الماتى قالاسىنىڭ تىرشىلىگى قايناعان قازان ىسپەتتەس. مادەنيەتتىڭ، قارجىنىڭ ورداسىنا اينالعانمەن، ىعى-جىعى جينالعان حالقىنىڭ تاعدىرى ءارقيلى. اسىرەسە، سوڭعى ۋاقىتتا تىلەنشىلەردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. جۇما كۇندەرى مەشىت الاڭدارىنان وتە قالساق بولدى، الاقان جايىپ، قايىر-ساداقا سۇراۋشىلاردى ءجيى كوزىمىز شالادى.
ولاردىڭ اراسىنان زاعيپ جاندار مەن جارىمجان ادامداردى، كوپ بالالى انالاردى، اق ساقالدى، اق جاۋلىقتى اتا-اجەلەر مەن قوينىنا ەمىزۋلى بالاسىن قىمتاپ العان ايەلدەرمەن قاتار، تۇلا بويى تىپ-تىك، جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى ەر-ازاماتتاردى دا كەزدەستىرەمىز. اسىرەسە، «تاستاق» بازارى، تولە بي–تۇركەبايەۆ كوشەسى مەن روزىباكييەۆ–جاندوسوۆ كوشەلەرىندەگى مەشىتتەردىڭ اينالاسىندا قايىرشىلار تولىپ ءجۇر.
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس، پاندەمياعا دەيىن تيىن-تەبەن سۇرايتىنداردىڭ 80 پايىزى تاجىكستان ەلىنەن كەلگەن ازاماتتار ەكەنى انىقتالعان. الايدا، ىندەتتىڭ ءورشۋى شەتەلدىك تىلەمسەكتەردىڭ قاتارىن سەيىلتتى. ءقازىر قول جايىپ وتىرعانداردىڭ دەنى – ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى.
وسى تۇرعىدا زاڭگەر-ادۆوكات شولپان ايىمبەتوۆا جەڭىل اقشا تابۋدى كوزدەگەندەر قايىرشىلىقتى كاسىپ ەتىپ العان دەيدى. ايتۋىنشا، وڭاي ولجاعا ەتتەرىن ۇيرەتىپ العان اياق-قولى ءبۇتىن تىلەنشىلەر جۇمىس ىستەۋگە قۇلىقسىز.
«اركىمنىڭ تاعدىرى ءارقيلى عوي. قايىر سۇراپ وتىرعانداردىڭ ءبىرازى ەڭبەك ەتىپ، جان باعۋعا قاۋقارى جوق بولعاسىن امالسىزدان قول جايىپ، تيىن-تەبەن سۇراۋعا ءماجبۇر. مۇنداي كەمتار جاندار قايىر سۇراۋعا مۇقتاج دەسەك تە بولادى. ال اياق-قولى بالعاداي ەر-ازاماتتارىمىز قىنجىلماستان الاقان جايىپ وتىرعاندا، جانىم اۋىرادى. قازاقتىڭ جاۋعا قارسى تۇراتىن باتىر ۇلدارى ەكى قولعا ءبىر كۇرەك ىزدەپ، ءناپاقاسىن تابۋدان قاشادى. قايىرشىلارعا ارنالعان ناقتى زاڭ جوق. سوندىقتان ولاردىڭ قاراسى كۇن ساناپ ارتۋدا. قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى ۇستاپ الىپ كەتكەننىڭ وزىندە، ءارى كەتسە 2-3 ساعات ۇستاپ، شامامەن 5 اەك كولەمىندە ايىپپۇل سالىپ، بوستاندىققا جىبەرەدى»، – دەيدى زاڭگەر.
مومىش ۇلى كوشەسىنەن كوتەرىلىپ كەلە جاتىپ، «سپۋتنيك» ساۋدا ورتالىعىنىڭ جانىندا الاقان جايىپ وتىرعان زەرە ەسىمدى ۇلكەن اجەيدى كورىپ، جانىنا باردىق. حال-جاعدايىن سۇراپ، قايىر سۇراۋىنىڭ سەبەبىن بىلگەنبىز. جالعىز تۇياعى مەن جارى دۇنيەدەن وزىپ، ءوزى جالعىز قالىپتى. كوزى دۇرىس كورمەيدى ەكەن. دارى-دارمەگىنە اقشاسى جەتپەگەندىكتەن، وسى جەرگە كەلىپ، تيىن-تەبەن سۇرايتىنىن ايتادى. باستاپقىدا الماتىداعى تانىمال «جەتىم بۇرىشتى»، «تاستاق» بازارىنىڭ جانىن جاعالاعان ەكەن، اتالعان جەردىڭ «جەرگىلىكتى» نەمەسە «تۇراقتى» قايىرشىلارى جولاتپاي قويىپتى. «بۇل – ءبىزدىڭ بيزنەسىمىز» دەپ ايتاتىن كورىنەدى. امالسىزدان ادام جۇرسە بولعانى دەپ، مومىش ۇلى كوشەسىنەن قونىس تاپقان. ايتپاعىمىز، «بىرەۋ توڭىپ سەكىرەدى، بىرەۋ تويىپ سەكىرەدى» دەمەكشى، قايىر سۇراۋ الدەكىمگە مۇقتاجدىق بولسا، كەيبىرەۋلەر ونى ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەتىپ ءجۇر. دەمەك، زاڭسىزدىققا توسقاۋىل كەرەك.
شاريعاتتا قالاي؟
قايىربەك وتىزبايەۆ، ءدىنتانۋشى:
«قۇران اياتى بىزگە: «اللا سەندەرگە ءوز مارحامەتىنەن ءتۇندى تىنىعۋ، كۇندىزدى كەڭشىلىگىن (ريزىق) ىزدەۋلەرىڭ ءۇشىن جاراتتى. ارينە، شۇكىرشىلىك ەتەرسىڭدەر» («قاساس» سۇرەسى، 73-ايات) دەۋى ارقىلى ءتىرى ادام تىرشىلىك ەتۋ كەرەك ەكەندىگىن جەتكىزگەن. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ءوزى ادامداردىڭ قايىر سۇراۋىن ۇناتپاعان. ءتىپتى، پايعامبارىمىز (س.ع.س.): «سىزدەردەن بىرەۋلەرىڭىز قولىنا ارقان الىپ، ءبىر ارقا وتىن اكەلىپ ساتۋى جانە اللا تاعالانىڭ ول قۇلىنا دەگەن قۇرمەت ەتۋى، البەتتە، قايىرشىلىقتان الدەقايدا جاقسى»، – دەپ قايىرشىلىق امالدان قاشىق بولۋعا شاقىرعان.
انسارلىق (مەككەدەن ءماديناعا كوشىپ كەلگەن مۇسىلماندارعا جاردەمدەسۋشىلەر) ساحابالاردان ءبىرى پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) كەلىپ ساداقا سۇرايدى. پايعامبارىمىز (س.ع.س.) وعان:
– ۇيىڭدە ءبىر نارسە بار ما؟ – دەيدى.
الگى كىسى: – ءيا، ءبىر جامىلعىم بار. ونىڭ جارتىسىنا جاتامىن دا، قالعان جارتىسىن جامىلامىن. ال بۇدان بولەك سۋ ىشەتىن ءبىر عانا تورسىعىم بار، – دەدى ساحابا.
پايعامبارىمىز (س.ع.س.) وعان قاراپ:
– ولاي بولسا، الگى ايتقان زاتتارىڭدى وسىندا الىپ كەل! – دەپ بۇيىردى. ول كىسى دەرەۋ ورنىنان تۇرا سالا جاڭاعى ايتقان زاتتارىن الىپ پايعامباردىڭ (س.ع.س.) الدىنا الىپ كەلدى. پايعامبارىمىز (س.ع.س.) اكەلگەن زاتتاردى قولىنا الىپ، كوپشىلىكتىڭ الدىندا:
– ارالارىڭدا مىنا زاتتاردى ساتىپ الاتىن ادام جوق پا؟ – دەدى. سول ۋاقىتتا ءبىر كىسى:
– ايتقان زاتتارىڭىزدى ءبىر ديرحامعا مەن-اق ساتىپ الايىن، – دەدى. مۇنى ەستىگەن پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ەكى-ۇش مارتە:
– ودان دا ارتىق باعاعا الاتىن ادام جوق پا؟ – دەدى ءسوزىن قايتالاپ. بۇل ءسوزدى ەستىگەن ءبىر كىسى:
– ەكى ديرحامعا مەن الايىن، – دەدى. پايعامبارىمىز (س.ع.س.) دەرەۋ قولىنداعى زاتتارىن ەكى ديرحامعا ساتتى. سودان اقشانى الگى ساداقا سۇراعان كىسىنىڭ قولىنا تابىستاپ بىلاي دەدى:
– ءبىر ديرحامىنا بالالارىڭا جەيتىن ازىق، كەلەسى ءبىر ديرحامىنا ارقان ساتىپ ال دا، سونىمەن ءناپاقاڭدى ايىر. ساداقا سۇراي كەلگەن ول كىسى پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ايتقاندارىن بۇلجىتپاي ورىندادى. اراعا ون بەس كۇن سالىپ سول ارالىقتا ون ديرحام پايدا تاپقاندىعىن، ونىڭ ءبىر بولىگىنە كيىم، تاعى ءبىر بولىگىنە ىشىپ-جەيتىن ازىق-تۇلىك العاندىعىن پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) قۋانا جەتكىزدى. وسى ءسوزىن كۇتكەن پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ەڭبەك ەتۋگە ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا:
– مىنە، ءناپاقانى وسىلايشا ماڭداي تەردى توگىپ تۇرىپ تاپقان جاقسى ما بولماسا قيامەت كۇنى ماڭدايىندا قايىرشى دەگەن مورىمەن اللانىڭ قۇزىرىنا شىققان جاقسى ما؟ – دەپ قايىرشىلىقتان گورى ادال ەڭبەكپەن تاپقان ناننىڭ ءدامدى، جۇعىمدى، بەرەكەلى بولاتىنىن ەسكەرتسە كەرەك.
شىنىندا، ءدىنىمىز ادال جولمەن كاسىپ ەتە وتىرىپ، وتباسىن قامتاماسىز ەتۋگە شاقىرادى. جانە ونى عيباداتتاردىڭ ءبىر تۇرىنە جاتقىزادى. ياعني ۇرلىق-قارلىق جاساۋ قانداي كۇنالى ءىس بولسا، ماڭداي تەرمەن نان تابۋ دا سونداي ساۋاپتى امال بولىپ تابىلادى.