كەشە الماتىدا كورنەكتى اعارتۋشى، ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆ جونىندە تۇسىرىلگەن «سوڭعى ۇكىم» ءفيلمىنىڭ الدىن الا كورسەتىلىمى ءوتتى. تولىقمەتراجدى تاريحي دراما پرەمەراسىنا ونەر جانە مادەنيەت قايراتكەرلەرى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، جالپى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
ءفيلمدى ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ قولداۋىمەن «فولكلور-مەديا» ستۋدياسى ءتۇسىردى. ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى پاندەميا كەزىنەن باستالعان كارتينانى ەكرانداۋعا ءۇش جىلعا جۋىق ۋاقىت كەتكەن. پرەمەرا الدىندا:
– احاڭ تۋرالى كينو جوبا باستالعان كەزدە مەن ءوزىم وسىنشاما ۇزاققا سوزىلاتىن جۇمىس بولادى دەپ ويلاعام جوق. سول كەزدە «امان-ەسەن ءبىتىرىپ، ەڭبەگىمىزدىڭ ناتيجەسىن كورىپ، كورەرمەن نازارىنا ۇسىنساق» دەپ ارمانداپ ەدىك. مىنە، ەندى سول كۇنگە، سول ساتكە جەتتىك. ەندى قوبالجىپ تۇرمىن. بالاسىن الىس ساپارعا ۇزاتىپ سالىپ، ارتىنان قوبالجىپ قاراپ تۇراتىن اتا-انا بولادى عوي. ءدال ءقازىر مەن دە سونداي ءبىر كۇي كەشىپ تۇرمىن. قالاي بولادى، كورەرمەن قالاي قابىلدايدى؟.. – دەپ تولقي سويلەدى ءفيلمنىڭ سەناريي اۆتورى ءارى پروديۋسەرى، بەلگىلى قالامگەر عالىم دوسكەن.
اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، ءفيلمنىڭ ءتۇسىرىلىپ ءبىتىپ، مونتاجدالعاننان كەيىنگى نۇسقاسى 3 ساعاتقا جۋىق بولعان، كينوتەاتر ءۇشىن 2 ساعاتقا لايىقتالعان. كارتينا الماتى، سەمەي قالالارىندا، جەتىسۋ وبلىسىندا، دالالىق كورىنىستەردىڭ كوبى اباي وڭىرىندە ءار ماۋسىمدا تۇسىرىلگەن.
«احمەت بايتۇرسىنوۆ. سوڭعى ۇكىم» دەپ اتالعانىمەن، فيلم تەك ءبىر عانا تۇلعا تۋرالى ەمەس. مۇندا جالپى، قازاقتىڭ ۇلتتىق ينتەلليگەنسياسىنىڭ العاشقى لەگى، سولاردىڭ ارمانى مەن كوكسەگەن ماقسات-مۇراتى بەينەلەنگەن. كورنەكتى قايراتكەردىڭ قيىن تاعدىرى ارقىلى سول كەزدەگى قازاق ينتەلليگەنسياسىنىڭ سويلەۋ مادەنيەتىنەن باستاپ، كيىم كيىسى، ءجۇرىس-تۇرىسى، ءوزارا قارىم-قاتىناسى دا قىلاڭ بەرەدى. شىعارماشىلىق توپ احاڭ مەن ونىڭ قاتارلاستارى، مۇراتتاس سەرىكتەرى عۇمىر كەشكەن كەزەڭنىڭ تاريحي شىندىق اۋقىمىنان الىس كەتپەۋگە تىرىسقان.
– الاش ارىستارى اقتالعاننان بەرگى 36 جىلدىڭ ىشىندە قازاق تاريحناماسىندا، ادەبيەتتانۋ، ءتىلتانۋ عىلىمدارىندا احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۋرالى وتە ۇلكەن دەرەكتەر باسىلدى، كوپتەگەن زەرتتەۋلەر بولدى. تاريحشىلاردىڭ دا الاش قوزعالىسى تۋرالى كەرەمەت كىتاپتارى شىقتى. ونىڭ سىرتىندا كەيبىر فاكتىلەردى ناقتىلاۋ ءۇشىن ءبىز ارحيۆتەردى، وزىمىزدەگى، كورشى ەلدەردەگى تاريحشىلاردىڭ دا ەڭبەكتەرىن قاراستىردىق. شىنىن ايتقاندا، وتە ۇلكەن دەرەكتىك ءماسسيۆتى تۇسىرۋگە تۋرا كەلدى. بۇل رەتتە، ءبىزدىڭ 5 بىردەي كەڭەسشىمىز بولدى. بارلىعى – بەلگىلى ماماندار، تاريحشىلار، ادەبيەتشىلەر. سونداي-اق، ءبىز احاڭ تۋرالى عانا ەمەس، الاش تۋرالى، كورشى رەسەي يمپەرياسىنداعى قازاق دالاسىنا قاتىستى زاڭداردى، ەرەجەلەردى، ءارتۇرلى باسقا دا قۇجاتتاردى تەرەڭىرەك قاراۋعا ءماجبۇر بولدىق. ودان بولەك، رەسەي يمپەرياسىنداعى، كەيىنگى سوۆەت داۋىرىندەگى نەكە تۋرالى زاڭداردان باستاپ، تۇرمەنىڭ ىشىندە ءجۇرىپ-تۇرۋ ەرەجەسى، جاۋاپ الۋ، جاۋاپ بەرۋ، سوتتاۋ دەگەن سياقتى جورالاردىڭ ۇلكەن جيناقتارىن، كودەكستەرىن قاراپ شىقتىق، – دەيدى عالىم دوسكەن. اۆتور سونداي-اق فيلمدە اسىرە پافوسقا، جالىنداعان ۇرانعا جول بەرىلمەگەنىنە، ەسەسىنە، سول كەزدىڭ قاراپايىم شىندىعىن كورسەتۋگە كوڭىل بولىنگەنىنە نازار اۋدارتتى.
ال ءفيلمنىڭ اتاۋىنا قاتىستى، كوپشىلىك كوكەيىندەگى: «نەگە بايتۇرسىن ۇلى ەمەس؟» دەگەن ساۋالعا وراي، عالىم دوسكەن كەيىپكەردىڭ سول كەزدەگى بارلىق رەسمي قۇجاتتارداعى ەسىم-سويى -وۆ جۇرناعىمەن جازىلعانىن ءارى ۇستالىپ، تەرگەلگەندە دە، 50 جىلدان كەيىن اقتالعاندا دا فاميلياسى سولاي راسىمدەلگەنىن، سول سەبەپتى، تاريحي شىندىققا قيانات جاساماۋ ماقساتىندا «بايتۇرسىنوۆ» دەپ الىنعانىن ايتتى.
فيلمدە باستى رولدە تانىمال اكتەر ازامات ساتىبالدى، ال اقىننىڭ جارى بادريسافا ءرولىن داريا الەكساندروۆا ويناعان. ءاليحان وبرازىن ايدار ناۋرىزبايەۆ، ءمىرجاقىپ بەينەسىن ەركەبۇلان دايىروۆ كەيىپتەگەن. قويۋشى رەجيسسەرلەرى: ەرگەن توقمۋرزين، ەرلان نۇرمۇحامبەتوۆ.
كينودراما بۇگىننەن باستاپ ەلىمىزدىڭ بارلىق كينوتەارلارىندا كورسەتىلەدى.