تاۋەلسىز قازاقستان سپورتى: جارقىن ەسىمدەر مەن تاريحي جەتىستىكتەر
ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان كەيىن ونىڭ سپورت الەمىندەگى جاڭا ءداۋىرى باستالدى. بۇل كەزەڭدە ەلىمىزدىڭ اتىنان سىنعا تۇسكەن سپورتشىلار ءتۇرلى الامانداردا توپ جارىپ، كوك تۋىمىزدى كوككە كوتەرىپ، ءانۇرانىمىزدى شىرقاتتى.
Aqshamnews.kz ءتىلشىسى سوڭعى 30 جىلدا حالىقارالىق دەڭگەيدە كوزگە ءتۇسىپ، ەل نامىسىن ابىرويمەن قورعاعان سپورتشىلاردى ىرىكتەپ، بەس نەگىزگى سپورت ءتۇرى بويىنشا جۇيەلەپ بەرۋگە تىرىستى. بۇل ءتىزىم تەك جەكە جەتىستىكتەر ەمەس، تۇتاس ءبىر سپورت سالاسىنىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرگەن تۇلعالارمەن تولىقتى.
1. شاڭعى جارىسى
قىسقى سپورت تۇرلەرىنەن وليمپيادادا العاش التىن اكەلگەندەر – ءدال وسى شاڭعىشىلار.
ۆلاديمير سميرنوۆ – 1994 جىلعى وليمپيادا چەمپيونى، قىسقى سپورتتاعى العاشقى التىن يەگەرى
1964 جىلى ششۋچينسك قالاسىندا تۋعان. 1980-90 جىلدارى FIS الەم كۋبوگىنىڭ بىرنەشە كەزەڭىن ۇتىپ، 1994 جىلى جالپى جەڭىمپاز اتاندى.
1994 جىلعى ليللەحاممەر وليمپياداسىندا 50 كم كلاسسيكالىق ستيلدە التىن الىپ، قازاقستانعا قىسقى ويىندارداعى تۇڭعىش التىندى سىيلادى. سونداي-اق سول وليمپيادادا كۇمىس جانە قولا جۇلدە يەلەندى.
كەيىن حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولدى، ەلىمىزدىڭ قىسقى سپورتىن دامىتۋعا اتسالىستى.
الەكسەي پولتورانين – الەم كۋبوگىنىڭ بىرنەشە كەزەڭ جەڭىمپازى
1987 جىلى ريددەر قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 2013 جىلى ۆال-دي-فەممە (يتاليا) الەم چەمپيوناتىندا ەكى قولا مەدال ەنشىلەدى.
الەم كۋبوگى كەزەڭدەرىندە بىرنەشە مارتە جەڭىسكە جەتىپ، ۇزدىك شاڭعىشىلار قاتارىندا اتالدى.
الايدا 2019 جىلى دوپينگ داۋىنا ىلىگىپ، 4 جىلعا جارىستاردان شەتتەتىلدى.
2. بوكس
قازاقستان بوكسى – ەلدىڭ وليمپيادالىق سپورتتاعى ەڭ ءىرى جەتىستىكتەرىنىڭ باستاۋى. تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى بوكسشىلارىمىز بىرنەشە وليمپيادادا توپ جارىپ، الەمدىك ارەنادا ەل نامىسىن ابىرويمەن قورعادى. بۇل بولىمدە ەلىمىزدىڭ اتىن الەمگە تانىتقان ەڭ تانىمال التى بىلعارى قولعاپ شەبەرى تۋرالى ءسوز بولادى.
بەكزات ساتتارحانوۆ – سيدنەي وليمپياداسىنىڭ جاس چەمپيونى
سۋرەت: prosports.kz
• سالماعى: 57 كگ دەيىن
• تۋعان جىلى: 1980 جىل، تۇركىستان قالاسى
• جەتىستىگى: 2000 جىلعى سيدنەي وليمپياداسىندا بارلىق قارسىلاسىن ايقىن باسىمدىقپەن جەڭىپ، التىن مەدال يەلەندى. فينالدا رۋمىن بوكسشىسى دورين جورجەيدى 22:10 ەسەبىمەن ۇتتى.
• ەرەكشەلىگى: تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ جاس وليمپيادا چەمپيونى.
• قايعىلى وقيعا: سول جىلى 31 جەلتوقساندا كولىك اپاتىنان قازا تاپتى. جاسى نەبارى 20-دا ەدى.
ۆاسيليي جيروۆ – قازاقستاننىڭ العاشقى وليمپيادا چەمپيونى
سۋرەت: ©instagram.com/vassiliyjirovtiger
• سالماعى: جارتىلاي اۋىر سالماق
• تۋعان جىلى: 1974 جىل، بالقاش
• جەتىستىگى: 1996 جىلعى اتلانتا وليمپياداسىندا التىن مەدال يەلەندى. سول وليمپيادادا ەڭ شەبەر بوكسشىعا بەرىلەتىن Val Barker Trophy ماراپاتىن دا جەڭىپ الدى.
• كاسىپقوي مانسابى: 1997–2003 جىلدارى IBF تۇجىرىمى بويىنشا الەم چەمپيونى بولدى.
باقتيار ارتايەۆ – افينا وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى
سۋرەت: egemen.kz
• سالماعى: 69 كگ (جارتىلاي ورتا سالماق)
• تۋعان جىلى: 1983 جىل، جامبىل وبلىسى، مەركى
• جەتىستىگى: 2004 جىلعى افينا وليمپياداسىندا التىن مەدال جەڭىپ الدى.
• ايرىقشا ماراپاتى: Val Barker Trophy كۋبوگىنىڭ يەگەرى (جيروۆتان كەيىنگى ەكىنشى قازاقستاندىق).
سەرىك ساپييەۆ – الەم جانە وليمپيادا چەمپيونى
سۋرەت: kaz.vesti.kz
• سالماعى: 64–69 كگ
• تۋعان جىلى: 1983 جىل، اباي قالاسى، قاراعاندى وبلىسى
• جەتىستىكتەرى:
• 2005 جانە 2007 جىلدارى – الەم چەمپيونى
• 2012 جىلعى لوندون وليمپياداسىندا – التىن مەدال
• Val Barker Trophy ماراپاتىنىڭ يەگەرى
• ساپالى تەحنيكاسى مەن تاكتيكالىق شەبەرلىگىمەن ەرەكشەلەنگەن.
دانيار ەلەۋسىنوۆ – 2016 جىلعى وليمپيادا جەڭىمپازى
سۋرەت: olympic.kz
• سالماعى: 69 كگ
• تۋعان جىلى: 1991 جىل، باتىس قازاقستان وبلىسى
• جەتىستىكتەرى:
• 2006 – كادەتتەر اراسىندا الەم چەمپيونى
• 2010 – ازيا ويىندارىنىڭ چەمپيونى
• 2016 – ريو وليمپياداسىندا التىن مەدال يەلەنىپ، قازاقستاننىڭ بوكستاعى جاڭا بۋىنىنىڭ كوشباسشىسى اتاندى.
گەنناديي گولوۆكين – الەم بوكسىنىڭ جۇلدىزى
• سالماعى: ورتا جانە ەكىنشى ورتا سالماق
• تۋعان جىلى: 1982 جىل، قاراعاندى
• جەتىستىكتەرى:
• 2003 – اۋەسقويلار اراسىندا الەم چەمپيونى
• 2004 – افينا وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى
• كاسىپقوي بوكستا IBF، WBA، WBC جانە IBO نۇسقالارى بويىنشا بىرنەشە دۇركىن الەم چەمپيونى
• The Ring جۋرنالىنىڭ P4P رەيتينگىسىندە ۇزدىك وندىقتا
• 2024 جىلى: ق ر ۇلتتىق وليمپيادالىق كوميتەتىنىڭ باسشىسى بولىپ سايلاندى.
3. جەڭىل اتلەتيكادان جەڭىسكە جەتكەن قوس ولگا
قازاقستان اتىنان الەمدىك ارەنادا جەڭىل اتلەتيكادان دارا شىققان ەكى سپورتشى بار. ەكەۋى دە وليمپيادا شىڭىنا جەتىپ، ەل ابىرويىن اسقاقتاتقان تۇلعالار.
ولگا شيشيگينا — سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى (2000)
ول 1968 جىلى 23 جەلتوقساندا الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جەڭىل اتلەتيكانىڭ 100 مەترگە كەدەرگىلەرمەن جۇگىرۋ ءتۇرى بويىنشا ماماندانعان. سپورتپەن 1978 جىلدان باستاپ اينالىسقان.
1994 جىلى جاپونيانىڭ حيروسيما قالاسىندا وتكەن ازيا ويىندارىندا چەمپيون اتانىپ، “قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى” اتاعىن الدى.
1995 جىلى شۆەسيانىڭ گەتەبورگ جانە يسپانيانىڭ بارسەلونا قالالارىندا وتكەن الەم چەمپيوناتتارىندا كۇمىس جۇلدە يەلەندى.
1999 جىلى جاپونيانىڭ ماەباشي قالاسىندا وتكەن جابىق الاڭداعى الەم چەمپيوناتىندا التىن جۇلدە يەلەندى.
شارىقتاۋ ءساتى – 2000 جىلعى سيدنەي وليمپياداسىندا 100 مەترگە كەدەرگىلەرمەن جۇگىرۋ جارىسىندا التىن مەدال جەڭىپ العانى.
2007 جىلى ەدمونتوندا (كانادا) الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدال الىپ، كەيىن جاراقاتىنا بايلانىستى سپورتتان كەتتى.
ولگا رىپاكوۆا — لوندون وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى (2012)
ولگا سەرگەيەۆنا رىپاكوۆا 1984 جىلى 30 قاراشادا وسكەمەن قالاسىندا تۋعان. سپورتتاعى جولىن كوپسايىستان باستاپ، كەيىن ۇزىندىققا جانە ءۇش قارعىپ سەكىرۋگە اۋىسقان.
2008 جىلى بەيجىڭ وليمپياداسىندا ازيا رەكوردىن جاڭارتىپ، 4-ورىنعا تابان تىرەدى (15.11 م).
2010 جىلى قىسقى الەم چەمپيوناتىندا 15.14 مەترگە سەكىرىپ، الەم چەمپيونى اتاندى. سول جىلى شانحايداعى «گاۋھار ليگا» جارىسىندا التىن مەدال جەڭىپ الدى.
2011 جىلى تەگۋدە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدال ەنشىلەدى.
2012 جىلى لوندون وليمپياداسىندا ءۇش قارعىپ سەكىرۋدەن 14.98 مەتر ناتيجە كورسەتىپ، التىن مەدالعا قول جەتكىزدى.
بۇل قوس سپورتشى — تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جەڭىل اتلەتيكاداعى ەڭ ءىرى جەتىستىكتەرىنىڭ يەسى. ولار ءوز جەڭىستەرى ارقىلى ەلىمىزدىڭ سپورتتاعى بيىك الەۋەتىن پاش ەتتى.
4. ۆەلوسپورت
قازاقستان ۆەلوسپورتىنىڭ سيمۆولىنا اينالعان الەكساندر ۆينوكۋروۆ — تاۋەلسىز ەل تاريحىنداعى ەڭ تابىستى ۆەلوشاباندوز. ونىڭ جەڭىستەرى مەن قايسار مىنەزى بىرنەشە بۋىن سپورتشىلارعا ۇلگى بولدى.
الەكساندر ۆينوكۋروۆ — وليمپيادا چەمپيونى (2012)
الەكساندر نيكولايەۆيچ ۆينوكۋروۆ 1973 جىلى 16 قىركۇيەكتە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بەسكول اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. حالىقارالىق ۆەلوسپورت ارەناسىندا «Vino» دەگەن لاقاپ اتىمەن تانىمال.
سۋرەت: novoetv.kz
ول ءوزىنىڭ كاسىبي مانسابىن 1998 جىلى Casino ۆەلوكومانداسىنا اۋىسقان ساتتەن باستادى. 2000 جىلى سيدنەي وليمپياداسىندا كۇمىس جۇلدەگەر اتانىپ، العاشقى ءىرى جەتىستىگىنە قول جەتكىزدى.
2003 جىلى پاريج–نيسسا جارىسىندا جەڭىسكە جەتتى.
2006 جىلى يسپانياداعى ايگىلى «ۆۋەلتا» كوپكۇندىك جارىسىندا توپ جارىپ، جالپى ەسەپ بويىنشا جەڭىسكە جەتتى.
الەكساندر – ەلىمىزدىڭ باستى ۆەلوكومانداسى Astana Pro Team ۇجىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى ءارى كاپيتانى. 2007 جىلى تۋر دە فرانس جارىسىندا باستى فاۆوريت سانالدى، ءبىراق جارىس كەزىندە جاراقات الىپ، كەيىن دوپينگ داۋىنا ىلىگىپ، ەكى جىل جارىستاردان شەتتەتىلدى.
بۇعان قاراماستان، ۆينوكۋروۆ سپورتقا قايتا ورالىپ، 2009 جىلى استانا كومانداسىنا قوسىلدى. 2010 جىلى «دجيرو دەل ترەنتينو» جارىسىندا جالپى ەسەپتە جەڭىسكە جەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى بابىن كورسەتتى.
شارىقتاۋ شەگى – 2012 جىلعى لوندون وليمپياداسى.
ويىنداردىڭ العاشقى كۇنى-اق ۆينوكۋروۆ ەل قورجىنىنا العاشقى التىن جۇلدەنى سالدى. وسى جەڭىسىنەن سوڭ مانسابىن اياقتايتىنىن جاريالادى.
الەكساندر ۆينوكۋروۆ – سيدنەي وليمپياداسىنىڭ (2000) كۇمىس، لوندون وليمپياداسىنىڭ (2012) التىن جۇلدەگەرى. سونىمەن قاتار ول – الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى جانە كوپتەگەن حالىقارالىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازى.
5. فۋتبول
فۋتبول – قازاقستاندا ەڭ تانىمال ءارى بۇقارالىق سپورت ءتۇرى. ەل فۋتبولىنىڭ دامۋىندا بىرنەشە تاريحي كەزەڭ مەن ماڭىزدى جەتىستىكتەر بار.
حالىقارالىق ارەناعا جول
قازاقستان 1994 جىلى FIFA-نىڭ تولىققاندى مۇشەسى اتاندى. 2002 جىلى 25 ساۋىردە ۋەفا قۇرامىنا قابىلدانىپ، وسى كۇن قازاقستان فۋتبولى كۇنى رەتىندە بەلگىلەندى. وسىدان كەيىن ۇلتتىق قۇراما ەۋروپا جانە الەم چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭدەرىنە قاتىسا باستادى.
2008 جىلعى ەۋرو ىرىكتەۋىندە سەربيا مەن ارمەنيانى جەڭىپ، بەلگيا جانە ازىربايجانمەن تەڭ ويناپ 10 ۇپاي جيناۋى – العاشقى سەنساسيالىق ناتيجەلەردىڭ ءبىرى بولدى. قۇرامانىڭ ويىنىنا ارنو پايپەرس باستاعان ءبىرقاتار شەتەلدىك ماماندار ەۋروپالىق ستيل ەنگىزۋگە تىرىستى. سوڭعى جىلدارى ماگومەد ادييەۆ باسقارعان تۇستا قازاقستان 2022/23 جىلعى ۇلتتار ليگاسىندا ءوز توبىندا ءبىرىنشى ورىن الىپ، ۆ ديۆيزيونىنا كوتەرىلدى. دەگەنمەن ۇلتتىق قۇراما الەمدىك دودالارعا ءالى قاتىسا قويعان جوق.
كلۋبتىق دەڭگەيدەگى تابىستار
قازاقستان كلۋبتارى دا ەۋروكۋبوكتىق جارىستاردا جاقسى ناتيجەلەر كورسەتە باستادى:
• 2013 – «شاحتەر» (قاراعاندى) ەۋروپا ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىنە شىقتى.
• 2015 – «استانا» چەمپيوندار ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىنە وتكەن العاشقى قازاقستاندىق كلۋب اتاندى.
• 2021 – «قايرات» كونفەرەنسيا ليگاسىنىڭ توپتىق كەزەڭىنە جولداما الدى.
• 2024 – 16 جاستاعى داستان ساتپايەۆتىڭ اعىلشىننىڭ ايگىلى «چەلسي» كلۋبىنا اۋىسۋى – فۋتبول الەمىندەگى تاعى ءبىر جارقىن جاڭالىق بولدى.
سۋرەت: Getty Images
تانىمال تۇلعالار
سامات سماقوۆ – ۇلتتىق قۇرامانىڭ اڭىزعا اينالعان كاپيتانى
سۋرەت: 365info.kz
ول قازاقستان قۇراماسى ساپىندا ەڭ كوپ ماچ وتكىزگەن ويىنشى (76 ماچ).
ويىن مانسابىندا «قايرات»، «ەرتىس»، «اقتوبە»، «ورداباسى» سەكىلدى كلۋبتاردا ونەر كورسەتىپ، ەل چەمپيوناتىن بىرنەشە رەت جەڭدى.
رەسەي مەن تۇركيا چەمپيوناتىندا دا ويناپ، حالىقارالىق تاجىريبە جينادى. كەيىن فۋتبول باسشىلىعىندا جۇمىس ىستەدى. 2018 جىلى رەسمي تۇردە سپورتتىق مانسابىن اياقتادى.
تاعى دا ەستە قالارلىق ەسىمدەر:
• باۋىرجان يسلامحان، يسلامبەك قۋات، سەرگەي حيجنيچەنكو – ۇلتتىق قۇرامانىڭ جەتەكشى ويىنشىلارى
• «قايرات»، «ورداباسى»، «توبىل» – قازاقستان فۋتبولىن ەۋروكۋبوكتىق جارىستاردا تانىتقان كلۋبتار