تاۋ قاتەلىكتى كەشىرمەيدى

تابيعات اياسىنا شىققان ءار ادام تاۋدىڭ قاتال زاڭىن

 ۇمىتپاۋى ءتيىس

  ساف اۋا. تۇمسا تابيعات. كوك تىرەگەن بيىك شىڭدار. جاز ايلارى باستالا سالىسىمەن الماتى تاۋلارىنداعى وسىنداي اسەم كورىنىستى تاماشالاۋعا اسىعاتىنىمىز راس. دەسەك تە، تاۋدىڭ قاتال مىنەزىن، دالا زاڭدىلىعىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. كەيىنگى كەزدەرى تاۋعا شىعىپ اداسىپ كەتكەن، قايعىلى وقيعاعا تاپ بولعان جاعدايلار ءجيى تىركەلىپ كەتتى. 

وتكەن ايدىڭ سوڭىندا تاۋعا كەتىپ، ءىز-تۇزسىز جوعالعان الماتىلىق 20 جاستاعى ستۋدەنت ءولى تابىلدى. جەكسەنبى كۇنى تاڭدا ۇيىنەن شىعىپ كەتكەن مارقۇم بۇرىننان تاۋعا شىعۋدى ۇناتادى ەكەن، ياعني تاجىريبەسى بار. اراعا ەكى كۇن سالىپ قۇتقارۋشىلار «جاستار» شىڭىنان جاس جىگىتتىڭ دەنەسىن تاپتى. الماتى تاۋلارىنا شىعۋ تالايعا بۇيىرعانىمەن، ودان امان-ەسەن ءتۇسۋ ءبارىنىڭ بىردەي قولىنان كەلمەيدى. ءدال وسىعان ۇقساس جاعداي شىلدە ايىنىڭ باسىندا دا بولعان ەدى. شىلدەنىڭ 2ء-سى كۇنى تاۋعا شىعىپ، جوعالىپ كەتكەن ستۋدەنتتىڭ دەنەسىن قۇتقارۋشىلار 9 كۇننەن كەيىن تاپتى.  

اۋا رايىنىڭ كۇرت وزگەرۋى، تاۋعا دايىندىقسىز شىعۋ، قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاماۋ ادام ومىرىنە ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان تابيعات اياسىنا شىققان ءار ادام تاۋدىڭ قاتال زاڭىن ۇمىتپاۋى ءتيىس.

الماتى قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، جىل باسىنان بەرى تجم قۇتقارۋشىلارى 179 رەت شاقىرتۋعا شىققان، ىزدەستىرۋ جۇمىستارى ناتيجەسىندە 258 ادام قۇتقارىلدى، 6 ادام قايتىس بولدى.  

ءار دەمالىس كۇنى تاۋعا شىعۋدى ادەتكە اينالدىرعان الماتىلىق كەيىپكەرىمىز گۇلناز باسىنان وتكەن وقيعانى ايتىپ بەردى. «بىلتىر ماۋسىم ايىنىڭ سوڭىندا قۇربىم ەكەۋىمىز تاڭعى سالقىنمەن تاۋعا شىققانبىز. تاۋعا جەتەمىز دەگەنشە، كۇن قاتتى ىسىپ كەتتى. مەجەلى جەرىمىزگە جەتكەنىمىز سول ەدى، تاباناستى تۇمان پايدا بولدى دا، جاڭبىر ارالاس بۇرشاق جاۋدى. تاۋ جوتالارىنىڭ اراسىمەن ءبىراز جۇردىك تە، ءارى قاراي قايدا بارىپ، نە ىستەرىمىزدى بىلمەي، اپ-ساتتە ابدىراپ قالدىق. ءۇستىمىز سۋ بولىپ، قالتىراپ توڭا باستادىق. تاۋعا شىعۋدا تاجىريبەمىز از بولعاندىقتان، ونىڭ ۇستىنە دايىندىقتىڭ جوقتىعىنان وسىنداي جاعدايعا تاپ بولدىق. بەس مينۋتتان كەيىن سول ماڭنان 3-4 ادامدى كورىپ قالىپ، تومەنگە بىرگە تۇستىك. تاۋعا شىققاننان گورى، ءتۇسۋ قيىن ەكەن. سول كۇنى ءبىز ۇلكەن ساباق الدىق. تاۋعا جايدان-جاي، دايىندالماي شىعا سالماۋ كەرەك»، – دەيدى ول.  

قۇتقارۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، كەيىنگى كەزدەرى جوعالىپ كەتكەن نەمەسە قايعىلى وقيعاعا تاپ بولعانداردىڭ كوبى تاۋعا جالعىز نەمەسە دايىندىقسىز شىققان ازاماتتار. كوبى تاۋعا كوپپەن، ياعني ارنايى تۋرلارمەن شىعۋدىڭ ءقاۋىپسىز ەكەنىن ايتادى. ءقازىر الماتىدا تاۋعا شىعاتىن تۋرلاردى ۇيىمداستىراتىن تۋريستىك كومپانيالار كوبەيگەن. ولار الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىندا تاۋدىڭ عاجايىپ كورىنىستەرىن، شىڭداردىڭ سۇلۋلىعىن ادەمى سۋرەتتەرمەن، بەينەروليكتەرمەن جارنامالايدى. الايدا، كوبىنە سول جەرگە جەتكەنشە ءجۇرىپ وتەتىن جولدىڭ قيىندىعىن، تاس جولداردى اشىپ كورسەتپەيدى. كورىنىسى كەرەمەت بولعانىمەن، جولدىڭ ءوزى كەيدە قيىن ءارى قاۋىپسىزدىك تالاپتارىن قاتاڭ ساقتاۋدى قاجەت ەتەدى. تاۋعا شىققىسى كەلەتىن جانداردىڭ كوبى تابيعاتتىڭ اسەمدىگىن كورگىسى كەلىپ بارادى، ءبىراق جولداعى قيىندىقتارعا دايىن بولماي شىعادى. سوندىقتان تاۋعا شىعاردا تەك الەۋمەتتىك جەلىدەگى ادەمى ۆيدەولارعا ەمەس، ناقتى باعىت پەن جولدىڭ كۇردەلىلىگىنە دە نازار اۋدارعان دۇرىس. ويتكەنى، تاۋ – كۇتپەگەن توسىن سىيلارعا تولى تىلسىم الەم. توپپەن شىققاندا ءاربىر ساياحاتتاۋشى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەدى، ءارى كۇتپەگەن جاعدايدا بىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتە الادى. اسىرەسە، اۋا رايى كۇرت وزگەرگەندە نەمەسە دەنساۋلىققا قاتىستى ماسەلە تۋىنداعاندا اسا ماڭىزدى.

الماتىدا تۇرىپ جاتقانىنا ەكى جىلداي بولعان ديانا ساپارباي قىزى ءقازىر تاۋعا تۋر ۇيىمداستىراتىن كومپانيادا گيد بولىپ جۇمىس ىستەيدى. تۋعان جەرى – شىمكەنت. ول الماتىعا وسى ءوڭىردىڭ بيىك شىڭدارىن باعىندىرۋ ماقساتىندا ارنايى كەلگەنىن ايتادى. ءقازىر ديانا ساياحاتتاۋشىلارمەن بىرگە توپ باستاپ، گيد رەتىندە وزگەلەرگە دە جول كورسەتىپ ءجۇر. وسى ارقىلى ول تۋريزم سالاسىندا تاجىريبە جيناپ قانا قويماي، تاۋ شىڭىنا ءقاۋىپسىز جولدارمەن شىعۋدى ۇيرەتىپ ءجۇر.

·        تاۋعا شىعۋ – رۋحاني دەمالىس. كەيىنگى 2-3 جىلدا تاۋعا شىعۋ ترەندكە اينالدى. تاۋدىڭ تازا اۋاسىمەن تىنىستاپ، تابيعات اياسىندا سەرۋەندەۋ جانعا دا، تانگە دە ەرەكشە كۇش بەرەدى. قانشالىقتى ادەمى بولسا، سونشالىقتى ءقاۋىپتى. سول ءۇشىن تاۋدىڭ قاتەلىكتى كەشىرمەيتىنىن ءاردايىم ەستە ساقتاۋ كەرەك. تاۋعا جارناما جاساپ، سوعان بارۋعا ۇگىتتەيتىن ادامدار تاۋ مادەنيەتى مەن ونداعى قاۋىپتەر تۋرالى دا ايتۋعا مىندەتتى. دەسەك تە، تاۋداعى كەز كەلگەن وقىس وقيعاعا ادامنىڭ ءوزى عانا جاۋاپتى.

ديانا ساپارباي قىزى، 

گيد:

توپپەن جۇرگەن ءاردايىم ءقاۋىپسىز

شىمكەنتتىڭ تاۋلارىنا شىعىپ ۇيرەنگەننەن كەيىن، ەندى الماتىنىڭ تاۋلارىن باعىندىرسام دەپ كەلدىم. نەگىزى الماتىعا كەلۋدەگى باستى ماقساتىم – تاۋعا شىعۋ بولاتىن. باستاپقىدا جانىما 3-4 قىز ەرتىپ شىعاتىنمىن، ءقازىر گيد بولىپ جۇمىس ىستەيمىن.

ءيا، كوپ ادام الەۋمەتتىك جەلىدەگى ادەمى فوتو مەن ۆيدەولاردى كورىپ قىزىعىپ، بىردەن تاۋعا شىققىسى كەلەدى. ءبىراق الماتىنىڭ تاۋلارى ادەمى بولعانىمەن، ءقاۋىپتى. اسىرەسە، جاڭبىرلى كۇندەرى ءقاۋىپ ەكى ەسەگە ارتادى. ەڭ ءقاۋىپتى ايماق – شىڭدار. ويتكەنى، تاۋدىڭ شىڭىنا جەتۋ ءۇشىن تاستارمەن ورمەلەپ شىعۋ كەرەك بولادى. كوپتەگەن تاۋلى ايماقتاردا ۇيالى بايلانىس ناشار، سول سەبەپتى توتەنشە جاعداي بولسا، تۋريستەر كومەك سۇراپ،  حابارلاسا الماي قالۋى مۇمكىن. سوندىقتان تاۋعا شىعامىن دەۋشىلەرگە از-كەم كەڭەسىم بار. تاۋعا جولدىڭ ۇزاقتىعى، بيىكتىگى مەن اۋا رايى تۋرالى ناقتى اقپاراتتى ءبىلىپ، ءوز مۇمكىندىگىڭدى باعالاپ بارعان ابزال. ءوز باسىم تاۋعا ارنايى تۋرلارمەن، تاجىريبەلى گيدتەرمەن شىعۋدى ۇسىنامىن. مۇنداي تۋرلاردا باعىت الدىن الا مۇقيات دايىندالادى، اۋا رايى بولجامى ەسكەرىلەدى، قاجەت جاعدايدا قوسىمشا قۇرال-جابدىقتاردى الامىز. تاۋعا شىقپاس بۇرىن مىندەتتى تۇردە ناقتى باعىتتى جوسپارلاۋ كەرەك: قاي باعىتپەن جۇرەسىڭ، قاي جەردە توقتايسىڭ، قاشان ورالاسىڭ – سونىڭ ءبارىن الدىن الا بەلگىلەگەن دۇرىس. سونىمەن قاتار، قايدا بارا جاتقانىڭدى جانە قاشان قايتاتىنىڭدى جاقىندارىڭا مىندەتتى تۇردە حابارلاعان ءجون. 

تاۋدا ەڭ باستى ەرەجە – جالعىز شىقپاۋ دەپ ويلايمىن. توپپەن جۇرگەن ءاردايىم ءقاۋىپسىز بولادى. بەلگىلەنگەن جولدان شىقپاعان ءجون، سەبەبى قىسقا جول كوبىنە ەڭ ءقاۋىپتى جول بولىپ شىعادى. سونداي-اق، تابيعاتتى قۇرمەتتەپ، قوقىس قالدىقتارىن تاستاماۋ كەرەك. شارشاعاندا مىندەتتى تۇردە توقتاپ، دەمالعان دۇرىس. گيد بولۋ – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى.