پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟

بۇگىن - حالىقارالىق پوەزيا كۇنى.

دەمەك، بۇل كۇنى تەك پوەزيا جازاتىنداردىڭ عانا ەمەس، وسى ونەردەن سۋسىنداپ، اقىنداردىڭ جازعان ولەڭ شۋماقتارىن ءسۇيىپ، ءتىپتى جاتقا وقيتىن جانداردىڭ دا مەرەكەسى دەۋگە بولار...

1999 جىلى يۋنەسكو-نىڭ باس كونفەرەنسياسىنىڭ 30-شى سەسسياسىندا جىل سايىن 21 ناۋرىزدا دۇنيەجۇزىلىك پوەزيا كۇنىن (World Poetry Day) اتاپ ءوتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ءبىرىنشى بۇكىلالەمدىك پوەزيا كۇنى يۋنەسكو-نىڭ شتاب-پاتەرى ورنالاسقان پاريجدە ءوتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.

 «پوەزيا قازىرگى زامان ادامىنىڭ ەڭ وتكىر جانە تەرەڭ رۋحاني سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋى مۇمكىن، ءبىراق ول ءۇشىن وعان مۇمكىندىگىنشە كەڭ قوعامدىق نازار اۋدارۋ قاجەت»، - دەلىنگەن يۋنەسكو-نىڭ شەشىمىندە.

پوەزيا ەلدەردى، حالىقتاردى، مادەنيەتتەردى بىرىكتىرەدى جانە ادامدارعا ءبىر-بىرىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. عاسىرلار بويى پوەتيكالىق فورماعا ەنگەن ويلار مەن سەزىمدەر ادامداردىڭ جۇرەگىنە ورناپ، ءبارىمىز ءبىر ۇلكەن وتباسى ەكەندىگىمىزدى  جانە شىن مانىندە، بىر-بىرىمىزگە وتە ۇقسايتىنىمىزدى ەسكە سالادى.

دۇنيەجۇزىلىك پوەزيا كۇنىن اتاپ ءوتۋ كەزىندە يۋنەسكو ءبىزدىڭ نازارىمىزدى پوەتيكالىق ءسوزدىڭ ادام بويىنداعى شىعارماشىلىق يكەمىن وياتۋ قابىلەتىنە اۋدارادى.

بۇل كۇننىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى - تىلدىك ارتۇرلىلىكتى ىنتالاندىرۋ جانە پوەزيا ارقىلى جويىلىپ بارا جاتقان تىلدەردى قولداۋ. سونىمەن قاتار، دۇنيەجۇزىلىك پوەزيا كۇنى نەگىزىنەن وقىرماندارعا قازىرگى زامانعى اقىنداردىڭ شىعارماشىلىعى، ءتىرى دىبىستىق پوەتيكالىق ءسوزدىڭ ماڭگىلىك ءداستۇرىن جانداندىراتىن ادەبي كلۋبتارعا جەتەتىن شاعىن باسپالارعا ءوزىن كەڭىنەن تانىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

يۋنەسكو ۇيىمى بۇل كۇن پوەزيانى دامىتۋعا، پوەزيانى اۋىزشا وقۋ داستۇرىنە ورالۋعا، پوەزيانى وقىتۋعا، پوەزيا مەن تەاتر، بي، مۋزىكا، كەسكىندەمە سياقتى باسقا دا ونەر تۇرلەرى اراسىنداعى ديالوگتى قالپىنا كەلتىرۋگە، باسپا ءىسىن ىنتالاندىرۋعا جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا پوەزيانىڭ شىنايى زاماناۋي ونەر رەتىندەگى جاعىمدى بەينەسىن جاساۋعا باعىتتالعان.

 «پوەزيا» ءسوزى گرەك تىلىنەن poieo - جاساۋ، قۇرۋ، شىعارۋ، تۋدىرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ەڭ كونە ءانۇران ولەڭدەرى ءبىزدىڭ ەرامىزعا دەيىنگى 23 عاسىردا شىعارىلعان دەپ ەسەپتەلەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا بۇل كۇنى بۇكىل الەمدە — مادەنيەت، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە، شىعارماشىلىق ۇجىمداردا جانە ت.ب.  ورىنداردا اقىندار مەن ولاردىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ءتۇرلى پوەتيكالىق كونسەرتتەر، اۆتورلىق وقۋلار، كونفەرەنسيالار مەن سەمينارلار، جاڭا پوەتيكالىق ادەبيەتتەردىڭ تۇساۋكەسەرلەرى، ادەبي سىيلىقتار تابىستالادى.

ابايداي باس اقىنى بار قازاق حالقى دا ولەڭ-جىر مەن پوەزيادان كەندە ەمەس. حالىق اۋىز ادەبيەتىندە، ليرو-ەپوستىق جىرلار، ونىڭ ىشىندە، باتىرلار جىرىنان باستاۋ الىپ، بۇگىنگى كۇنگە جەتكەن ءتۇرلى شىعارمالار مەن داستانداردان حالقىمىزدىڭ جىر ونەرىن جانىنا جەلەۋ ەتىپ كەلگەنىن كورەمىز.

ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى،
قيىننان قيىستىرار ەر داناسى.
تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ،
تەپ-تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى،

- دەي كەلە ۇلى اقىن ابايدىڭ ءوزى ءوز زامانىندا ولەڭنىڭ قانداي بولۋ كەرەكتىگىن ناقتىلاپ ايتىپ كەتكەن. ال اقيىق اقىن مۇقاعالي بولسا، پوەزيانىڭ قۇدىرەتىن ءوز ولەڭىنە قوستى:

پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟
سەن مەنى سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟
الاۋىرتقان تاڭداردان سەنى ىزدەدىم،
قاراۋىتقان تاۋلاردان سەنى ىزدەدىم.
سەنى ىزدەدىم كەزدەسكەن ادامداردان،
بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان.
شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان،
سەنى ىزدەدىم جوعالعان زامانداردان.
سەنى ىزدەدىم دوسىمنان، قاسىمنان دا،
اقشا بۇلتتان ىزدەدىم، جاسىننان دا،
سەن بە دەدىم اق نوسەر اشىلعاندا،
قىزىل - جاسىل شۇعىلا شاشىلعاندا،
كوكجيەك پەن كوكجيەك قوسىلعاندا.
ماحابباتتان ىزدەدىم، ساعىنىشتان،
ارمانىمنان ىزدەدىم الىپ ۇشقان!
ساتتەرىمنەن ىزدەدىم جاڭىلىسقان،
سەنى ىزدەدىم جادىراۋ، جابىعىستان.
سەنى ىزدەدىم زەڭبىرەك گۇرسىلىنەن،
كۇننەن، تۇننەن، گۇلدەردىڭ بۇرشىگىنەن.
قۋانىشتان، تۇرشىگۋ - كۇرسىنۋدەن،
جۇرەكتەردىڭ ىزدەدىم دۇرسىلىنەن.
سەنى ىزدەدىم سەزىمگە ۋ شاراپتان دا،
مينۋتتەردەن ىزدەدىم، ساعاتتان دا،
سەنى ىزدەدىم.
ىزدەيمىن تاعات بار ما؟
سەنى ماعان ەگىز عىپ جاراتقان با؟!