15 اقپان – قازاقستاندا اتاپ وتىلەتىن ۇلتتىق عاشىقتار كۇنى. بۇل مەرەكە جاستاردىڭ ماحاببات پەن سەزىمگە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا بەلگىلەنگەن. ول 2011 جىلدان باستاپ اتاپ وتىلەدى.
مەرەكە قازاقتىڭ عاشىقتىق جىرىنىڭ سيمۆولىنا اينالعان — قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋ عاشىقتارىنىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان. اڭىز بويىنشا، بۇل قوس عاشىقتىڭ ماحابباتى ماڭگىلىك سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ۇلگىسى رەتىندە تانىلعان.
بۇل كۇندى اتاپ ءوتۋدىڭ ماقساتى – ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ، شىنايى سەزىمگە دەگەن سەنىمدى نىعايتۋ جانە جاستار اراسىندا ىزگى ماحابباتتى ناسيحاتتاۋ. قازاق جىرلارىندا، اۋىزەكى اڭگىمەلەرىندە عاشىقتار جايلى، بايانسىز ماحاببات جايلى ايتىلاتىن اڭگىمەلەر از ەمەس. ماحاببات تاقىرىبى كوپتەگەن جازۋشى-اقىنداردىڭ شىعارمالارىنا دا ارقاۋ بولعان. ۇلتتىق عاشىقتار كۇنى بولعاننان كەيىن، وقىرماندار نازارىنا قازاقتىڭ قالامگەرلەرىنىڭ تۋىندىلارى ارقىلى ەل اۋزىندا ءجيى اتالاتىن عاشىقتار جايلى ءسوز قوزعاۋدى ءجون كوردىك.
قازاقتىڭ عاشىقتىق داستاندارى:
قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ — قازاق حالقىنىڭ ەڭ كونە ءارى ەڭ كورنەكتى ليرو-ەپوستىق جىرلارىنىڭ ءبىرى. بۇل شىعارما شىنايى ماحاببات پەن ادالدىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتىپ كەلەدى.
جىردا قوزى مەن بايان ەسىمدى ەكى جاستىڭ اراسىنداعى كىرشىكسىز ماحاببات سۋرەتتەلەدى. ولار اتاستىرىلىپ قويىلعانىمەن، تاعدىرلارىنا ءتۇرلى كەدەرگىلەر كەزدەسەدى. قوزى كورپەش ۇزاق جول ءجۇرىپ، بايانعا جەتۋگە تىرىسادى، ءبىراق بايانعا عاشىق بولعان قودار ەسىمدى جىگىت قوزىنى ولتىرەدى. الايدا بايان سۇيگەنىنىڭ كەگىن الىپ، ءوزى دە ومىرمەن قوش ايتىسادى.
بۇل اڭىز – قازاق حالقىنىڭ ماحابباتقا، ادالدىققا جانە رۋحاني تازالىققا دەگەن كوزقاراسىن كورسەتەتىن تەرەڭ ماعىنالى مۇرا. ەسكەرتكىش رەتىندە قوزى مەن بايان مازارى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ورنالاسقان.
سۋرەت: kk.wikipedia.org
قىز جىبەك — قازاق حالقىنىڭ ايگىلى ليرو-ەپوستىق جىرى، ماحاببات تاقىرىبىنا ارنالعان ەڭ كوركەم شىعارمالاردىڭ ءبىرى. جىردا تولەگەن ەسىمدى باتىر مەن جىبەك اتتى ارۋدىڭ اراسىندا وربىگەن تازا ماحاببات باياندالادى.
تولەگەن – باي ءارى باتىر اكەنىڭ بالاسى. ول وزىنە تەڭ جار ىزدەپ، ۇزاق ساپارعا شىعىپ، سۇلۋلىعىمەن ەلگە تانىمال جىبەككە جولىعادى. ەكەۋى ءبىر-بىرىن ۇناتىپ، سۇيىسپەنشىلىككە بولەنەدى. الايدا تولەگەن جولدا قىزعانىش پەن وپاسىزدىقتىڭ قۇربانى بولادى — قارسىلاس ەلدىڭ باتىرى بەكەجان ونى ولتىرەدى. جىبەك سۇيگەنىنىڭ قازاسىنا قايعىرىپ، ادالدىعى مەن مۇڭعا تولى ماحابباتى ارقىلى جۇرەكتەردى تەبىرەنتەدى.
قىز جىبەك جىرى — قازاق فولكلورىنىڭ ءىنجۋ-مارجانى، وندا ماحاببات، ادالدىق، باتىرلىق پەن زۇلىمدىققا قارسى كۇرەس تاقىرىپتارى بەينەلەنگەن. جىر ۇلتتىق تەاتر ساحنالارىندا قويىلىپ، كينو جانە وپەرا رەتىندە دە كورەرمەنگە جول تارتقان.
سۋرەت: Egemen.kz
ەڭلىك – كەبەك — قازاق ادەبيەتىندەگى ەڭ تراگەديالىق ماحاببات جىرلارىنىڭ ءبىرى. بۇل شىعارمادا ءبىر-بىرىن شىن سۇيگەن ەڭلىك پەن كەبەكتىڭ قايعىلى تاعدىرى باياندالادى.
كەبەك — نايمان رۋىنىڭ جىگىتى، ەڭلىك — كەرەي ەلىنىڭ قىزى. ەكى جاس ءبىرىن-بىرى ۇناتىپ، ەل سالتىنا قارسى كەلىپ، بىرگە قاشىپ كەتەدى. الايدا رۋارالىق داۋ مەن سالت-داستۇرگە باعىنباعاندارى ءۇشىن ەل ۇلكەندەرى ولاردى كەشىرمەي، قاتال جازاعا تارتادى. سوڭى — كەبەك پەن ەڭلىكتىڭ ولىمىمەن اياقتالادى.
بۇل جىردا ماحاببات پەن ەسكى سالتتىڭ قاقتىعىسى تەرەڭ سۋرەتتەلەدى. ەڭلىك پەن كەبەك — ادال ماحابباتتىڭ، ەركىن تاڭداۋدىڭ سيمۆولى. جىر ارقىلى قازاق حالقىنىڭ ماحابباتقا، نامىس پەن ەركىندىككە دەگەن كوزقاراسى كورىنىس تابادى.
سۋرەت: 018.kz
قالقامان – مامىر — قازاق پوەزياسىنداعى ەڭ العاشقى ليرو-ەپوستىق داستانداردىڭ ءبىرى، اۆتورى – بۇحار جىراۋدىڭ شاكىرتى، اتاقتى اقىن شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى. شىعارمادا ءبىر-بىرىن شىن سۇيگەن قالقامان مەن مامىردىڭ قايعىلى ماحاببات تاعدىرى باياندالادى.
قالقامان مەن مامىر — ءبىر رۋدىڭ جاستارى، ءبىراق سول زاماننىڭ سالتى بويىنشا، اعايىن ادامداردىڭ ۇيلەنۋىنە تىيىم سالىنعان. ەكى جاس سول تىيىمعا قاراماستان، بىرگە قاشىپ كەتەدى. بۇل ارەكەت رۋارالىق داۋ تۋدىرىپ، سوڭى مامىردىڭ ولىمىمەن اياقتالادى. قالقامان جازادان امان قالسا دا، ءومىر بويى ەلىنەن جىراقتا ءومىر سۇرەدى.
داستاننىڭ نەگىزگى يدەياسى — ەركىن ماحاببات پەن ەسكىنىڭ قاتال زاڭىنىڭ قاقتىعىسى. شىعارما ارقىلى شاكارىم ماحاببات بوستاندىعىن، جەكە تاڭداۋدى قورعاپ، ەسكى داستۇرلەردىڭ ادىلەتسىز تۇستارىن سىنعا العان.
سۋرەت: sabaq.kz
قازاق پروزاسىندا دا اتى اتىلىپ، وسى كەزدە دەيىن بەلگىلى بولىپ قالعان شىعارمالاردىڭ كەيىپكەرلەرى بار. «قوس عاشىق» دەگەن كەزدە ەرىكسىز ويعا ورالاتىن تۋىندىلارداعى ماحاببات كەيىپكەرلەرىنىڭ ەسىمدەرىن اتاي كەتكەندى ءجون كوردىك.
بوتاگوز بەن اسقار - ءسابيت مۇقانوۆتىڭ «بوتاگوز» رومانىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرى. رومان قازاق قوعامىنىڭ حح عاسىر باسىنداعى قيىن-قىستاۋ كەزەڭىن، حالىقتىڭ وتارشىلدىققا قارسى كۇرەسىن سيپاتتايدى جانە قوعامداعى تۇبەگەيلى وزگەرىستەردى كوركەمدىك تۇرعىدان تەرەڭ سۋرەتتەيدى.
روماننىڭ باستى كەيىپكەرى - بوتاگوز، ايەلدىڭ نازىكتىگى مەن قايسارلىعىنىڭ ۇيلەسىمى. ونىڭ تاعدىرى - ۇلتتىق سانانىڭ قالپتاسۋىنداعى ايەل ءرولىن ايقىن كورسەتەتىن تاڭعاجايىپ ۇلگى. ول - تەك ماحاببات پەن وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى عانا ەمەس، ءوز ەلىنىڭ نامىسى ءۇشىن كۇرەسكەن قايراتكەر. بوتاگوزدىڭ ءومىر جولى - جەتىمدىكتەن باستالىپ، ادىلەتسىزدىككە قارسى كۇرەسكە ۇلاسقان اۋىر جول. ونىڭ بەينەسى ارقىلى مۇقانوۆ ايەلل ادامنىڭ رۋحاني كۇشىنىڭ، ادىلەت پەن ەركىندىككە دەگەن قۇشتارلىعىنىڭ بيىكتىگىن كورسەتەدى. بۇل بەينە قازاق ايەلىنىڭ تاريحي جۇگىن، سول داۋىردەگى قوعامداعى ورنىن قايتا قاراۋعا شاقىرادى.
ال، اسقار - ءبىلىمدى، وزىق ويلى كەيىپكەر. ول قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ساناسىن وياتۋعا تىرىسىپ، بوتاگوزگە سۇيەۋ بولادى.اسقار مەن بوتاگوزدىڭ ماحابباتى حالىقتىڭ ازاتتىققا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ سيمۆولى رەتىندە بەينەلەگەن.
سۋرەت: foliantbooks.com
مەڭتاي مەن ەربول - ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ 1970 جىلى شىعارعان «ماحاببات، قىزىق مول جىلدار» رومانىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرى. شىعارما كەيىپكەرلەرىنىڭ ماحاببات داستانى شىنايى وقيعاعا نەگىزدەلگەن، ومىردە بولعان ادامدار. شىعارما ەكى جاستىڭ اراسىنداعى ماحاببات تۋرالى باياندايدى. اۆتور سوعىستان ون ەكى مۇشەسى تۇگەل بولىپ كەلگەن جاس سولداتتىڭ ءومىرى، ويلارىن جاسىرماي، كوپشىلىككە پاش ەتەدى. ونىڭ 33-اۋديتوريادا ءوزىن گۇلگە تولعان باقتا وتىرعانداي سەزىنۋى، قىزداردىڭ تاستاي قىلىپ ورىلگەن بۇرىمدارىنا كوز سالۋى، دوستارىن، ءوز ماحابباتىن تابۋى، بولاشاعىنا جول اشىپ، ءوز جولىن تابۋى دا تاعى باياندالادى.
ەربول - شىعارمانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرى، اقكوڭىل، دوسىنا ادال، اڭعال، شىعارما باسىندا ءبىراز ۇياڭداۋ بولىپ سيپاتتالاتىن كەيىپكەر.
مەڭتاي - شىعارمانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرى، ادال، اقىلدى، سۇلۋ، سابىرلى، سىپايى جانە ەربولدىڭ جارى.
بۇل شىعارمانى ادەبيەت سۇيەر قاۋىم ارىسىندا وقىماعان ادام كەمدە-كەم بولار. سوندىقتان ونىڭ تولىق سيۋجەتىمەن تانىستىرۋ ارتىق بولار.
سۋرەت: inbusiness.kz
جانتاس پەن اياۋجان - ءىلياس ەسەنبەرلين «عاشىقتار» رومانىنىڭ كەيىپكەرلەرى.
«ماحاببات دەگەن قاسيەتتى كۇش. دۇنيەدە ماحاببات بولماسا، قۋانىش پەن قايعىنىڭ، باقىت پەن باقىتسىزدىقتىڭ نە ەكەنىن بىلمەي وتەر مە ەدىك» دەپ جازدى ءىلياس ەسەنبەرلين. ول ماحاببات تاقىرىبىندا 5 بىردەي رومان جازعان كىسى. سولاردىڭ ءبىرى – «عاشىقتار».
ادامنىڭ جان كۇيزەلىسى مەن ءتان كۇيزەلىسى قاتار سيپاتتالاتىن تۋىندى، باس كەيىپكەر جانتاستىڭ ءوز ءومىرىن بايانداۋىمەن باستالادى. جاستايىنان اتا-اناسىنان ايىرىلعان جانتاس پەن قارىنداسى بازاركۇل اجەسىنىڭ قولىندا وسەدى. كوپ ۇزاماي قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقتىرماي وسىرگەن اجەسى دە ومىردەن وتەدى. سول ساتتەن باستاپ جانتاستىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە ارتا تۇسەدى. بالالىق داۋىردەن ەرەسەك شاققا وتەدى. قارىنداسى بازاركۇلگە ءوزى عانا جاۋاپتى ءارى قامقور ەكەنىن سەزىنەدى.
ءۇش كەيىپكەرمەن باستالعان شىعارما وزگە دە كەيىپكەرلەرمەن تولىعادى. عاشىقتار حيكاياسىندا جازۋشى كوپ ماسەلەگە قوزعاۋ سالادى. روماندا جانتاستىڭ تاعدىرىن وزگەرتكەن كەيىپكەردىڭ ءبىرى – اياۋجان. ول بازاركۇلدىڭ قۇربىسى، جانتاستىڭ بالا كۇنگى ماحابباتى. اۆتور اياۋجاندى روماندا قايسار مىنەزدى، وجەت قىز رەتىندە سيپاتتايدى. قۇرىلىسشى قىز جانتاستىڭ جۇرەگىن ادالدىعىمەن، ءمولدىر ماحابباتىمەن وزىنە باۋراپ الادى. ۇيلەنىپ، وتاۋ قۇرۋعا ون كۇن قالعاندا، تاعدىر ولاردى سىنعا الادى. قۇرىلىسشى قىز كراننان قۇلاپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالادى. مىنە، وسى قيىنشىلىق ارقىلى ەكەۋىنىڭ ماحابباتى سىنعا تۇسەدى.
سۋرەت: adebiportal.kz
قاي شىعارمادا بولماسىن، مەيلى ول قازاق تىلىندە جازىلسا دا، مەيلى باسقا تىلدە بولسا دا ماحاببات تاقىرىبى ەڭ ءجيى جازىلادى، ايتىلادى. سەبەبى، ماحاببات شىنايى سەزىمدى سيپاتتايتىن ءمولدىر سەزىم، ءومىردىڭ باستاۋى ىسپەتتى.
P.S: قازاقستاندا عاشىقتار قاۋىمى كوپ جىلدان بەرى 15 ساۋىردە ۇلتتىق عاشىقتار كۇنىن اتاپ وتۋدە. بۇل مەرەكە 2011 جىلى، 14 اقپانداعى اۋليە ۆالەنتين كۇنىنە بالاما رەتىندە ەنگىزىلگەن. بۇل كۇننىڭ تاڭدالۋى قازاق حالقىنىڭ قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋ تۋرالى جۇرەك تەبىرەنتەر اڭىزىمەن بايلانىستى. بۇل قوس عاشىقتىڭ شىنايى ماحابباتى مەن قايعىلى تاعدىرى جاستارعا ادالدىق پەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ءمانىن ۇعىندىرارى انىق.