21 мамыр – ұлт руханиятының өркендеуіне, мәдени мұраны сақтау мен насихаттауға өлшеусіз үлес қосып келе жатқан мәдениет және өнер саласы қызметкерлеріне құрмет көрсету күні. Бүгінде мың жылдық тарихы бар көне шаһардың мәдени кеңістігінде серпінді дамулар мен тың бастамалар жүзеге асып жатыр. Біз Мәдениет және өнер қызметкер-лерінің кәсіби мерекесіне орай Алматы қаласы Мәдениет басқармасының басшысы Ғани МАЙЛЫБАЕВҚА жолығып, өнер мен руханият саласындағы жетістіктерді саралап, алдағы жоспарлармен танысқан едік.
Мәдениетпен тыныстаған мегаполис
– Ғани Айдарұлы, ең алдымен Алматыдағы барлық мәдениет және өнер саласының қызметкерлерін кәсіби мерекемен құттықтаймыз! Еліміздің мәдени астанасы саналатын мегаполистің бұл саладағы жетістіктері аз емес. Шаһарда жаңа нысандардың құрылысы жүріп жатыр, гастрольдік сапарлар мен жаңа жобалар туралы бағдарлар да баршылық...
– Рахмет! Алматы – қазақ мәдениетінің алтын бесігі. Мұнда ұлт рухын танытатын театрлар, мұражайлар, филармониялар, көркем галереялар шоғырланған. Қалада қазақ мәдениеті мен өнерінің алыптары – Мұхтар Әуезов, Шәмші Қалдаяқов, Қалибек Қуанышбаев, Бибігүл Төлегенова сияқты тұлғалар өнер көрсетіп, із қалдырған.
Шаһарда бүгінде 12 театр, 35 көпшілік кітапхана, 25 музей, 20-ға жуық кинотеатр мен өзге де мәдени ошақтар жұмыс істеп жатыр.
Осынау мәдени мекемелердің біршамасы Алматы әкімдігіне қарасты. Мәселен, олардың қатарында «Алатау» дәстүрлі өнер театры, Мемлекеттік қуыршақ театры, «Алматы әуендері» шығармашылық ұжымдары, Қазақ мемлекеттік циркі, 8 музейден тұратын Алматы музейлер бірлестігі, Мемлекеттік архив, Алматы хайуанаттар бағы мен Орталықтандырылған кітапханалар жүйесіне кіретін 28 кітапхана бар. Бұл ұйымдарда қазір 2 мыңнан астам мәдениет қызметкері еңбек етіп жатыр. Өткен жылы осы мекемелер Мәдениет басқармасымен бірлесіп 300-ден астам ірі іс-шара ұйымдастырған еді. Театр премьералары, халықаралық фестивальдер, ашық аспан астындағы концерттер мен көрмелер секілді алуан түрлі шараларды 1,6 миллионнан астам қала тұрғыны мен қонағы тамашалады.
«Алатау» дәстүрлі өнер театры былтырғы маусымда 62 мың көрерменге қызмет көрсетті. Қойылымдарды 20-дан астам қазақ халық аспаптарында «тірі орындау» қолданылды. «Mamluk. Сұлтан Бейбарыс», «QULAN», «Алатау FM радиосы» және «Теміртас» спектакльдері көрерменнің ыстық ықыласына бөленді. Театр биыл жаз айларында Мәскеудегі Чехов фестиваліне қатысып, Франциядағы Авиньон фестивалінде өнер көрсететін болады. Қазір үлкен дайындық жүріп жатыр. Сонымен қатар, қазіргі таңда Абайдың 180 жылдығы мен Нұрғиса Тілендиевтің 100 жылдығына арналған қойылымдар әзірленуде. Мемлекеттік архивтің материалдық-техникалық базасы да айтарлықтай жаңартылды. Соңғы он жылда алғаш рет жаңғыртудан өткен мекемеге заманауи жабдықтар мен 140 компьютер сатып алынды. Бұған қоса, 10 миллионнан астам парақ цифрлық форматқа көшіріліп, қалпына келтіру зертханасы ашылды. Архив бүгінде тарихи жадымызды сақтау мен ұрпаққа жеткізудің нақты технологиялық орталығына айналып отыр.
Мемлекеттік қолдау бар
– Сала қызметкерлеріне қандай қолдау көрсетіліп жатқаны жайлы да айтып өтсеңіз...
– Әрине, мемлекет тарапынан кеңінен қолдау бар. Бұған мысал, «Алматы жастары» бағдарламасы аясында 139 жас маман баспаналы болса, 2023 жылдың тамызынан бастап 2 мыңнан астам мәдениет саласы қызметкерінің жалақысы 30%-ға өсті. Соңғы жылдары Алматының мәдени саласы халықаралық деңгейде танылуына кеңінен қолдау көрсетілуде. Өткенде ғана Қазақ мемлекеттік циркі 35 жылдан соң алғаш рет шетелге гастрольге шығып, Душанбе мен Тбилисиде өнер көрсетіп қайтты.
Сонымен қатар, цирк әртістері Қытай мен Ресейдің үздік цирк мектептерінде тағылымдамадан өтіп, Еуропа елдерінде өткен фестивальдерде жүлделі орындарға ие болды. Өздеріңіз де естіп жатқандай, біздің цирктің артистері Гиннестің рекордтар кітабына енді. Сондай-ақ, 18 елден келген 80-нен астам артистің қатысуымен өткен «II Almaty Circus Festival» іс-шарасы халықаралық ынтымақтастықтың айқын көрінісіне айналды. Алматының мәдени айнасы іспетті цирк ғимаратына қайта жаңғырту жұмысын жүргізу үшін қазір жобалық-сметалық құжаттама әзірлеу басталды. Әлемдік аренада Мемлекеттік қуыршақ театрының атағы ерекше аталады. Бұл театр артистері де қазір үлкен табыстарға жетуде.
Мәселен, Канадада өткен фестивальде Гран-при иеленіп, Грузия мен Беларусьтен жүлдемен оралды. Соңғы онжылдықта алғаш рет театр ауқымды жаңғыртудан өтіп, биыл 90 жылдығын атап өтті. Театр ұжымының ұзақ жылғы еңбегі ақталды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен театрға «академиялық» мәртебесі берілетін болды.
Руханиятқа дем берген мекен
– Қазіргі таңда Алматы музейлері мен кітапханалары бұрын-соңды болмаған жаңғыру мен серпіліс кезеңін бастан кешіп отыр. Осы бағыттағы жұмыстарыңызды тарқатсаңыз...
– Өткен жылы Алматы музейлері рекордтық көрсеткішке жетті. Музейге келушілер саны 310 мыңнан асса, билет сатылымынан түскен табыс 85,5 млн. теңгеге жетті. Бұл – өте үлкен көрсеткіш. Сосын тағы бір жақсы жаңалық – Алматы қаласының әкімі Ерболат Досаевтың бастамасымен барлық мектеп оқушылары музейге тегін кіру құқығына ие болды. Соңғы уақытта Алматы музейлері шетелдерде көрме ұйымдастырып, осы саланың қызметкерлері Корея, Түркия, Италия, Чехия мен Сингапурда тағылымдамадан өтіп келді. Бұған қоса, қаламыздағы Музейлер бірлестігі «Түркі әлемінің үздік музейі» атанып, ел тарихында тұңғыш рет мұндай мәртебеге қол жеткізді.
Кітапханаларымызға келсек, қазіргі кезде көпшілік кітапханалар заманауи мәдени хабқа айнала бастады. Алматы кітапханаларының 95%-ы жаңғыртылды. Жалпы, жүргізіліп жатқан жұмыстардың дені тек жөндеу жұмыстары ғана емес, кеңістікті қайта құру, кітапхананы заманауи зияткерлік орталық ретінде жаңаша сипатта қалыптастыру сияқты іс-шаралар да қамтылып отыр. Қазір қаладағы төрт кітапхана тәулік бойы жұмыс істейді. Сондай-ақ, автономды кітапханалар – оқырманның өзіне-өзі қызмет көрсету мүмкіндігін ұсынып отыр. Қала кітапханаларының қоры да артты. Дәл қазір кітап қоры 1,3 миллион данадан асып, өткен жылы тағы да 96 мың жаңа заманауи кітаппен толықты.
Жұмысымыздың тағы бір бағдары – Хайуанаттар бағын толық жаңғырту жұмыстары 2028 жылға дейін жалғасады. Жоба аясында жаңа вольерлер мен кешендер, ветеринарлық бөлім, дәріс залдары, инклюзияға бейімделген кіреберістер бой көтереді. Осы жылы Алматы хайуанаттар бағы 37 жыл ішіндегі рекордтық көрсеткішке жетті. Яғни бір жыл ішінде 1 миллионнан астам адамды қабылдады. Оның 250 мыңы – әлеуметтік осал топ өкілдері, көпбалалы отбасылар, зейнеткерлер, балалар үйінің тәрбиеленушілері және ерекше қажеттілігі бар балалар.
Ұлт жадын жаңғыртатын бағдарлар
– Ғани Айдарұлы, сөз соңында алдағы уақытта Алматыда қандай мәдени нысандар бой көтеретіні туралы да мағлұмат берсеңіз ...
– Сәтін салса, жақында Жастар театры мен жаңа көрме орталығының құрылысы басталады. Сосын, қалада алғаш ашылатын Инклюзивті мәдениет үйінің жобалау-сметалық құжаттамасы әзірленіп жатыр. Сонымен қатар, Боралдай қорғандарында Сақ мәдениеті орталығының құрылысы, ТМД елдері ішінде алғашқы Балалар ғылым музейі мен Observatorium музейінің ашылуы, Райымбек батыр кешенін музейлендіру мен Алматы музейінің жаңа экспозициясын қалыптастыру жұмыстары басталады. Дәл қазіргі уақытта Н.Сац атындағы мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрында күрделі жөндеу жұмыстары жүріп жатыр. Тағы да бір айта кетерлік жаңалығымыз – қаламызда 2029 жылға дейін өзіне-өзі қызмет көрсету жүйесімен жабдықталған 20 жаңа кітапхана ашылатын болады.
Жалпы, заманауи мегаполис ретіндегі Алматының мәдени миссиясы – Қазақ елінің халықаралық брендіне айналу, ұлттық өнеріміз бен мәдениетімізді жаһандық деңгейде таныту. Ұлттық рухты сақтай отырып, оны заманауи өркениетпен ұштастыру, шығармашылықты қолдап, ұлттық мәртебемізді өнер мен мәдениет арқылы жаңғырту. Бұл – тек қаланың емес, тұтас ұлттың мәдени болашағына бағытталған миссия.
Сұхбаттасқан
Рая ЕСКЕНДІР.