كەشە وزبەكستاندا پرەزيدەنت ميرزيويەۆتىڭ ۇلىقتاۋ ءراسىمى ءوتتى. شاۆكات ميرزيويەۆ ءۇشىنشى رەت ءوز قىزمەتىنە كىرىستى. بۇل رەتتە ونىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى 5 جىلدان 7 جىلعا دەيىن، ياعني 2030 جىلعا دەيىن ۇلعايدى.
2016 جىل وزبەكستان تاريحىنداعى كۇردەلى ۋاقىت. وعان تۇڭعىش پرەزيدەنت يسلام كاريموۆتىڭ كەنەتتەن قايتىس بولۋى سەبەپ بولدى. ەندىگى باسشى كىم بولماق، بيلىك الماسۋى ەلدىڭ دامۋىنا قالاي اسەر ەتپەك دەگەن سياقتى سۇراقتار كوبىنىڭ كوكەيىندە ءجۇردى.
پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە، اسىرەسە، ورتالىق ازيادا بيلىكتىڭ الماسۋى كۇردەلى پروسەسس. ساراپشىلاردىڭ كوكەيىندە ەندى نە بولادى ەكەن دەگەن سۇراق ۇنەمى جۇرەدى. سەبەبى، باتىس دەموكراتياسى تولىق ورناي قويماعان. ايماق ەلدەرىندە ءبىر عانا باسشىسىنىڭ اينالاسىندا بۇكىل حالىق بولىپ، سوقىر سەنىممەن ۇيىسۋ ساياسي ءداستۇرى قالىپتاسقان. مۇنداي ساياسي مادەنيەت وزبەكستاندا دا بولدى.
قالاي دەگەنمەن، كۇمان مەن كۇدىككە قاراماستان بيلىك ءترانزيتى بەيبىت جولمەن جۇزەگە استى. ەلدىڭ تىزگىنىن بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر شاۆكات ميرزيويەۆ ۇستادى. وسىلايشا 2017 جىلدان باستاپ ەلدىڭ تاريحىنداعى جاڭا ساياسي كەزەڭ باستالدى.
عىلىمدا باسشىلاردىڭ بيلىگىن كەزەڭگە ءبولۋ تاجىريبەسى قالىپتاسقان. شاۆكات ميرزيويەۆتىڭ باسشىلىعىن ۇشكە بولۋگە بولادى.
الدىمەن بيلىكتى نىعايتۋ، ودان كەيىن ەلدىڭ قامى
2017–2021 جىلدار ش.ميرزيويەۆ بيلىگىنىڭ العاشقى كەزەڭى. ول بيلىكتى بەيبىت جولمەن قولىنا الدى. قوعامدا ازاماتتىق، الەۋمەتتىك تولقۋلار بولمادى. ەلدىڭ تۇراقتىلىعىنا ساياسي ەليتا اراسىنداعى كەلىسىم دە اسەر ەتتى. 2016 جىلدىڭ سوڭىنداعى سايلاۋدا ايقىن باسىمدىقپەن جەڭىسكە جەتتى. وسىلايشا زاڭدىق تۇرعىدان لەگيتيمدىلىكتى قامتاماسىز ەتتى.
بيلىككە كەلۋ باسقا دا، ونى ۇستاپ تۇرۋ مەن نىعايتۋ مۇلدە باسقا. سايلاۋدان كەيىن حالىق الدىندا بەرگەن ۋادەلەردى ورىنداۋ قاجەت. وسى تۇرعىدان قارايتىن بولساق، ميرزيويەۆ ءوزىنىڭ بەدەلىن نىعايتۋعا ساياسي جىگەرىن سالدى. 2021 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى قابىلداندى. وندا ساياسي، سوت جانە قۇقىق قورعاۋ رەفورمالارى، ەكونوميكانى ليبەراليزاسيالاۋ، ەلدىڭ جاعىمدى حالىقارالىق ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ جانە وزگە دە باستامالار كوتەرىلدى. اسىرەسە، ساياسي رەفورمالارعا اسا ءمان بەرىلدى. پارلامەنت پەن ساياسي پارتيالاردىڭ ءرولىن ارتتىرۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋدى نىعايتۋ مەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن دامىتۋ كوزدەلدى.
ستراتەگيادا ەلدىڭ حالىقارالىق يميدجىنە باسا نازار اۋدارىلدى. ميرزيويەۆتىڭ الداعى سىرتقى ساياساتتا جاساعان قادامدارى سوزىمىزگە دالەل. ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن قارىم- قاتىناس جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلدى. جالپى، وقشاۋلانۋ ساياساتىنان ارىلا باستادى. ءبىراق مەملەكەتتىڭ اشىلۋى ەكونوميكالىق سالادا عانا تۇراقتى ءجۇردى. وزبەكستان ءالى كۇنگە دەيىن ساياسي استارى بار حالىقارالىق ۇيىمداردان الشاق.
2022 جىل جاڭا باسشى بيلىگىنىڭ وتپەلى كەزەڭى دەگەن ءجون. ول بيىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا دەيىنگى ۋاقىتتى قامتيدى. العاشقى كەزەڭ ميرزيويەۆتىڭ ءوز بيلىگىن نىعايتۋىمەن ەرەكشەلەنسە، مۇندا جاڭا ساياسي كەزەڭگە دايىندىق باسىم. ەڭ الدىمەن، جاڭا ستراتەگيا قابىلداندى. ەندى جاڭا وزبەكستاندى قۇرۋ كوزدەلدى. مۇندا وزبەكستان كورشىلەرى قازاقستان مەن رە سەيدىڭ ساياسي رەفورمالارىنىڭ تاجىريبە ءسىن پايدالاندى.
العاشقى ساياسي قادام كونستيتۋسياعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدەن باستالدى. بيىل 30 ساۋىردە بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم ۇيىمداستىرىلدى. رەفەرەندۋمدا پرەزيدەنتتىك مەرزىمىن 5 جىلدان 7 جىلعا ۇزارتۋ ۇسىنىلدى. سونداي-اق، شاۆكات ميرزيويەۆ تاعى دا 2 رەت پرەزيدەنت بولا الادى دەگەن تولىقتىرۋ ەنگىزىلدى. وزگەرىستەر ەنگىزىلگەن جاڭا كونستيتۋسيا 1 مامىردا كۇشىنە ەندى. ال 9 شىلدەدە سايلاۋ ءوتىپ ش.ميرزيويەۆ قايتادان سايلاندى. ەندى ول 2037 جىلعا دەيىن بيلىك ەتۋگە قۇقىلى. وسىلاي ول ءوز بيلىگىن جاڭارتتى.
جاڭا وزبەكستان قۇرىلادى
العاشقى ەكى كەزەڭدە بيلىك ءترانزيتى تولىق اياقتالدى. ەندىگى ماقسات جاڭا وزبەكستاندى قۇرۋ. سوعان وراي 2022 جىلى ستراتەگيا قابىلداندى. ستراتەگيا 100 كىشكەنتاي ماقساتتاردان تۇرادى. ءبىر قىزىعى، ستراتەگيانى جاساۋدا قازاقستاننىڭ تاجىريبەسىن قولدانعان سياقتى.
ەكى ستراتەگيانى سالىستىراتىن بولساق، ۇقساستىعىمەن بىرگە ايىرماشىلىعى دا شىعادى. باستى وزگەشەلىك مازمۇنىندا. ءبىزدىڭ 100 ناقتى قادامدا مەملەكەتتىك اپپاراتتى رەفورمالاۋ، زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋعا باسا نازار اۋدارسا، وزبەكستاننىڭ ستراتەگياسىندا ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن دامىتۋعا ءمان بەرىپ وتىر. اسىرەسە، جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ينستيتۋتىن نىعايتۋدى اتاپ وتكەن ءجون. دەمەك، جاڭا پرەزيدەنت ماحالليالارعا باسىمدىق بەرۋدە.
ودان باسقا جەرگگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋدىڭ ماڭىزدى ينستيتۋتى حالىق دەپۋتاتتارى كەڭەسىنىڭ جۇمىسىن قولعا الۋدا. ولاردىڭ بەدەلىن ارتتىرىپ، جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە (حوكيم) ىقپالىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.
جاڭا باسشىنىڭ قۇلاشىن كەڭ اشقانىنا قاراعاندا، كەلەسى مەرزىمگە سايلانۋعا مۇددەلى. وعان زاڭ دا مۇمكىندىك بەرەدى. الايدا، العا قويىلعان ماقساتقا جەتۋدە ءبىرشاما كەدەرگىلەر بولۋى مۇمكىن. ەڭ باستى كەدەرگى ءبىر باسشىنىڭ اينالاسىندا بۇكىل حالىق بولىپ، سوقىر سەنىممەن ۇيىسۋ ساياسي ءداستۇرى. ول پرەزيدەنت ينستيتۋتىن كۇشەيتىپ، وزگە ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ دامۋىن تەجەيدى.
«اlmaty-akshamۋ»، №84، 15 شىلدە، 2023 جىل