Qoǵamnyń áleýmettik, mádenı jáne rýhanı damýy eń aldymen bilim berý júıesiniń sapasyna táýeldi ekeni belgili. Osy turǵydan alǵanda, ustaz tulǵasy – bilim berý prosesiniń negizgi sýbektisi ári bolashaq urpaqtyń ıntellektýaldyq, moraldyq jáne rýhanı qalyptasýyna yqpal etetin sheshýshi faktor. Ustazdyq qyzmet tek aqparat berýmen nemese kásibı bilimdi meńgertýmen shektelmeıdi, ol – tulǵanyń dúnıetanymyn, qundylyq baǵdarlaryn, ómirlik ustanymdaryn qalyptastyrýmen tikeleı baılanysty kúrdeli áleýmettik-pedagogıkalyq qubylys. Árbir adamnyń ómir jolynda baǵyt-baǵdar berip, rýhanı nár syılaıtyn tulǵalardyń biri – ustaz.
Ustaz – shákirttiń júregine izgilik dánin sebetin, sanasyna sáýle uıalatatyn, bolashaǵyna jol kórsetetin shyraqshy. Halyq danalyǵynda «Ustazdy qadirlegen eldiń urpaǵy ónegeli bolady» degen sóz bar. Óıtkeni, ustazdyq – adam janyn tárbıeleýde, oı-sanany qalyptastyrýda jáne arman-maqsatqa jeteleýshi jolda eń bıik ári eń jaýapty mamandyq. Sondyqtan ustaz eńbeginiń ólshemin sanmen ne ýaqytpen baǵalaý múmkin emes, ol máńgilik qundylyqqa aınalǵan uly mısıa bolyp qala beredi.
Murat Musauly, Almaty qalalyq máslıhatynyń depýtaty -
Óte talapshyl ári bilikti pedagogter edi
Maǵan óte jaqsy, bilimdi ustazdardan tálim alý baqyty buıyrdy! Eń aldymen – ol meniń Anam, Amantaı Serikqyzy. Qazaq tili páninen ustazym boldy, óıtkeni men orys mektebinde oqydym.
Álippeni alǵash úıretken ustazym –Aleftına Andreevna. Ol meniń alǵashqy muǵalimim, óte talapshyl ári myqty pedagog edi! Sondaı-aq, ol kisi kezinde Anamnyń da ustazy bolǵan. Maǵan osyndaı keremet múmkindik buıyrdy. Aleftına Andreevna bilimime de, ómirime de berik negiz qalap berdi. Sonymen qatar, Valentına Aleksandrovnany atap ótkim keledi. Ol – joǵarǵy synyptardaǵy synyp jetekshim, matematıka, algebra jáne geometrıa pánderiniń muǵalimi. Meni strategıalyq, keńistiktik, shyǵarmashylyq jáne saraptamalyq turǵyda oılanýǵa úıretti. Osyndaı tamasha pedagogterdiń arqasynda mektepti úzdikke (medalmen) aıaqtadym. Árqashan ustazdarymdy maqtan tutamyn jáne olardyń eń úzdik ári kásibı mamandar bolǵanyna senimdimin!
Álıa BÓPEJANOVA, synshy, mádenı sarapshy, QR eńbek sińirgen qaıratkeri, «Alash» jáne Mahambet atyndaǵy halyqaralyq syılyqtardyń laýreaty -
Kúni búginge deıin janyma nár beredi
Ustaz degen sóz men úshin erekshe qadirli, qasterli. Óıtkeni, Ustazdar áýletinenmin. Bul taqyrypta sóz qozǵaǵanda, azdap ómirbaıandyq derekterdi aıtýǵa týra keledi. Alǵashqy ustazdarym ata-anam boldy. Anam Jumagúl Jazkenqyzy bastaýysh synypta oqytsa, ákem Qaharman Bópejanuly bilim salasynda basshylyq qyzmetter atqardy, mektepte sabaq berdi.
Aınala jurt anamdy «Bıbátıma» dep ataýshy edi. Zamanynyń bilimdi, bekzat qyzdary Sholpan İlıasqyzy, Sheker Mustafına, Manat Kádirova, Hatsha Ábilkelini, Manat Tólendi, sondaı-aq búginde kórnekti geograf-ǵalym Álıa Beısenova, taǵy basqalarmen jaqsy dos-qurby bolǵan, bastaýysh synyp jáne tarıh páninen sabaq berip, súıikti muǵalim atanǵan aıaýly anam Jumagúl – ózekti órtegen ókinish sol, erterek dúnıe saldy. Maǵan sábı kezimnen kitap oqyp beretin, bes jasymda mektep kitaphanasyna jazdyrǵan anashymnyń meıirimge toly úni únemi qulaǵymda...
Ákem Qaharman qazirgi ál-Farabı atyndaǵy ulttyq ýnıversıtetti úzdik bitirip, sonda oqytýshylyqqa qaldyrylǵanymen, aǵasynyń halyq jaýy bolyp ustalyp ketýine baılanysty elge, Sarysýǵa oralyp, sanaly ǵumyryn jas urpaqqa tereń bilim men sanaly tárbıe berýge arnady. Qazaq KSR-ine eńbek sińirgen muǵalim, KSRO bilim berý úzdigi qurmetti ataqtaryn aldy, elge óte qadirli, jan-jaqty tulǵa edi. Otbasymyzda Kitap kúlt boldy. «Júz jaqsy kitapty jaqsylap oqyǵan adam akademıalyq bilim alady» deıtin ákem balalarymen oqyǵan kitap týraly ǵana emes, ár taqyrypqa emin-erkin sóılesetin. Al ózime naǵyz Ustaz ákemmen úlken dos, pikirles, murattas bolǵanym kúni búginge deıin janyma nár beredi.
Biz on jyldyq mektepti bitirdik, talaı muǵalim sabaq berdi, synyp jetekshisi boldy. Árqaısysynyń da eńbegi bar. Al ádebıet pániniń muǵalimi Eskermes Eskendirov, synyp jetekshim, matematık Uljan Muqasheva, nemis tiliniń muǵalimi Marıa Shtabel jáne mýzyka mamany Danııl Eıbovty erekshe qurmet tuttym. Mektep qabyrǵasynda júrip jazýyma ózi de aqyn Eskermes aǵaıdyń kóp áseri boldy (Eskermes aǵanyń balalary Qanat, Raıa, Abaı Eskendirler de shyǵarmashylyqta belgili esimder). Maqala, áńgimelerim aýdandyq, respýblıkalyq basylymdarda jarıalandy.
Qazirgi Qazaq ulttyq qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń Fılologıa fakúltetine túsýime de ádebıetke degen qyzyǵýshylyǵym sebep. Ǵylymı-ádebı, ımanı áleýeti myqty ortada nebir myqty ǵalym-ustazdar boldy. Solardyń ishinde qazaq qyzdarynyń arasynan shyqqan tuńǵysh ádebıettanýshy ǵalym, synshy, Mánshúk Mámetovanyń anasy Ámına Mámetovanyń dáristerin tyńdadyq. Ásirese, úlken rýhanı keńistikterge jol kórsetken has ǵalym, ádebıet teoretıgi Zákı Ahmetov, kórnekti túrkitanýshy, rýnalyq jazýlardy bizge alǵash úıretken Altaı Amanjolov, shetel ádebıetiniń mamany Klavdıa Kochetovalardy tereń bilimi men biligi, bıik mádenıeti, zıalylyǵy úshin shyn ustaz tuttym. Mektepke tym erte barǵandyqtan, ınstıtýtty on toǵyz jasymda aıaqtaǵan men sol kezdegi talap boıynsha týǵan jerime oralyp, mektepte qazaq jáne orys til-ádebıetteriniń muǵalimi bolyp qyzmet ettim, jaqsy tájirıbe aldym. Eki jyldan soń Almatyǵa oralyp, QazMÝ-diń aspırantýrasyna tústim. Ǵylymı jetekshim kórnekti ǵalym, fılologıa ǵylymynyń doktory Hanǵalı Súıinshálıev boldy. «Ultqa qyzmet – minezden» demekshi, ádebıet tarıhyn zertteýdegi úlken eńbegi óz aldyna, QazMÝ-diń Ádebıet kafedrasynda erekshelenip turatyn bir ǵajaıyp jan; jazýy, irgeli ǵylymynan da, kórkem minezinen de úlgi alarlyq tulǵa edi. Zamanaýı ádebı synǵa kelgen sonaý 80-jyldary alǵashqy beıresmı ustazdarym synshylar Tólegen Toqbergenov, Murat Áýezov pen Saǵat Áshimbaev boldy. Al sál keıinirekte ýaqyt ıdeıalary turǵysynan Zeınolla Serikqalıev, nyǵyz-tyǵyz jazý, stıl ushtaý turǵysynan, árıne, Asekeń, Asqar Súleımenov.
Ustaz bolý, shyny kerek, ekiniń biriniń qolynan kele bermeıdi. Naǵyz ustaz jan-júregimen de, bilim-biligimen de aınalasyn nurlandyryp turady. Osyndaı ustazdarymdy eske alsam, oqysam, rýhtary peıishte shalqyǵaı! Janym nurlanady, oıym ushtalady, endi bir esepten, jańa bilimge umtyldyrady.
Men jasampaz bilimdi, mádenıetti adamdardy jaqsy kóremin. Bilimdi adam jaqqan sham sıaqty. Tárbıesiz berilgen bilim qaýipti degen bar. Menińshe, jasampaz bilimdi adam tárbıesiz, mádenıetsiz bolýy múmkin emes. Olar óziniń dúnıeáýı «meni» úshin kózge urar alǵy shepte júrmeıdi. Osynysymen de kim-kimniń de ornyn anyqtap beredi.
Búginde ózderine «ustaz» dep aıdar taǵyp alǵandar qatary kóbeıdi. Aqyretpen qorqytatyn, sózi men isi qaıshy dinshilder; búkil ómirin qalyń kópshiliktiń talqysyna salyp, óziniń de, ózgeniń de jan-dúnıesin jalańashtap «emdeýdi» bıznesine aınaldyrǵan nebir psıholog-koýchtar; qaptaǵan jelili marketıńterdegi – ne satyp, ne qoıyp júrgenin bilmeıtin bıkeshter; aqshasyn jaqsy tólese, bálkim, qaraqshyǵa da baryp án salyp beretin, bir parasy ómir-salttaryn satyp, endi bir parasy mıǵa syımaıtyn alypsatarlyqpen baıyp jáne sony mártebe kórip júrgen, ult maqtanyshy Dımash aıtqandaı, ónerlerin tym asyra baǵalaǵan shoý-bıznes ókilderi, taǵy da basqa... Ondaılarǵa qaraılamaý, ásirese, jastarǵa, jeńil jolǵa aldanbaý ıgi.
Naǵyz ustazdar balabaqshalarda, mektepterde, joǵary oqý oryndarynda alaý-jalaýsyz-aq jaýapty da, bálkim, qaıtarymy birden kórinbeıtin qyzmetterin aq-adal atqaryp júr. Dástúrdiń ozyǵy men paıdaly jańany úılestirip, Jańa zamanǵa saı bilim ıgergen, zamanaýı bolý talantyn meńgergen muǵalimder, ustazdar qatary ýaqyt ótken saıyn kóbeıip kele jatqanyn kórip-tanyp qatty súısinemin.
Mereke qutty bolsyn, Ustazdar! Bilim salasynyń barlyq qyzmetkerlerine Ustaz bolý baqytyn, ol úshin únemi izdenis, jemisti eńbek, myqty densaýlyq tileımin!