قازاقستاندا تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى ءاردايىم كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن ەمەس. اسىرەسە، قولجەتىمدى باسپانانىڭ تاپشىلىعى مەن يپوتەكالىق باعدارلامالاردىڭ تيىمدىلىگى حالىق ءۇشىن ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرمەك. وسى ورايدا، وتكەن جىلى باستاۋ العان «ناۋرىز» يپوتەكالىق باعدارلاماسى كوپتەگەن قازاقستاندىقتارعا باسپانالى بولۋعا مۇمكىندىك بەردى. بيىل بۇل جوبا جالعاسىن تاۋىپ، وعان قوسىمشا «ناۋرىز جۇمىسكەر» دەپ اتالاتىن جاڭا باعدارلاما ىسكە قوسىلدى. وسىلايشا جۇمىسشى ماماندىق يەلەرىنە باسپانا الۋعا جاڭا مۇمكىندىك بەرىلدى.
«ناۋرىز» يپوتەكاسى قانشا ادامدى باسپانامەن قامتيدى؟
«وتباسى بانك» اق الماتى قالالىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى داناگۇل ءتۇسىپوۆانىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلى «ناۋرىز» بەن «وتاۋ» باعدارلاماسى باعدارلامالارى اياسىندا 10 مىڭنان مىڭعا استام جۋىق ازامات ءوز باسپانالارىنا قول جەتكىزدى. ال بيىلعى جىلى وسى باعدارلاما بويىنشا 7-8 مىڭ ادامدى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونداي-اق، 2025 جىل جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى بولىپ جاريالانعاندىقتان، وسى سالاداعى ەڭبەك ادامدارىنا ارناپ «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. ونىڭ اياسىندا 2400 2440 ادام باسپانالى بولماق. بۇل باعدارلامالارعا مەملەكەت پەن وتباسى بانكتىك بيۋدجەتتەن ايتارلىقتاي قارجى ءبولىنىپ وتىر. «ناۋرىز» باعدارلاماسى ءۇشىن 200 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلسا، «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسىنا 72 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن.
العاشقى جارنا تومەندەتىلدى
«ناۋرىز» يپوتەكاسىنىڭ باستى ارتىقشىلىعى – العاشقى جارنانىڭ تومەندىگى، پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ قولايلى بولۋى جانە نەسيە راسىمدەۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن شارتتارى. ەگەر وتكەن جىلى بۇل باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن العاشقى جارنا 20 پايىزدى قۇراسا، بيىل تازا ارلەۋدەگى باستاپقى تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ كەزىندە ول ول 10 پايىزعا دەيىن تومەندەتىلدى. بۇل وزگەرىس، اسىرەسە، جاستار مەن جاڭا وتباسىلار ءۇشىن ۇلكەن جەڭىلدىك بولىپ وتىر. ال ارلەنبەگەن باستاپقى تۇرعىن ءۇي نەمەسە قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ءۇي (مونوقالالار مەن اۋىلدىق ەلدىمەكەندەردە) ساتىپ الۋ كەزىندە باستاپقى جارنا 20%-دان باستالادى. نەسيە سوماسى الماتى مەن استانا قالالارىندا 36 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، ال باسقا وڭىرلەردە 30 ميلليون تەڭگەگە دەيىن بەرىلەدى. بۇل قاراجات ارقىلى ءبىرىنشى نارىقتاعى جاڭا سالىنعان ۇيلەردەن پاتەر ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بار. اۋىلدىق جەرلەر مەن شاعىن قالالاردا ەكىنشى نارىقتاعى باسپانالاردى دا قاراستىرۋعا رۇقسات ەتىلگەن.
باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن باستى تالاپتاردىڭ ءبىرى – ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ جانە ونىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ سوڭعى بەس جىلدا اتىنا تىركەلگەن جىلجىمايتىن مۇلكى بولماۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، نەسيە تولەۋ قابىلەتتىلىگى دە ەسكەرىلەدى. بۇل تالاپتار العاشقى باسپانا الۋشىلارعا ەرەكشە باسىمدىق بەرەدى. داناگۇل ءتۇسىپوۆا اتاپ وتكەندەي، بۇل باستاما تەك تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشىپ قانا قويماي، قۇرىلىس سالاسىن ىنتالاندىرۋعا دا ىقپال ەتپەك.
دانەكەرلەۋشى دە، مەحانيك تە ءۇيلى بولا الادى
جاڭا قوسىلعان «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسى جۇمىسشى ماماندىق يەلەرى ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك. قازىرگى تاڭدا اۋىر سالادا ەڭبەك ەتەتىن مامانداردىڭ كوبىنىڭ تۇراقتى تابىسى بولعانىمەن، يپوتەكالىق نەسيە الۋعا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى. سوندىقتان مەملەكەت وسى ازاماتتارعا ارنايى جەڭىلدەتىلگەن باعدارلاما ۇسىنۋدى قولعا الدى. بۇل جوبا ارقىلى ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، قۇرىلىس، سۋ ەنەرگەتيكاسى، ەنەرگەتيكا، كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن ماماندار باسپانا الۋعا جەڭىلدەتىلگەن مۇمكىندىككە يە بولا الادى. ياعني دانەكەرلەۋشى، سلەسار، مەحانيك، ماليار، جۇرگىزۋشى جانە باسقا دا تەحنيكالىق ماماندار وسى باعدارلاماعا قاتىسا الادى. ال وسى سالادا جۇمىس ىستەيتىن اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەر، بۋحگالتەرلەر مەن كەڭسە قىزمەتكەرلەرى بۇل باعدارلاماعا ىلىكپەيدى.
«باسپانا ماركەت» ارقىلى پاتەر تاڭداي الاسىز
«ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسىنا قاتىسۋشىلار ءۇشىن باستاپقى جارنا – تازا ارلەۋدەگى باستاپقى تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ كەزىندە 10%-دان، ارلەنبەگەن باستاپقى تۇرعىن ءۇي نەمەسە قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ءۇي (مونوقالالار مەن اۋىلدىق ەلدىمەكەندەردە) ساتىپ الۋ كەزىندە 20%-دان باستاپ العاشقى جارنا 10 پايىزدى قۇرايدى، ال نەسيە مولشەرلەمەسى 7–9 پايىز كولەمىندە بەلگىلەنگەن. ەگەر ءوتىنىم بەرۋشى اكىمدىكتە باسپانا كەزەگىندە تۇرعان الەۋمەتتىك وسال توپتاردىڭ وكىلى بولسا، وعان 7 پايىزدىق (جتسم 7،1%-دان 9،6%-عا دەيىن) مولشەرلەمە ۇسىنىلادى. باسقا ازاماتتار ءۇشىن 9 پايىزدىق (جتسم 9،4%-دان 13%-عا دەيىن) نەسيە قاراستىرىلعان. باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ جەكە باسىندا جانە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ اتىندا جىلجىمايتىن مۇلىك تىركەلمەۋى قاجەت. سونىمەن قاتار، «وتباسى بانك» دەپوزيتىندە كەمىندە 2 ميلليون تەڭگە جيناقتالعان بولۋى شارت. بۇل تالاپتاردىڭ بارلىعى نەسيە الۋشىلاردىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەنگىزىلگەن.
قارجىلىق جۇكتەمەنى ازايتۋ ماقساتىندا العاشقى جارنانىڭ تومەندەۋى ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى بولدى. ەگەر ازامات 36 ميلليون تەڭگە كولەمىندە نەسيە السا، وعان قاجەت العاشقى جارنا 3،6 ميلليون تەڭگە بولادى. وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 7،2 ميلليون تەڭگەنى قۇراعان ەدى. داناگۇل ءتۇسىپوۆا «وتباسى بانك» ىسكە قوسقان «باسپانا ماركەت» جۇيەسىنىڭ دە ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. بۇل ونلاين-پلاتفورما ارقىلى قاتىسۋشىلار 6 اي ىشىندە وزدەرىنە ۇناعان پاتەردى تاڭداپ، راسىمدەي الادى. قۇرىلىس كومپانيالارى بۇل جۇيەگە ءوز پاتەرلەرىن ەنگىزىپ، بانك كليەنتتەرى ءۇشىن جىلجىمايتىن مۇلىك ىزدەۋ پروسەسىن جەڭىلدەتەدى.
ەڭبەك ادامى باسپاناسىز قالمايدى
باعدارلامانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى زور. بىرىنشىدەن، بۇل باستامالار باسپاناسىز جۇرگەن ازاماتتارعا ناقتى كومەك كورسەتۋدى ماقسات ەتەدى. ەكىنشىدەن، قۇرىلىس سالاسىنىڭ دامۋىنا وڭ اسەر ەتەدى. ۇشىنشىدەن، جۇمىسشى ماماندىقتارىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. مەملەكەت بۇل جوبالار ارقىلى تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج حالىقتىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە باسىمدىق بەرىپ وتىر. داناگۇل ءتۇسىپوۆانىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلى «ناۋرىز» باعدارلاماسى ارقىلى 10 مىڭ وتباسى جاڭا باسپاناعا قول جەتكىزسە، بيىل بۇل كورسەتكىش 7-8 مىڭعا جۋىق ادامعا جەتەدىوتباسى جاڭا باسپاناعا قول جەتكىزەدا دەپ جوسپارلانعان. ال «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسى قوسىمشا 2400 2440 ازاماتقا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنباق.
ءتۇيىن: تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋ – الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ نەگىزگى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى. وسى تۇرعىدان العاندا، «ناۋرىز» جانە «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلامالارى ازاماتتارعا ناقتى كومەك كورسەتۋدىڭ ءتيىمدى تەتىگىنە اينالۋدا. بۇل باستامالار جاستاردىڭ، جۇمىسشى ماماندىق يەلەرىنىڭ جانە الەۋمەتتىك وسال توپتاردىڭ تۇرعىن ۇيگە قول جەتكىزۋىن جەڭىلدەتىپ قانا قويماي، قۇرىلىس سالاسىنىڭ دامۋىنا دا وڭ اسەر ەتپەك. مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ جاتقان مۇنداي باعدارلامالار ازاماتتارعا ءوز شاڭىراعىن تىگۋگە ۇلكەن مۇمكىندىك بەرەدى.
باعدارلاماعا كىمدەر قاتىسا الادى؟
· ونەركاسىپ سالاسىنىڭ ماماندارى.
· اۋىل شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرى.
· سۋ ەنەرگەتيكاسى جانە ەنەرگەتيكا سالاسىنىڭ جۇمىسشىلارى.
· كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىنداعى تەحنيكالىق ماماندار.
· قۇرىلىسشىلار، دانەكەرلەۋشىلەر، مەحانيكتەر، سلەسارلار جانە باسقا دا تەحنيكالىق ماماندار.
باعدارلاما شارتتارى قانداي؟
· العاشقى جارنا – تازا ارلەۋدەگى باستاپقى تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ كەزىندە 10% -دان، ارلەنبەگەن باستاپقى تۇرعىن ءۇي نەمەسە قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ءۇي (مونوقالالار مەن اۋىلدىق ەلدىمەكەندەردە) ساتىپ الۋ كەزىندە 20%-دان باستاپ،10 پايىز.
· نەسيە مولشەرلەمەسى – 7–9 پايىز (جتسم 7،1%-دان 9،6%-عا دەيىن جانە جتسم 9،4%-دان 13%-عا دەيىن).
· جەكە باسىندا جانە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ اتىندا باسپانا بولماۋى كەرەك.
· «وتباسى بانك» دەپوزيتىندە كەمىندە 2 ميلليون تەڭگە جيناقتالعان بولۋى ءتيىس.
مەملەكەت بۇل باعدارلامالارعا ۇلكەن قارجى ءبولىپ وتىر:
· «ناۋرىز» باعدارلاماسىنا – 200 ميلليارد تەڭگە.
· «ناۋرىز جۇمىسكەر» باعدارلاماسىنا – 72 ميلليارد تەڭگە.
س.انارباي.