulttyq bolmysyn saqtaýǵa umtylatyn býyn.
Jastardyń eń basty artyqshylyǵy – bilimge qoljetimdilik pen erkin oılaý. Qazir bir ǵana noýtbýgi bar adam bıznes bastap, ınovasıa jasap, qoǵam pikirin ózgerte alady. Biraq osy múmkindiktermen qatar jańa dáýirdiń synaqtary da bar. Aqparattyń ústirt qabyldanýy, emosıonaldy kúızelis, áleýmettik jelilerdiń qysymy... Sondyqtan búgingi mindet – tek ıntellektýaldyq áleýetti arttyrý emes, rýhanı tepe-teńdikti saqtaý. Prezıdent, "AMANAT" partıasy jáne onyń "Jastar rýhy" jastar qanaty jastardyń úılesimdi tulǵa bolyp qalyptasýyna baǵyttalǵan júıeli saıasat júrgizip keledi. Túrli baǵdarlamalar, jas kásipkerlerge arnalǵan granttyq qoldaý, Digital Kazakhstan sıaqty sıfrlyq bastamalar – bári de ózin-ózi júzege asyrýdyń naqty tetigi. Menińshe, qazaqstandyq jastar daıyn ıgilikterdi tutynýdan bólek, eldi ózgertetin belsendi kúshke aınalýy tıis. Óıtkeni on, jıyrma jyldan keıingi Qazaqstannyń kelbeti – dál osy býynnyń azamattyq jaýapkershiligi men moraldyq kemeldigine tikeleı baılanysty.
– Máslıhat depýtaty retinde Siz jastardyń bastamalary men ıdeıalaryn qalaı qoldaısyz?
– Jastardy qoldaý – meniń depýtattyq qyzmetimniń negizgi strategıalyq baǵyty. Sebebi búgingi urpaqtyń qundylyqtary – eldiń erteńgi turaqtylyǵynyń kepili. Meniń jumysym ınklúzıa, rýhanı-adamgershilik damý, mádenıet, sport jáne qoǵamdyq birlik baǵyttaryna negizdelgen. Inklúzıany áleýmettik uǵymnan bólek, adamgershiliktiń fılosofıasy retinde qabyldaımyn. Bul múmkindigi shekteýli jandarmen qatar, ózin qoǵamnan shet sezinetin ár adamǵa qatysty. Óz tájirıbemnen bilemin: qoǵam qoldaý kórsetse, kez kelgen kedergini eńserýge bolady. Sondyqtan Almatyda qoljetimdi orta qalyptastyrý baǵytynda jumys istep kelemin. Osy oraıda "AMANAT" partıasynyń "Kedergisiz keleshek" bastamasyn – adamǵa degen qurmettiń naqty kórinisi dep sanaımyn.
Rýhanı damý men mádenıet – ulttyń tiregi. Jahandaný dáýirinde til, dástúr men mádenıetti saqtaý – basty mindet. "AMANAT" partıasy qazaq tilin, ulttyq qundylyqtardy jáne otbasylyq dástúrdi dáripteıtin jobalardy júzege asyryp keledi, men de bul baǵyttaǵy bastamalardy jergilikti deńgeıde belsendi qoldaımyn. Al sport – minez mektebi. Ózim paralımpıadashy retinde onyń adam boıyndaǵy senim men erik-jigerdi qalyptastyrýdaǵy mańyzyn jaqsy bilemin. Sol sebepti Almaty máslıhatynyń turaqty komısıasy aıasynda buqaralyq sport pen ınklúzıvti seksıalardy damytýǵa, aýla klýbtary men áýesqoı lıgalardy qoldaýǵa atsalysamyz.
Qoǵamdyq belsendilik te mańyzdy. Volonterlik pen áleýmettik bastamalar – Otanǵa qyzmet etýdiń erekshe úlgisi. Sol sebepti jastardy qoǵam ómirine belsendi aralasýǵa úndeımin, volonterlik qozǵalystar men stýdenttik uıymdarǵa turaqty túrde qoldaý kórsetemin. Búgingi qazaqstandyq jastar – meıirimdilik pen jaýapkershilikti aldyńǵy orynǵa qoıatyn býyn dep senemin.
– Sıfrlyq dáýirde jastar el damýyna qalaı úles qosa alady?
– Búginde bilim men tehnologıa barshaǵa qoljetimdi. Alaıda tehnologıa – maqsat emes, ol qural. Eń bastysy – sol quraldy qoǵamnyń naqty máselelerin sheshýge paıdalana bilý. Jastar IT, ekologıa, bilim jáne medısına salalarynda tyń ıdeıalar men ınovasıalyq startaptar arqyly eldiń damýyna serpin bere alady. Memleket te bul baǵytta qoldaý kórsetip otyr. "Digital Kazakhstan", "Bıznes-2025" sekildi baǵdarlamalar – sonyń aıqyn dáleli. Degenmen tabystyń túpki kilti – ishki motıvasıada. Negizgi maqsat paıda tabý emes, qoǵamǵa shynaıy paıda ákelý bolýy kerek.
– Óz zamandastaryńyz ben keler urpaqqa jetkizgińiz keletin ómirlik ustanymyńyz qandaı?
– Meniń qaǵıdam qarapaıym. Kúshti – jaqsylyqqa, synaqty – rýhanı ósýge jumsaý. Men ómir jolymda aýyr sátterden de óttim, jeńisterge de jettim. Sol úshin árbir jańa kúnniń qadirin tereń túsinemin. Men úshin eń mańyzdysy – qoldaý men shabyt berý. Qoldaý degenimiz ol – materıaldyq kómek qana emes, adamǵa senim artý, onyń jańa ómir bastaýyna múmkindik jasaý. Al shabyt – sol senimniń jalǵasy. Iaǵnı, qoldaý kórsetseń – shabyttandyrasyń, shabyt berseń – demeý bolasyń. Biz – óz ýaqytymyzdyń kózge kórinbeıtin batyrlarymyz. Adamgershilik qandaı jaǵdaı bolmasyn bárinen bıik turatynyn dáleldeı bilińizder. Dúnıeni meıirimdi, ádil ári adamgershiligi mol etý – óz qolymyzda. Eger sizdiń yqpalyńyzben bir adam bolsyn ómirdiń mánin qaıta sezinse, demek, sizdiń mısıańyz oryndaldy degen sóz.
– Suhbatyńyz úshin raqmet. Merekeńiz qutty bolsyn!