ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بيىلعى جولداۋى تولىعىمەن ەكونوميكاعا ارنالدى. سونىڭ ىشىندە وڭدەۋشى ونەركاسىپ ورىندارىن كوپتەپ سالۋ تۋرالى ءبىرقاتار تاپسىرمالار بەرىلدى.
وسى رەتتە بەلگىلى ەكونوميستەردىڭ، قارجى سالاسىنىڭ بىلگىرلەرىنىڭ پاراساتتى پايىمداۋلارىن بىلگەندى قۇپ كوردىك. وسىعان وراي ەكونوميست، قارجى ساراپشىسى ماقسات حالىقپەن تىلدەستىك.
«ءبارىن كادر شەشەدى»
– بۇل جولعى جولداۋ ءبىرىڭعاي ەكونوميكالىق باعىتقا ارنالدى. وسىعان قاتىستى ءوزىڭىزدىڭ وي-پىكىرىڭىزدى بىلدىرسەڭىز…
– ءيا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋى تۇگەلىمەن ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە باعىتتالدى. وڭدەۋشى ونەركاسىپتى جانداندىرۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى. شيكىزاتتى ەكسپورتتاپ وتىراتىن باعىتتان باس تارتۋ كەرەكتىگىن مەڭزەدى. سونىڭ ىشىندە ارالىق، تەرەڭدەتىلگەن ونىمدەرگە كوڭىل ءبولىپ، وندىرىستىك ساياساتتى جۇرگىزۋ تۋرالى ءبىرقاتار ناقتى تاپسىرمالار جۇكتەدى. ودان كەيىن اۋىلشارۋاشىلىق سالاسى، لوگيستيكا، ءىت، جاسىل ەكونوميكا ءبارىنىڭ نەگىزگى درايۆەرى بولاتىنى انىق. سوندىقتان وسى سالالارعا كوڭىل بولسەك، كوپ نارسەدەن ۇتارىمىز ايقىن. بىزگە وپتيميستىك كوزقاراستاعى ادامدار قاجەت. شەندى-شەكپەندىنىڭ كوپ بولعانى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرىن باياۋلاتادى. قازاقتا «قويشى كوپ بولسا، قوي ارام ولەدى» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار. وسىدان-اق لوگيكا قايدا جاتقانىن ۇعا بەرىڭىز. قازاقستانعا ەكونوميكا، بيزنەس، ءبىلىم مەن عىلىم، جاڭا تەحنولوگيا، ينۆەستيسيا ءتىلىن بىلەتىن، ءوز ۇلتىن سۇيەتىن قازاقي مەنەدجەرلەر قاجەت.
ەلىمىزدىڭ ىشكى ءونىمىن الداعى 7 جىلدا 2 ەسەگە ارتتىرۋ جايىندا تاپسىرما بەرىلدى. 450 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ تۋرالى تالاپ قويىلدى. سونداي-اق، ۇكىمەتكە كەمى 6-7 % جالپى ىشكى ءونىمدى قامتاماسىز ەتۋ تاپسىرىلدى. قارجى ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، الگى مەجەگە جەتۋ جولىندا 10% ءوسىم لازىم. جاڭا ايتقانىمداي، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى جەدەل ىسكە اسىراتىن، ىسكەر ازاماتتار اۋاداي قاجەت.
– وڭدەۋشى ونەركاسىپتى قولعا الۋ نەندەي يگى وزگەرىستەرگە باستايدى؟
– وڭدەۋشى ونەركاسىپ تۋرالى جەكە-دارا ايتىلعاندىعى قۋانتادى. ايتىپ قانا قويماي، زاۋىت، فابريكا، سەح سالۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردى ىسكە اسىرا بەرگەن ءجون. بۇل ەل ەكونوميكاسىن تۇرلەندىرۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ بىرەگەيى. مويىندايىق، ءبىز شيكىزاتتى ەلمىز. دالىرەك بايانداعاندا، مۇناي مەن گازعا تاۋەلدى بولىپ كەلدىك. حالىقارالىق تەرميندە بۇندايدى «گوللاندىق اۋرۋ» دەپ سانايدى. ياعني ەشنارسە وندىرمەيدى. تەك قانا شيكىزات قۇرساۋىندا قالادى. بايقاعانىمىزداي، ءداپ قازىرگى ساتتە وڭدەۋشى ونەركاسىپتى مىقتاپ قولعا الۋ مەجەسى تۇر. ەلدە قانداي ءوندىرىستىڭ مۇمكىندىگى بار، سوعان قاراپ العا قاراي جىلجۋ مىندەت.
بۇرىنعى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردا ءوندىرىس جايى كوپ ەسكەرىلمەگەن. سونىڭ ءبىرى – پلانشەت شىعاراتىن زاۋىت. شىن مانىندە ونداي وندىرىستىك قۋاتتىلىق، بىلىكتى كادرلار، تەحنولوگيالارىمىز جەتكىلىكسىز بولا تۇرا، سونى ىستەمەكشى بولدى. اقىرى سول جوباعا بولىنگەن اقشا تالان-تاراجعا ۇشىرادى. وسىنداي بوس اۋرەشىلىكتەن ارىلايىق. سول سەبەپتى، نە ىستەي الاتىنىمىزدى، ءوزىمىزدىڭ كۇش-قۋاتتى باعامداپ بارىپ ىسكە كىرىسسەك، نۇر ۇستىنە نۇر. ناقتىراق ايتساق، مۇنايدى جەر استىنان توننالاپ قازىپ الىپ، ەكولوگيانى ناشارلاتا بەرگەنشە، مۇناي-حيميانى دامىتايىق. مەتالدى شيكىزات كۇيىندە شەتەلگە ساتا بەرمەي، مەتالل وڭدەپ شىعارايىق. سوندا قازاق ەلىنىڭ وندىرىستىك قۋاتتىلىعى ارتادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە الىپ كەلەدى. قازىناعا تۇسەتىن اقشا ەداۋىر كوبەيىپ، بيۋدجەت ەسەلەنەدى. ويتكەنى، ءبىر سالالار دامىپ جاتسا، وندا ءارتۇرلى ونىمدەر شىعا باستايدى. قاراپايىم عانا مىسال ايتىپ وتەيىن. كوفەتەريمەن اينالىساتىن دوستارىمىزدىڭ ءوزى بۇرىن ستاقاندى سىرتتان الدىرسا، ەندى ونى وزىمىزدە جاساي باستاپتى. ءتىپتى ىستىعى ساقتالسىن دەپ سىرتىنا وراپ بەرەتىن قاعازدىڭ ءوزى شىقپاعان عوي. كوردىڭىز بە، ءبىرىنىڭ جاساعان ءونىمى ەكىنشىسىنە پايدالى بولىپ تۇر. نەگىزى، قوسالقى وندىرىستەر دە كوپ پايدالى.
«قازاق جولى» ۇستانىمى بولسا ەكەن
– ءبىز اقش سياقتى دامىعان دەرجاۆاعا اينالۋىمىز ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى قاي تۇستارىمىزدى وزگەرتۋىمىز قاجەت؟
– امەريكا قۇراما شتاتتارى جەر شارىنداعى ەڭ دامىعان ەل عوي. الپاۋىت ەكونوميكاسى قالىپتاسقان. وندىرىستىك ورىندارى جەتكىلىكتى. بارشا قارجى نارىعىن جاۋلاپ العالى قاي زامان. دەموكراتيا سالتانات قۇرىپ تۇر. ارينە، ارنارسەنىڭ ەكىنشى تۇسى بولادى. الايدا، الگى ارتىقشىلىعى كوپتەگەن كەم-كەتىكتى جابادى.
اقش جۇرتشىلىعىندا ەڭ قاتتى باعالاناتىن قۇندىلىقتار بار. ولار – مەنىڭ داۋسىم، مەنىڭ سالىعىم. ءاربىر امەريكالىق داۋىس بەرە الاتىنىنا ماقتانىشپەن قارايدى. Green kart، تۋريستىك ۆيزامەن جۇرگەندەر ەكىنشى سۇرىپتا بولىپ سانالادى. ويتكەنى، الگىلەر داۋىس بەرە المايدى، ىشكى ومىرىنە قاتىسۋعا قۇقىعى جوق. امەريكاندىقتاردىڭ كەيبىرى كوشەدە ءمۇساپىر بولىپ جۇرسە دە، امەريكالىق ەكەندىگىنە ماقتانىشپەن قارايدى. سەبەبى، ولار اقش پرەزيدەنتىن، شتات مەرىن سايلاۋعا قۇقىلى. سوعان وزدەرى اتسالىسادى. سونىمەن قوسا داۋىستارى بىرنارسەنى شەشەدى. سونى سەزەدى. سوندىقتان قانشا سالىقتارى كوپ بولسا دا، تولەۋدەن قاشپايدى.
قازاق ەلىنىڭ بيىك ماقساتى بولسا، نەعۇرلىم قۇلاشىن كەڭ سەرپىپ، سوعان جەتۋگە تالپىنسا تۇبىندە جەتەدى. جۋىق ارادا بيىك شىڭعا شىقپاساڭ دا، بەلگىلى ءبىر توبەگە جەتەرمىز. جاھانداعى ەڭ دامىعان دەرجاۆالار سياقتى بولۋدى ماقسات ەتىپ قويعانىمىز دۇرىس. دانىشپان اباي اتامىز «بولماساڭ دا، ۇقساپ ب ا ق» دەپ كورەگەن وي قالدىرىپتى. دامىعان ەلدەردىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىن قارايىق. قاي جەردەن ۇتتى، قاي بۇيىردەن ءدوپ تۇسە المادى. بىلايشا ايتقاندا، اناليز جاسايىق. كەز كەلگەنى كەزەڭىمەن داميدى. ءبىز دامۋشى ەل بولىپ ەسەپتەلەمىز. يندۋستريالى ەل بولۋدىڭ كەرەك قادامدارىن وتەيىك. بىرىنشىدەن ىشكى نارىقتا قازاقستاندىق تاۋارلاردىڭ ۇلەسى باسىم بولۋى شارت. باسەكەگە قابىلەتتى بولعان سوڭ، الەمدىك ارەنادا ەكسپورتتى ارتتىرا الامىز.
بىرەۋلەر دامىعان ەلدەرمەن دامۋشى ەلدى سالىستىرۋدى ءجون سانامايدى. دەگەنمەن، ولاردان ارتىقشىلىقتارىمىز دا جەتەدى. اقش-تا ادام قۇقىقتارى زاڭمەن قاتتى قورعالعان. ءاربىر ەڭبەك ادامىنا جۇمىستا جاسالعان جاعدايلار تاڭداندىرادى. ءاربىر جۇمىسشى ءوزىن ءقاۋىپسىز سەزىنەدى. اركىمگە جەكە-دارا ازامات رەتىندە قارايتىندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ول جاقتا «مىناۋ وليگارحتىڭ بالاسى، ۇلكەن كوكەسى بار» دەگەن ستەرەوتيپ جوق. ونداي ادامدار وزدەرىن بارىنشا ۇقىپتى ۇستاۋعا تىرىسادى. زاڭ بۇزسا، سوتتا ءىستى بولىپ تۇرىپ، ميلليونداعان دوللار ايىپپۇل تولەيدى. باي-باعلانداردىڭ، لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ وزدەرى دە، بالالارى دا وزدەرىن مادەنيەتتى ۇستاۋعا تىرىسادى. مىنەكي، بىزدەگى قۇندىلىقتاردى سالىستىرعاندا وسىلار بىردەن كوزگە تۇسەدى. بىزگە دە ءومىر ءسۇرۋ داعدىمىزدا ءبىراز وزگەرىس كەرەك ەكەندىگىن بايقايمىز.
ءوزىمىز جاقىندا ءبىر توپ ادام بولىپ ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىندە ساباق الدىق. 14 كۇن امەريكادا بولىپ قايتتىق. سول كەزدە جوعارى ايتقان دۇنيەلەرگە كۋا بولىپ كەلدىك. پروفەسسور كەلگەن قازاقتاردان تەست الدى. ونىڭ اڭعارعانى، قازاقتار قيالشىل، سەزىمگە بەرىلگەن، ەموسيامەن جۇمىس جاسايتىندىعىن ايتتى. اسىرەسە، كاسىپكەرلەردەن وسى قاسيەتتەردى سەزدى. امەريكاندىقتار رەاليزممەن كۇن كورەدى. ءار نارسەنى رەالدى تۇرعىدا قاراستىرۋ، فانتاستيكاعا جول بەرمەۋ كەرەكتىگى ايتىلدى. ولار «امەريكاندىق ارمان» دەگەندى ۇستانادى. سوعان جەتۋگە تالپىنادى. وسىنىڭ ءبارىن كورىپ-بىلىپ كەلىپ، قازاقتىڭ ءوز جولى بولعانى ءجون دەگەن تۇجىرىمعا توقتادىق. بۇل جايىندا ءبىرقاتار بەلگىلى ادامدار ايتا باستاعان دا بولۋى كەرەك. بىزدىڭشە، «قازاق جولى» دەگەن پوزيسيا بولسا دەيمىز. ءبىراق ارمانداپ جۇرە بەرمەي، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە العا ماقسات قويىپ، سوعان جەتۋ كەرەك. بيزنەستە دە كورپوراتيۆتىك مادەنيەت دەگەن ۇعىم وتە جوعارى ەكەن. سول جۇمىسشىلارعا جاسالعان جاعدايلار، وندىرىستىك مۇمكىندىكتەرى، جۇمىس ۇدەرىسىن جۇيەلەۋ ءبارى-بارى قاراستىرىلعان. ۇلكەن ءوندىرىس ورىندارىن كونۆەيەرلىك جۇيەگە قويۋ جاعى رەتتەلگەن. ۇلگى الارلىق تاجىريبەلەر جەتكىلىكتى.
جاستارعا جاعداي جاسايىق
– شەتەلدە وقىپ، الپاۋىت كومپانيالارىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن قازاق جاستارىن ەل مۇددەسىنە قىزمەت ەتتىرۋ ءۇشىن قايتپەك كەرەك؟
– دۇنيە جۇزىنە اتاعى دارداي Google، Apple سىندى ءىرى كومپانيالاردا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن قازاق جاستارى بارشىلىق. ىشكى قۇرىلىمىن جاساپ، سولاردى پايداعا كەنەلتۋگە سەپتەسىپ ءجۇر. تۋرا سولاردا قانداي ەڭبەك شارتتارى جاسالسا، بىزدە دە سونداي كومپانيالار قۇرىلۋى كەرەك. «سامۇرىق قازىنا» ۇاق بار. بۇعان دا وپتيميزاسيا كەرەك. سوعان «بولاشاق باعدارلاماسى» ارقىلى ءبىتىرىپ كەلگەن جاستاردى ورنالاستىرادى. وندا مەملەكەت ۇلەسى باسىم. سوندىقتان دا ءتيىمسىز مەنەدجەر سانالادى. ول مەكەمەدە تامىر-تانىستىقپەن باسشى بولىپ وتىرعاندار جەتەرلىك. ارعى جاعى ايتپاسادا تۇسىنىكتى. شەتتەن وقىپ جۇمىس ىستەپ كەلگەن بىلىمدىلەر ءىستىڭ كوزىن بىلمەيتىن ولارعا مويىنسۇنىپ جۇمىس ىستەمەيدى. سويتەدى دە قايتا شەتەلگە كەتىپ، باسقا ەلدىڭ باعىن جاعادى.
قازاقستاندا باسەكەلەستىك قالىپتاسسىن دەسەك، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا بار كۇشتى سالايىق. جاڭادان كومپانيالار قۇرايىق. ۇدايى ايتىپ كەلەمىز، مەملەكەت بيزنەستى ءوز قامقورلىعىنا الىپ، ابدەن دامىپ كەتكەنشە قولداۋدى اياماۋ قاجەت. جاڭا زاماناۋي فورماتتا كومپانيالار قۇرىلسا، سونىڭ ىشىندە كورپوراتيۆتىك مادەنيەت قالىپتاسسا، شەتەلدە ناتيجەلى جۇمىس جاساپ جۇرگەن ازاماتتار وتانعا ورالادى. وزدەرىنىڭ جيعان-تەرگەن بىلىكتىلىگىن ورتاعا سالادى.
ءبىر بايقاعانىم، قازاقستاندا جالاقىنى وتە از تولەيدى. مۇمكىندىگىنشە قازاق جاستارى ەۋروپادا، اقش، كانادا، وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا سىندى دامىعان ەلدەردە جۇمىس ىستەپ كەلگەنى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. وعان ەشقانداي شەكتەۋ قويمايىق. قايتا سولارعا جول اشۋ كەرەك سياقتى. ونسىز دا جاستارىمىز كوبەيىپ، جىل سايىن مەكتەپتى، جوو بىتىرۋشىلەر قاتارى ارتىپ بارادى. مىڭ تاۋبە! قازاعىمىز ءوسىپ-ونىپ وركەندەي بەرسىن. ءار جىل سايىن ەڭبەك نارىعىنا 350 مىڭنان استام جاستار شىعىپ جاتىر. ولاردىڭ ءبارى وسىندا جۇمىس تاۋىپ جاتقان جوق. سوندىقتان شەتەلگە بارسىن، كورسىن، ۇيرەنسىن، قارجى تاپسىن، سوڭىندا ەلگە ورالسا دەيمىز. اعىلشىن ءتىلىن تەز مەڭگەرىپ كەتەتىندەي كۋرستار دايىنداعان ابزال. ءبارىبىر تۇپتەپ كەلگەندە، كوپشىلىگى قايتىپ كەلەدى. ويتكەنى، ءبىز ۇنەمى اتا-انامىزدى، باۋىرلارىمىزدى، اعايىن-تۋىستى ويلاپ تۇرامىز. تۋعان جەردى جاقسى كورىپ، ءىشتارتامىز. قاراكوزدەرىمىز جاي قايتىپ كەلمەيدى. وزدەرىمەن بىرگە وزىق مادەنيەت، ءبىلىم، تاجىريبە، كەيبىرى قوماقتى قارجى الىپ كەلەدى. سول تاجىريبە مەن ءبىلىم ەل دامۋىنا ۇلەس قوسادى دەپ ويلايمىن.
سوزدەن ىسكە كوشەيىك
– ايلىق ءسال كوبەيسە، ازىق-تۇلىك باعاسى شارىقتايدى. وسىنى شەشۋءدىڭ جولدارى بار ما؟
– ءيا، بۇل ماسەلە بار. ايلىق كوبەيسە، تۇرمىس اۋىرلاي تۇسەتىن بولدى. سونىڭ قاراپايىم جولدارىن ءبىراز ايتتىق. ەندى ناقتى ازىق-تۇلىككە كەلەيىك. باعانى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ءوزىمىزدىڭ شارۋالارعا جاعداي جاساۋ كەرەك. يمپورتتى الماستىراتىن تاۋار شىقسا، وندا بۇنى رەتتەۋگە بولار ەدى. وزىمىزدە ءتۇرلى زاتتار وندىرىلمەيىنشە، وسى سەناريي جالعاسىن تابا بەرەدى.
قازاقستاندا قاندايدا ءبىر تاۋارلار وندىرىلە باستاپ، دۇكەن سورەلەرىن وتاندىق ءونىم قاپتاي باستاسا، تۇيتكىلدى ءتۇيىن شەشىلەدى. جالاقىعا اقشا قوسسا، از عانا يمپورتتىق تاۋاردىڭ باعاسى ءوسىپ كەتەتىنى سوندىقتان. مىسالعا ءتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن، سەرۆيستىك قىزمەتتەردى دامىتساق بولادى. بۇل دا جاڭا تىڭ باعىت. سونىمەن قاتار، پايدالى ءىس. سوزدەن ىسكە كوشەيىك.
الاش يدەياسىنا نەگىزدەپ، ۇلتتىق ەكونوميكا جاسايىق
– حح عاسىردىڭ باسىندا الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلعان بولسا، نارىقتىق ەكونوميكاعا تەز بەيىمدەلىپ، ۇلتتىق مەملەكەت قالىپتاسار ما ەدى؟
– ە-ە، شىركىن-اي دەسەڭىزشى. ارينە! ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تۇلعارى ءاليحان بوكەيحان، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ سياقتى ساياسي قايراتكەرلەر ارمانىنا جەتكەن بولسا، «الاش وردا» مەملەكەتى قۇرىلعان بولسا، نارىقتىق ەكونوميكا جولىنا 100 جىل بۇرىن تۇسكەن بولار ەدىك. ۇلت قايراتكەرلەرى قازاقتى 20–25 جىل بويى بيلەپ تۇرسا، وندا بۇگىنگى قازاق ەلى مۇلدەم باسقا سيپاتتا ءومىر سۇرگەن بولار ەدى دەپ ەسەپتەيمىز.
ول كەزدەگى تۇلعالار وتە ينتەللەكتۋال بولدى. ولاردىڭ جاساپ شىققان ۇلتتىق جوسپارى، جاپونيا سياقتى ەل جاسايمىز دەگەن ماقسات-مۇراتى بولعان. اگرارلىق ەلدەن، تەحنوكراتيالىق ەلگە اينالۋدى كوزدەگەن جوسپارى بولاتىن. ول ۇكىمەت نەبارى 5 جىلداي قىزمەت اتقاردى. ستاليندىك تەررور اتىپ، رەپرەسسياعا ۇشىراسا دا، تۇتاستاي اعارتۋشىلىق باعىتتا ۇلكەن ەڭبەك جاساپ كەتتى. ال ەگەر الاشتىقتار شيرەك عاسىر ەلدى باسقارعان بولسا، ناعىز ورتا ازيانىڭ بارىسىنا اينالار ەدىك. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، قازىرگى قازاق ەكونوميكاسى الاش يدەياسىنا نەگىزدەلە وتىرىپ، ۇلتتىق ەكونوميكا جاساپ شىعارسا دەيمىز. تاعى قايتالاپ وتەيىن، تامىر-تانىستىق، جەمقورلىق دەگەندى تامىرىمەن جويۋ قاجەت. سوندا عانا ويلاعانىمىزعا جەتەمىز. ەلگە جانى اشيتىن قازاق ازاماتتارى ەل تىزگىندەۋى كەرەك.
– ءاربىر جان ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن قانداي ىستەردى تەزدەتىپ قولعا العان ءجون. ەكونوميست رەتىندە كوپشىلىككە بەرەر كەڭەسىڭىز…
– مەنىڭ ويىمشا، ءبىرىنشى كەزەكتە حالىقتىڭ جاعدايىن جاساۋ كەرەك. ازاماتتاردىڭ ەڭ تومەنگى تابىسىن ۇلعايتقان دۇرىس. بۇل تەتىكتەر اتقامىنەرلەردە. 2024 جىلدان باستاپ ەڭ تومەنگى جالاقى 85 مىڭ تەڭگە بولادى دەدى. الەمدە ورتاشا جالاقىنىڭ 3/1 بولىگىن الا سالادى ەكەن. بىزدە ورتاشا جالاقى 365 مىڭ تەڭگە. دەمەك، ەڭ تومەنگى جالاقى 121 مىڭ تەڭگە بولۋى قاجەت دەگەن ءسوز. ال كەلەر جىلى ول تاعى وسەدى. ءسويتىپ، 130–135 مىڭ تەڭگەگە بارادى. وسى مەجەگە جەتۋگە بولادى. ول ءۇشىن ءار سالادا ادىلەت زاڭى ورناۋى شارت.
– ۇلكەن راحمەت!
سۇحباتتاسقان ولجاس جولدىباي.