Depýtat Asqat Aımaǵambetov Májilis otyrysynda dári-dármektiń baǵasyna shúılikti, - de habarlaıdy aqshamnews.kz tilshisi.
"Sózim jetimdi bolýy úshin, naqty bir adamnyń qarapaıym mysalmen bastaıyn. Raýshan esimdi azamatsha. 42 jasta. Onyń ómiri baıaý sónip barady. Em joǵynan emes, emge shıpa bolatyn dári, Ulttyq dárilik formýlárda tirkelmegendikten, dári, jeti jyldan beri jańartylmaǵan emdeý hattamasyna engizilmegendikten, tipti satyp alaıyn dese de, elde ruqsat etilgen tizimde de joq. Onyń, ómiri úshin kúresi - búrokratıamen kúres. Taǵy qanshama osyndaı Raýshandar bizdiń kómegimizdi kútip otyr? Búgingi talqylaýymyzdyń ózegi osy", - dedi ol.
Depýtattyń aıtýynsha, JAPtyń esebi – bul elimizdegi farmasıanyń shynaıy rentgeni. Rentgen nátıjesi jaı ǵana synyqtar men kóleńkelerdi kórsetip qana qoımaı, dereý sheshimdi, jedel emdeýdi talap etetin tereń, naǵyz qaterli isikterdi anyqtady.
Osyǵan oraı farmasevtıka salasynyń 3 "jaǵymsyz dıagnozyna" jáne olardy emdeý úshin qajet 7 "qadamǵa" toqtalaıyn.
I. Dári-dármekke qoljetimdilik.
Dári-dármekter dárihanalarda satylýy úshin, olar eń aldymen NasELS-te saraptamadan, sosyn tirkeýden ótýi kerek. Aýdıt ne kórsetti?
Normatıv boıynsha tirkeý merzimi – 210 kún. Alaıda, bireýler úshin bul merzim zańsyz 1275 kúnge deıin sozylsa, al osy uıymnyń burynǵy qyzmetkerleri úshin, óte jyldam 25-aq kúnde aıaqtalyp, rásim ótkizildi. 154 ótinim boıynsha saraptama prosedýralaryn buzý derekteri anyqtady.
Jalpy, NasELS naǵyz saıahatshylar klýby sıaqty. Onyń qyzmetkerleri dárilerdi tizimge engizý úshin, zaýytardy kórý syltaýymen shetelge baryp jatyr. Árıne, jaıly saıahat shyǵandary, farmasıa kompanıasynyń esebinen tólenedi. Bul saıahattar ne beretini kúmándi.
2. Farmakologıalyq baqylaýdy kúsheıtý boıynsha.
Zańǵa sáıkes, NasELS, dárilerdiń jaǵymsyz reaksıalary týraly habarlamalardy jınaqtap, taldap, sharalar qabyldaý úshin jiberýige mindetti. Biraq aýdıt kórsetkendeı, 28 sary kartochkalar" bar dárilik zattar boıynsha eshqandaı shara qabyldanbaǵan. Onyń ústine, dárlerdiń keri áserleri týraly 137 aqparat túskenimen, tek 1 preparat qana keri qaıtarylǵan. Al jalpy, farmasevtıkalyq baqylaýdan 77 mln farmasevtıkalyq ónim tys qalǵan.
3. Eskirgen emdeý hattamalary boıynsha.
Ár azamatty emdegende, dárigerler, arnaıy emdeý hattamasynda kórsetilgen dárilerdi qoldanýy tıis. Al emdeý hattamalar bolsa ýaqtyly jańartylmaıdy. Ózderińiz qarańyzdar: klınıkalyq hattamalardyń shamamen 70%-y (1133-tiń 785-i) 5 jyldan 12 jylǵa deıin qaıta qaralmaǵan.
10 jyl emes, qazir 1 jyl ishinde jańa dáriler paıda bolady. Osyǵan baılapnysty qazaqstandyqtar jańa ádistermen em ala almaı júr dep aıtýǵa bolady.
Hattamalardy bekitý prosesiniń ózi de kúrdeli. Keıde ol birneshe jylǵa deıin sozylyp, osylaısha bekitken hattamanyń aktýaldylyǵy da joǵalady. Mysaly, tirkeý merzimi ótken jáne tıimdiligi tómen, shyǵarýǵa usynylǵan 409 preparat 3 jyl boıy formýlárdan alynbaǵan, tıimsiz dep tanylǵan 5 preparat 29 aýrýdy emdeý hattamalarynan shyǵarylmaǵan. Al qajet delingen 96 tıimdi preparat kersinshe formýlárǵa engizilmegen.
II. Jabaıy baǵalar jáne tıimsizdik.
1. Shekti baǵalardy qalyptastyrý kezindegi óreskel buzýshylyqtar anyqtaldy.
Olardyń qatarynda – shamadan tys marketıńtik jáne tasymaldaý shyǵyndaryn qosý. Preparattar tipti orıgınaldarynan da birneshe ese joǵary baǵamen satyp alynǵan.
Dárilerge qosylǵan ústeme baǵa zaýyttyq baǵadan 172%-ǵa deıin jetedi, al Eýropada jáne álemde – 30%-dan aspaıdy. Bir preparattyń ártúrli dárihanalardaǵy baǵasy 3-5 esege deıin ózgeredi.
Túpnusqanyń baǵasy 344 teńge bolsa, otandyq taýar óndirýshiniń (OTÓ) generıginiń baǵasy 1273 teńgeni quraǵan. Bul 4 esege deıin qymbat.
"Parasetamoldyń zaýyttyq baǵasy 59 teńge, Qyrǵyzstanda 90, al bizde 144 teńgege satylyp jatyr. Salystyryńyzdar. Teraflúge elde belgilegen shekti baǵa 3,3 myń teńge, al zaýyttyq baǵasy 1,5 myń. Reseıde ol 2,2 myń, Qyrǵyzstanda 2,5 myń turady", - dedi ol.
Sondaı-aq, depýtat farmaóndiris pen ǵylymǵa toqtaldy.
Onyń aıtýynsha, keıingi ýaqytta "QazVaktan" basqa eshteńe shyqqan joq deýge bolady. Klınıkalyq zertteýler óte az. Sońǵy 10 jylda tek 2 preparat shyǵarylǵan, olardyń biri, "Iod jáne kalıı ıodıdi". Buny ázirleýge 4,6 mlrd teńge jumsalǵan, biraq ol tipti formýlárǵa da engizilmegen ıaǵnı qoldanylmaıdy.
Depýtat otandyq farmasıany emdeýge arnalǵan jeti qadamǵa toqtaldy.
- Birinshi. Jańa dárilerdi tirkeý merzimin 1 aıǵa deıin qysqartý.
- Ekinshi. Shekti baǵa álemdegideı 30%-dan aspaýy kerek.
- Úshinshi. SK "Farmasıany" reformalaý. Logıstıkany damytý, básekelestiktik, esep berý men ashyq erejelerin engizý.
- Tórtinshi. Uzaq merzimdi ınvestısıalyq kelisimsharttar — tek óndiristi naqty lokalızasıa-laıtyn-darmen ǵana bolýǵa tıis.
- Besinshi. Ulttyq formýlárǵa, ambýlatorlyq dári-dármekpen qamtamasyz etý tizimderine jáne Biryńǵaı dıstrıbútorǵa engizýge ótinim berý mehanızmin "bir tereze" qaǵıdaty boıynsha engizý.
- Altynshy. Ashyq sıfrlyq esep júıesi.
- Jetinshi. Eń bastysy qazaqstannyń qarapaıym azamatynyń múddesi basshylyqqa alynýy kerek. Qaýipsiz, qymbat emes dárilerge qoljetimdilikti qamtamasyz etý mańyzdy.